Τα καλά των παραχωρήσεων

Όπως έχουμε τονίσει πολλές φορές απ’ αυτή εδώ τη γωνιά, οι κυβερνήσεις της πλειονότητας των χωρών του πλανήτη, διοικούν το βιλαέτι τους βασιζόμενες όχι πλέον στις ευσύνοπτες συνταγές του γνωστού μας ολιγοσέλιδου manual, αλλά έχοντας απλουστεύσει τη διαδικασία, πατούν πλέον σε κάποια ολίγα keywords που περιλαμβάνονται in bold, στο index της τελευταίας σελίδας.

Ας μην επαναλάβω τα γνωστά, όπως αποτελεσματικότητα, ανταγωνιστικότητα, ανταποδοτικότητα, υπευθυνότητα, απορροφητικότητα, επιχειρηματικότητα, καινοτομία, αξιοκρατία, κ.α., και ας σταθώ στα τρία σχετικά καινούργια φυντάνια, που εισέβαλαν πρόσφατα στο λεκτικό μας τοπίο: Εκποίηση, Αξιοποίηση, Παραχώρηση.

Στραβομουτσουνιάσαμε στο πρώτο, ταλαντευτήκαμε στο δεύτερο, αλλά το τρίτο θαρρείς και μας άρεσε. Ποιο να είναι άραγε το κακό αν το κράτος παραχωρήσει απλά κάποια κομμάτια της περιουσίας του σε κάποιον ιδιώτη για 20, 30, 50, 100 χρόνια, να τα αξιοποιήσει, να τα συμμορφώσει, να τα νοικοκυρέψει; Δεν ακούγεται έξυπνο και αποτελεσματικό; Δεν ήμασταν εμείς αυτοί που τόσο καιρό λέγαμε ότι ο ιδιώτης, καλός by default, και καλύτερα τα κάνει συγκρινόμενος με το κακό κράτος και μάλιστα πιο φτηνά; Αν και δεν υπάρχουν πολλές περιπτώσεις win-win στη βιβλιογραφία, αυτή εδώ θαρρείς ήρθε και έφτιαξε τον ορισμό της.

Μη νομίζετε ότι οι απανταχού κυβερνήτες κάθονται και ξεφυλλίζουν νυχθημερόν τόμους επί τόμων και βιβλία επί βιβλίων, μαθητεύοντας στην τέχνη του ευ-κυβερνάν. Όταν εξαντληθεί το manual που όλοι έχουν απαραιτήτως μπροστά τους, του ‘ρχεται τότε κάποιου τυχαία στο μυαλό μια καινούργια λέξη, μια καινούργια φράση, τη λέει στον διπλανό του, αυτός την εκμυστηρεύεται στον παραδιπλανό του, κι έτσι δεν θέλει και πολύ ν’ αρχίσουν οι υπόλοιποι να επιδίδονται στο γνώριμο σπορ του copy-paste. Κάπως έτσι προέκυψε και η ιδέα ότι τα ελλείμματα των χωρών και των πολιτειών μπορούν να μειωθούν μέσω της ευρεσιτεχνίας των παραχωρήσεων.

Όποιος είπε «πολύ καλό για νάναι αληθινό», είχε στην περίπτωση αυτή απόλυτο δίκαιο. Στην Ελλάδα η παραχωρησιολογία κρατάει αρκετά χρονάκια μέσω των ΣΔΙΤ, αλλά τελευταία μας απασχόλησαν και επί της ουσίας εξ αιτίας του κινήματος ενάντια στα διόδια. Για το τι λένε οι συμβάσεις παραχώρησης των εθνικών οδών δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω, οι του κινήματος τα ξέρουν καλύτερα και φαντάζομαι ότι συνεχίζουν να τις ξεψαχνίζουν.

Εμπειρία από ΣΔΙΤ στην Αμερική

Εδώ θα ήθελα να παρουσιάσω περιπτώσεις ΣΔΙΤ άλλων χωρών και να μεταφέρω εμπειρίες οι οποίες είναι πανομοιότυπες με τις δικές μας. Το copy-paste που λέγαμε.

Τα ερωτήματα που εγείρονται είναι 1) πώς είναι δυνατόν οι ιδιώτες να τα κάνουν καλύτερα, φτηνότερα, και στο τέλος να κερδίζουν τον άμπακα; Και 2) πόσο αλήθεια είναι ότι και το κράτος κερδίζει από αυτή την ιστορία;

Η απάντηση και στα δυο ερωτήματα είναι ότι 1) ο Ι.Τ. ούτε καλύτερα τα κάνει, ούτε φτηνότερα, και 2) οι συμβάσεις παραχώρησης είναι τέτοιες που το κράτος μόνο χάνει. Ανατρέχοντας στη διεθνή εμπειρία, το συμπέρασμα είναι ότι τα κέρδη των ιδιωτών προέρχονται από μεγάλες φοροελαφρύνσεις και φοροαπαλλαγές, και από το συνεχές ξεζούμισμα του κράτους και των τοπικών κοινοτήτων. Για να μην νομίσετε ότι γράφω με προκατάληψη, τα συμπεράσματα αυτά εξήχθησαν από ερευνητές οι οποίοι δεν ήξεραν καν κατά που πέφτει η Ελλάδα.

