...πως η πυρηνική ενέργεια βάφτηκε «πράσινη»

Πώς ήρθαν έτσι τα πράγματα και από τις θυελλώδεις αντι-πυρηνικές διαδηλώσεις των αρχών της δεκαετίας του ‘70 πρώτα στη Γερμανία, και μετά σ’ ολόκληρη την Ευρώπη και την Αμερική, να φτάσουμε σήμερα στο σημείο, η πυρηνική ενέργεια να θεωρείται λίγο πολύ πράσινη, στο ίδιο τσουβάλι με τις ανεμογεννήτριες και τα φωτοβολταϊκά;

Πώς έγινε κι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινής γνώμης να έχει σβήσει από τη μνήμη του τα ατυχήματα του Τhree Mile Island στην Πενσυλβάνια το 1979 και του Τσερνόμπιλ το 1986 και να παραμένει απαθές ή να διάκειται ευμενώς προς αυτήν; Μετά από ένα δημοσκοπικό χαμηλό στα χρόνια αμέσως μετά την έκρηξη του Τσερνόμπιλ, οι υποστηρικτές άρχισαν σταδιακά να πληθαίνουν, αντιστοιχώντας, γύρω στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας σ’ ένα 45% της ευρωπαϊκής, και σ’ ένα 60% της αμερικάνικης κοινής γνώμης.

Πώς έγινε λοιπόν και τόσοι πολλοί ειδικοί και υψηλόβαθμοι εκλεγμένοι και εκλεκτοί αξιωματούχοι να μην βρουν να πούνε λέξη, με τη συναίνεση για τα πυρηνικά να φτάσει να εξισώνεται με σώφρονα ευθυκρισία;

Για όλα αυτά λοιπόν, πέρα από τη λήθη, υπήρξαν και άλλοι λόγοι.

1) Ένας ήταν η υποβάθμιση από τα επίσημα μέσα των επιπτώσεων αμφότερων των ατυχημάτων. Πέρα από την παραζάλη και τον πανικό των πρώτων ημερών, οι επίσημες εκθέσεις έδιναν για μεν το ατύχημα της Αμερικής κανένα νεκρό, για δε το Τσέρνομπιλ, γύρω στους 50 νεκρούς, όσους δηλαδή βρίσκονταν κυριολεκτικά μέσα στον αντιδραστήρα και οι οποίοι εξαερώθηκαν την ίδια στιγμή, παραγνωρίζοντας και υποτιμώντας τα αυξημένα περιστατικά λευχαιμίας, καρκίνου και τερατογενέσεων που ακολούθησαν στα επόμενα χρόνια. Έτσι, και με την πρόοδο της τεχνολογίας και με τη διαφήμιση των αντιδραστήρων της νέας γενιάς, το χαρτί της ασφάλειας, άρχισε να προωθείται όλο και πιο πολύ.

