Κυριακή 6 Μαρτίου 2011

Εκπαίδευση και οικονομική ανισότητα


Το μείζον πρόβλημα της οικονομικής ανισότητας με το 1% του πληθυσμού των ΗΠΑ και ΕΕ, των δυτικών δημοκρατιών δηλαδή, να προσπορίζεται ένα 20% του πλούτου, (στον τρίτο κόσμο τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα), φαίνεται να απασχολεί όλο και περισσότερο τα δυτικά think tanks, εξ ου και το μακροσκελές αφιέρωμα του Economist, σε πρόσφατο τεύχος του, όπως και το συνέδριο επιφανών οικονομολόγων αυτές τις μέρες στην Αμερική.


Μη τολμώντας φυσικά να αγγίξουν την καρδιά του προβλήματος, που είναι ο τρόπος διανομής του πλούτου και η προστασία της ασυδοσίας του μεγάλου κεφαλαίου και δη του χρηματοπιστωτικού, μέσα από σειρά νομικών διευκολύνσεων, το θέμα μετατοπίζεται και πάλι στην εκπαίδευση, ως εάν η ελλιπής πρόσβαση σ’ αυτήν να αποτελεί και τον κύριο παραγωγό της οικονομικής ανισότητας. Το λέει και ο Μπέρνανκι, το είχε πει και προηγουμένως ο Ρήγκαν και ο Μπους, και ο Κλίντον, το λένε κι άλλοι, το ασπάζονται και οι δικοί μας πίθηκοι, οι οποίοι ούτε ένα σωστό copy-paste δεν είναι ικανοί να κάνουν. Κοντολογίς, λοιπόν, το πρόβλημα της ανισότητας εντοπίζεται αφ’ ενός στα «κακά» σχολεία και αφ’ ετέρου στους ανειδίκευτους εργαζόμενους, να μην προσθέσω και στους τεμπέληδες εξ αυτών. Η θεωρία Πισσαρίδη και σια, του mismatch ανάμεσα στις θέσεις εργασίας και στη διαθεσιμότητα των εργαζομένων βγήκε στην επιφάνεια την κατάλληλη στιγμή, στο ξέπλυμα μάλιστα, βοήθησε τα μάλα και η Σουηδική Ακαδημία Επιστημών προσφέροντας δώρο ένα Νόμπελ τόσο στον Πισσαρίδη και την παρέα του, όσο και στα γεράκια της Wall Street.


Το θέμα δεν είναι μόνο ελληνικό, αλλά παγκόσμιο και η πρεμούρα εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων που διακατέχει τις περισσότερες κυβερνήσεις, δείχνει την αμηχανία και τον πανικό τους μπροστά σε ένα θέμα που έχει πολύ βαθύτερες ρίζες.


Η μετάβαση από την εκπαίδευση των ολίγων στη μαζική εκπαίδευση των πολλών, από το 70 και μετά, φάνηκε να λειτούργησε για κάποιες δεκαετίες, μιας και συνέβαλε τόσο στην κοινωνική κινητικότητα των κατώτερων στρωμάτων, όσο και στην οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη των χωρών που υιοθέτησαν το εν λόγω σύστημα. Με τον καιρό, όμως το μοντέλο αυτό δεν φαίνεται να δουλεύει πλέον επαρκώς. Με τα χρόνια περάσαμε από την απαξίωση του απολυτηρίου του γυμνασίου, στην απαξίωση αυτού του Λυκείου, μετά στην απαξίωση των πανεπιστημιακών πτυχίων και βρισκόμαστε πολύ κοντά και στην απαξίωση των διδακτορικών διπλωμάτων, με την έννοια ότι οι κάτοχοί τους, οι οποίοι εν τω μεταξύ πληθαίνουν, ευελπιστώντας σε καλύτερες μέρες και δουλειές, ούτε βελτιώνουν σημαντικά την πρόσβαση την αγορά εργασίας, ούτε και αμείβονται καλύτερα. Η ανεργία είναι η ίδια ανεξάρτητα από το επίπεδο εκπαίδευσης, με μικρές μόνο διακυμάνσεις. Και τα πρόσφατα καραμπινάτα σκάνδαλα λογοκλοπής του υπουργού άμυνας της Γερμανίας Γκούτενμπεργκ και του υιού Καντάφι, που είναι σταγόνα στον ωκεανό ενός σαφώς μεγαλύτερης έκτασης φαινομένου, δεν αποτελούν παρά σημάδια υπονόμευσης και αυτού του ύστατου εργαλείου κοινωνικής ανόδου και καλυτέρευσης των όρων εργασίας. Με τη μετατροπή της εκπαίδευσης από δημόσιο αγαθό σε ιδιωτική επένδυση, και από αγαθό σε εμπόρευμα, ταυτόχρονα έπεσε και η αξία των εκπαιδευτικών τίτλων, όπως ακριβώς η μεγάλη παραγωγή πορτοκαλιών σε κάποιους έφορους πορτοκαλεώνες ρίχνει και την τιμή του κιλού στις απανταχού λαϊκές αγορές.