Φοροαπαλλαγές που διαρκούν περισσότερο από τη διάρκεια ζωής του έργου που τους έχει παραχωρηθεί, εξασφαλίζουν ότι οι επενδυτές θα έχουν αποσβέσει τα κεφάλαιά τους το πολύ μέσα σε μια δεκαετία. Μια δεύτερη φοροαπαλλαγή προέρχεται από τη δυνατότητα που τους παρέχεται να εκδίδουν αφορολόγητα ομόλογα για τη χρηματοδότηση του έργου. Η απώλεια δε των εσόδων από το κράτος το βυθίζει ακόμα περισσότερο στα ελλείμματα τα οποία υποτίθεται ότι η παραχώρηση θα μείωνε.

Η καλή φορολογική μεταχείριση αποτελεί το πλέον εύληπτο και αυτονόητο μέρος μιας τέτοιας σύμβασης. Από κει και πέρα οι συμβάσεις είναι γεμάτες από αυτά που λέγονται «ψιλά γράμματα». Τι μπορεί να είναι αυτά;

Ας πάρουμε για παράδειγμα μια παραχώρηση δρόμου στο Σικάγο. Σύμφωνα λοιπόν με ένα «ψιλό γράμμα», αν κάποια φορά αποφασίσει ο δήμαρχος να κλείσει ένα δρόμο είτε για επισκευή, είτε επειδή γίνεται κάποια γιορτή, τότε η πόλη υποχρεούται να πληρώσει στους κερατάδες που έχουν αναλάβει δια παραχωρήσεως τα παρκόμετρα, όσα κερατιάτικα ζητήσουν με το σκεπτικό των κερδών που διέφυγαν. Αν πάλι συμβεί ατύχημα σε κάποιο παραχωρημένο δρόμο, ενώ βάσει της σύμβασης την αποζημίωση οφείλει να την καταβάλει ο ιδιώτης, αυτό σπανίως γίνεται μιας και πάντα μπορούν να βρεθούν τρόποι να τα ρίξουν είτε στην αργοπορία της αστυνομίας, είτε στην αργοπορία του ασθενοφόρου, είτε σε ο,τιδήποτε άλλο πιθανό και απίθανο.

Το πιο συχνό είναι ότι τα συμβόλαια περιέχουν όρους οι οποίοι απαγορεύουν στο κράτος να διατηρεί και να επισκευάζει εναλλακτικούς δρόμους, ως ανταγωνιστικούς. Αυτό συνέβη στο δρόμο S-91 στη νότια Καλιφόρνια, ενώ στο Denver υποχρέωσαν την τοπική κυβέρνηση να στενέψει τις λωρίδες, και επιπλέον να τοποθετήσει στον πολιτειακό δημόσιο δρόμο σαμάρια ώστε οι οδηγοί να κινούνται με χαμηλότερες ταχύτητες!

Επίσης, όταν η κυβέρνηση της Βιρτζίνια αποφάσισε για λόγους μόλυνσης και μείωσης της κυκλοφορίας να εισάγει το μέτρο του car-pooling, δηλαδή να επιτρέπονται να εισέλθουν στην πόλη μόνο τα οχήματα με περισσότερους από έναν επιβάτη, ο ιδιώτης παραχωρησιούχος απαίτησε αποζημίωση λόγω μείωσης της κυκλοφορίας.

Άλλο παράδιεγμα, πάλι στο Σικάγο. Η πόλη βάσει σύμβασης, δεν μπορεί να αλλάξει τον αριθμό των παρκομέτρων. Αν συμβεί να θελήσει να πεζοδρομήσει κάποιο δρόμο, οφείλει να μεταφέρει τα παρκόμετρα κάπου αλλού με το ζόρι, ακόμα κι αν δεν υπάρχει ανάγκη. Τόσο το χειρότερο. Θα πρέπει την ανάγκη αυτή, οπωσδήποτε να δημιουργηθεί. Και πάει λέγοντας.

Με την παράδοση της ηλεκτροδότησης σε ιδιώτες τα παραδείγματα είναι πιο πολλά και γνωστά. Γνωστή είναι η περίπτωση της Καλιφόρνιας, λιγότερο γνωστή, αυτή του Ωκλαντ στη Ν. Ζηλανδία. Κι εκεί υπήρξε παραμέληση συντήρησης του δικτύου, κι εκεί απολύθηκαν έμπειροι τεχνικοί, κι εκεί συνέβησαν απανωτά blackout, αλλά το τελικό συμπέρασμα ήταν….

Ποιο;;

Α!, Το έχουμε πει τόσες φορές, μα τόσες φορές!

Ότι η ιδιωτικοποίηση δεν είχε προχωρήσει αρκετά!!!

Είπαμε, ποτέ δεν φταίει το χάπι. Πάντα είναι η δόση που βρίσκεται λειψή!