2) Ένας δεύτερος λόγος ήταν η έξαρση της ανησυχίας για την υπερθέρμανση του πλανήτη, με κύριο ένοχο της καύση υδρογονανθράκων. Έτσι, για να μην βιώσει η ανθρωπότητα κάποιο κενό φόβου και διαταραχτεί, οι φόβοι από ένα πυρηνικό ατύχημα ήρθαν σιγά-σιγά και αντικαταστάθηκαν από το φόβο της υπερθέρμανσης και κάπου εκεί ήρθε και τρύπωσε σαν ο από μηχανής θεός η πυρηνική ενέργεια, την οποία, οι απανταχού ομάδες συμφερόντων άρχισαν εν τω μεταξύ να διανθίζουν με όλα τα διαθέσιμα καλολογικά στοιχεία του πράσινου ρεπερτορίου: δηλαδή ενέργεια φιλική προς το περιβάλλον, ασφαλής, μηδενικών ρύπων, χαμηλού κόστους, κλπ, αποσιωπώντας ταυτόχρονα τις συχνές διαρροές και τοπικές μολύνσεις, (200 μόνον στην Αμερική από το 1986 και εντεύθεν, σύμφωνα με έκθεση της Greenpeace), το διογκούμενο κόστος κατασκευής των εργοστασίων, (για παράδειγμα, το κόστος του αντιδραστήρα νέας γενιάς, που χτίζεται εδώ και πέντε χρόνια στο Olkiluoto της Φινλανδίας, από τα 3.2 δις ευρώ που είχε αρχικά υπολογιστεί, ξεπεράστηκε στην πορεία κατά 2.7 δις, και μέχρι να τελειώσει, έχει ο θεός), τη θερμική μόλυνση από την οποία υποφέρουν οι γύρω περιοχές, αλλά κυρίως το τεράστιο και άλυτο πρόβλημα της διάθεσης των πυρηνικών αποβλήτων. Σήμερα, σε 30 χώρες λειτουργούν για ηλεκτροπαραγωγή 440 πυρηνικοί αντιδραστήρες, εκ των οποίων 195 στην Ευρώπη και 104 στην Αμερική. Ανάπτυξη νέων μονάδων, κυρίως σε χώρες της Ασίας, σύντομα θα μετατρέψει το πρόβλημα της διαχείρισης των αποβλήτων από δυσεπίλυτο που είναι σήμερα, σε άλυτο.

3) Ένας τρίτος λόγος ήταν η αυξανόμενη ζήτηση ενέργειας, η οποία με τη τρέχουσα ανάπτυξη και χαμηλή διείσδυση των «γνήσιων πράσινων» εναλλακτικών πηγών δεν θα μπορούσε να ικανοποιηθεί, κυρίως σε χώρες που έτρεχαν με διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης.

Και 4) ο πλέον σοβαρός λόγος αναβάπτισης της πυρηνικής ενέργειας, ήταν η έντονη κινητικότητα, οι επιθετικές δημόσιες σχέσεις, η προσπάθεια και πάνω απ’ όλα το χρήμα που κατέβαλε σε εξαγορές συνειδήσεων και απόσπαση συναίνεσης, το lobby των εταιριών που σχετίζονται με κάθε πτυχή της πυρηνικής βιομηχανίας.

Έργα και ημέρες του πυρηνικού lobby

Το παγκόσμιο lobby διαθέτει δυο βραχίονες, το Foratom (European Atomic Forum) στην Ευρώπη και το NEI (Nuclear Energy Institute) στην Αμερική.

Το Foratom με έδρα, (πού αλλού;), τις Βρυξέλλες αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των ευρωπαϊκών εταιριών πυρηνικής τεχνολογίας, διατηρεί στενές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Πυρηνική Κοινότητα (European Nuclear Society) και υπολογίζεται ότι για το 2007 μόνο, ξόδεψε για τους σκοπούς του περί τα 1.6 εκατομμύρια ευρώ.

Κι απ’ ότι φαίνεται τα λεφτά δεν πήγαν στο βρόντο. Το Ευρωκοινοβούλιο στο τέλος του 2005 ψήφιζε την ευνοϊκή προς τη βιομηχανία «Έκθεση για την Κλιματική Αλλαγή και την Πυρηνική Ενέργεια», με την επισήμανση ότι «η πυρηνική ενέργεια θα παίζει αυξανόμενα κομβικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και θα παραμείνει κολώνα της ευρωπαϊκής ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής». Κι όσο το lobby φόρτσαρε, τόσο και αυξάνονταν τα ευνοϊκά ψηφίσματα του Κοινοβουλίου. Πολλές δε χώρες μέλη, όπως Γαλλία, Ιταλία, Βρετανία, Σουηδία, αυτή ειδικά μετά από 30 χρόνια σκεπτικισμού, και κάποιες άλλες του πρώην ανατολικού μπλοκ, είχαν ήδη αρχίσει να καταθέτουν τα μελλοντικά τους σχέδια.