Ενώ λοιπόν βαδίζουμε ολοταχώς προς την απομείωση της ανταλλακτικής αξίας και αυτών των διδακτορικών διπλωμάτων, το ερώτημα είναι τι γίνεται μετά. Άπαξ η εκπαίδευση γίνεται προϊόν, την απάντηση, λένε, θα τη δώσει και πάλι η αγορά, μέσω της προσφοράς και της ζήτησης. Αν η αντίδραση στο κατρακύλισμα της τιμής των πορτοκαλιών είναι η καταστροφή κάποιων πορτοκαλεώνων, ή ενός μέρους της σοδειάς, το κατρακύλισμα της αξίας των τίτλων θα αποφευχθεί μέσω του ανάστροφου μηχανισμού της μείωσης παραγωγής τίτλων, δηλαδή είτε μέσω της ελάττωσης του αριθμού των σχολείων και των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, είτε μέσω της επιβολής διδάκτρων, τα οποία όπως στο χρηματιστήριο θα αυξομειώνονται αναλόγως της ροής σπουδαστών στα ανώτατα ιδρύματα.


Έτσι το μοντέλο που βρίσκεται στα σκαριά είναι αφ΄ ενός επιστροφή στο πανεπιστήμιο των ολίγων και της ελίτ, αφ’ ετέρου προώθηση προγραμμάτων δια βίου μάθησης, τα οποία, σε απόλυτη αντιστοιχία με το επιθυμητό μοντέλο εργασίας, θα παρέχουν κάποιες λίγες βασικές δεξιότητες σε ένα μεταβαλλόμενο και ευέλικτο εργατικό δυναμικό.


Η φυγή από το μοντέλο της μαζικής εκπαίδευσης αφ’ ενός θα σημάνει την ελάττωση των δημοσίων επενδύσεων, αφ’ ετέρου θα εξασφαλίσει το επίπεδο αμοιβών των αποφοίτων, οι οποίοι όμως ολοένα και περισσότερο θα προέρχονται από τις εύπορες και ανώτερες τάξεις. Έτσι το νέο μοντέλο εκπαίδευσης όχι μόνο δεν θα συμβάλλει στην εξάλειψη της οικονομικής ανισότητας, αλλά επιπλέον θα την οξύνει. H ηθική δε δικαιολόγηση καλλιεργείται και εμπεδώνεται ήδη βάσει της εισαγωγής των ιδεολογημάτων των ταλαντούχων και των αρίστων.


ΥΓ. Δείτε για παράδειγμα Το ιδεολόγημα της Αξιοκρατίας


7 σχόλια:

grsail είπε...

Σε παγκόσμιο επίπεδο το 1% του πληθυσμού κατέχει περίπου το 30% του πλούτου. Το 20% το πληθυσμού κατέχει περίπου το 80% του πλούτου (!). Ο V. Pareto μάλιστα έδωσε και μια θεωρητική βάση στο φαινόμενο (law of the vital few). Ίσως η ανισορροπία αυτή στην κατανομή των πόρων να ακολουθεί τα κοινωνικά μας μοντέλα από την εποχή της δημιουργίας του πρώτου χωριού στην Αφρικανική ζούγκλα (Η καταγωγή της Οικογένειας, Φ. Έγκελς). Ο πυρήνας λοιπόν των κοινωνικών μας μοντέλων είναι απαράλλακτος από την εποχή των Φαραώ. Τόσες προσπάθειες, τόση πρόοδος στην τέχνη και στην επιστήμη και τόσοι κοινωνικοί αγώνες έκαναν απλώς – μέχρι στιγμής – μία τρύπα στο νερό !
.

Leo Kastanas είπε...

Cyn πολύ καλό το κλέβω. Απομένει ένα άλλο για το πως η αριστερά αντιμετωπίζει την κατάσταση αυτή και κατά πόσο βόηθησε και αυτή για τη σίγουρη απομείωση.

cynical είπε...

leo,

το κομματι αυτο για την αριστερα γραψ' το εσυ.
Προσπαθω να δω το θεμα εκπαιδευση και τη μορφη που θα παρει/παιρνει στο μελλον, μεσα σ' ενα παγκοσμιο πλαισιο και σε συναρτηση με τον μετασχηματισμο της εργασιας, αλλα και των δυνατοτητων της παραγωγικης αναπτυξης.

Πιστευω οτι το μοντελο με το οποιο μεγαλωσαμε εχει πιασει το οριο του, φυσικα μεσα στη δεδομενη νεο-φιλελευθερη οικονομια.

Η αριστερα, δεν ξερω τι αποψη εχει επ' αυτου. Νομιζω οτι δεν το βλεπει globally.

cynical είπε...

grsail,

και οπως επανασχεδιαζεται το τοπιο της εκπαιδευσης, αυτη θα δρα ενισχυτικα της υπαρχουσας ανισοτητας.

Παμε πισω ολοταχως!

Greek Rider είπε...

Cynical καλησπέρα.

Οι διαμαρτυρίες για τα διόδια δείχνουν και στους πιο δύσπιστους τι μπορεί να πετύχει ο κόσμος αν συσπειρωθεί. Τότε μόνο μπορεί να προασπίσει τα δικαιώματά του.

Αλλιώς πάμε όπως λες πίσω ολοταχώς όπως τώρα.

bouk είπε...

Πως πρέπει να νιώθω σαν άνεργος διδάκτορας;; Σε ότι έχεις ποστάρει πάνω στο θέμα της απαξίωσης των κόπων χρόνων, είσαι τόσο εύστοχη που πονάει ακόμα πιο πολύ....

Unknown είπε...

Τώρα βέβαια, μιας και η εκπαίδευση έχει αρχίσει να μπερδεύεται με την επαγγελματική κατάρτιση, τα πράματα δυσκολεύουν μιας και το βιοτικό επίπεδο δεν εξαρτάται μόνο από την επαγγελματική κατάρτιση και μιας και την επανάσταση που χάθηκε, αρχικά την είχε φέρει η παιδεία και όχι η κατάρτιση.