Όσον αφορά τη Βρετανία, δεν είναι μυστικό ότι οι διασυνδέσεις ανάμεσα στην εν λόγω βιομηχανία και την προηγούμενη κυβέρνηση των Νέων Εργατικών ήταν πολύ στενές, με υπουργούς να το έχουν κάνει δίπορτο ανάμεσα στα κυβερνητικά συμβούλια και τα συμβούλια των εταιριών.

Για παράδειγμα, ο αδελφός του Gordon Brown, Andrew, ήταν/ είναι(;) επικεφαλής του γραφείου δημοσίων σχέσεων του γαλλικού πυρηνικού γίγαντα EDF στη Βρετανία. Η Yvette Cooper, υπουργός σχεδιασμού, και σύζυγος του πιο στενού συνεργάτη του Βrown, φέρεται επίσης να διατηρεί πολύ στενές σχέσεις με την πυρηνική βιομηχανία. Ο περιβόητος δε λομπίστας, Alan Donnelly, πρώην αρχηγός της ομάδας των Εργατικών στο ευρωκοινοβούλιο, διατηρούσε πολύ στενές σχέσεις τόσο με τον Tony Blair, κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, όσο και με τον David Miliband, την εποχή που διατελούσε χρέη υπουργού περιβάλλοντος. Πολλοί δε βουλευτές μισθοδοτούνταν από την εταιρία του Donnelly, που αντιπροσώπευε τον αμερικανικό γίγαντα Fluor.

Στην Αμερική, μετά το ατύχημα του Τhree Mile Island, καμιά καινούργια άδεια δεν είχε εκδοθεί. Γεγονός, που ανάγκασε το πυρηνικό lobby να σηκώσει μανίκια. Πράγματι, από την έλευση Μπους και μετά, ξόδεψε γύρω στα 650 εκατομμύρια δολάρια, σε προπαγάνδα, σε χρηματοδότηση εκλογικών αναμετρήσεων και σε απ’ ευθείας πληρωμές κυβερνητικών αξιωματούχων και ακαδημαϊκών. Στην προσπάθειά του δε να ενδυθεί το μανδύα του «πράσινου» κατόρθωσε να θέσει υπό την οικονομική του σκέπη διάσημους οικολόγους, όπως τον Patrick Moore, συνιδρυτή της Greenpeace, αποσκιρτήσαντα όμως από το 1986, καθώς και τον James Lovelock, εμπνευστή της αμφιλεγόμενης θεωρίας της Γαίας.

Πράγματι, μόνο μέσα στο 2007 κατόρθωσε να επηρεάσει πάνω από 20 σχετικούς νόμους, αλλά και να συμβάλει στη μεταστροφή του Ομπάμα, από ένθερμο υποστηρικτή των ανανεώσιμων πηγών, σε χρηματοδότη νέων πυρηνικών σταθμών, ζητώντας πρόσφατα για το σκοπό αυτό απ’ το Κογκρέσο εγγυήσεις 36 δις δολαρίων. Το δε αντίστοιχο ρυθμιστικό όργανο πυρηνικής ενέργειας βρισκόταν ήδη προ των πυλών για την έκδοση νέων αδειών. Πιθανόν, σ’ αυτό να συνετέλεσαν και τα 1.7 εκατομμύρια δολάρια που μόνο μέσα στο 2010 είχε ξοδέψει απλόχερα το ΝΕΙ.

Ενώ θα περίμενε κανείς μετά τα γεγονότα της Φουκουσίμα, ο Λευκός Οίκος να κάνει πίσω, η ανακοίνωση που εξέδωσε την προηγούμενη Κυριακή δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για τις προθέσεις του. Κοντολογίς, ο Πρόεδρος συνεχίζει να δίνει πίστη στην πυρηνική ενέργεια, δηλώνοντας ότι τα λάθη που έγιναν στην Ιαπωνία θα αποτελέσουν μάθημα για τους αμερικανούς ώστε να παράγεται εφ’ εξής ασφαλώς και υπευθύνως.

Η Ευρώπη, προς το παρόν δείχνει μεγαλύτερη σωφροσύνη. Για καλό και για κακό όμως ας κρατήσουμε και κάποιες επιφυλάξεις.