Όταν καμιά φορά τυχαίνει να αξιολογούμε και να αναλύουμε συμπεριφορές και καταστάσεις, πολύ συχνά συμβαίνει να ξεχνούμε να αναστοχαστούμε πάνω στο είδος των συλλογισμών και επιχειρημάτων που επιστρατεύουμε γι’ αυτή τη δουλειά, διότι, εφ’ όσον δεν καταπατούμε τους νόμους της Λογικής, θεωρούμε δεδομένο πως ό,τι εκφράζουμε, αυτόματα νομιμοποιείται από το κύρος και την αδιαμφισβήτητη Αλήθεια που κομίζει ο «κοινός νους» και η «κοινή λογική». Αυτή η βεβαιότητα δεν κατεβαίνει βέβαια από τον ουρανό, αλλά ενισχύεται και παγιώνεται από τη διαπίστωση ότι και οι περισσότεροι από τους πλησίον μας διαθέτουν το ίδιο οπλοστάσιο κοινών αληθειών, οπότε βάσει της αρχής της πλειοψηφίας συμπεραίνουμε ότι δεν μπορεί παρά κι εμείς να έχουμε δίκαιο στον τρόπο που κατανοούμε και ερμηνεύουμε τα πράγματα.
Το «Αυτονόητο» όμως εμπεριέχει παγίδες, με την έννοια ότι δεν εκφράζει αμετάκλητες και αιώνιες Αλήθειες αλλά μόνον τις τρέχουσες, οι οποίες και αποτελούν τους κοινούς τόπους της συγκεκριμένης εποχής με τις ιδιαίτερες κοινωνικο-πολιτικές συνιστώσες. Οι τρόποι σκέψης, οι ιδέες, οι νοοτροπίες οι αξίες, η ηθική, ακόμη και το τι νοείται ως ορθολογικό έχουν ιστορική και όχι υπερ-ιστορική ή υπερ-τοπική ισχύ και υπόσταση.
Η εποχή μας, που εν πολλοίς χαρακτηρίζεται ως Μετανεωτερική, έχει την αξιοζήλευτη ιδιαιτερότητα να μας καθιστά μάρτυρες ενός νέου τρόπου σκέψης που άρχισε να εξυφαίνεται και να εγκαθίσταται σχετικά πρόσφατα, τις τελευταίες μόλις δεκαετίες, και που παλεύει ν’ αντικαταστήσει έναν προηγούμενο τρόπο σκέψης, γέννημα και θρέμμα της Νεωτερικότητας, μιας εποχής δηλαδή που άρχισε χοντρικά με τον Διαφωτισμό και συνεχίστηκε μέχρι, ας πούμε, τον δεύτερο μεγάλο πόλεμο. Μιας και οι κοινωνίες βρίσκονται στο μεταίχμιο σημαντικών αλλαγών, είναι ενδιαφέρον να εντοπίσουμε τους χώρους όπου ο καινούργιος τρόπος σκέψης φαίνεται να κερδίζει έδαφος.
Ένας τέτοιος χώρος σχετίζεται με την μετάθεση υπαιτιοτήτων και αρμοδιοτήτων από την κοινωνία στο άτομο, δηλαδή, με την βαθμιαία υποβάθμιση στις συνειδήσεις, της δυνατότητας που έχει ο κοινωνικο-πολιτικός παράγοντας να καθορίζει τις ατομικές διαδρομές και συμπεριφορές. Προς τούτο, ας δώσω δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Το ΠΡΩΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ, που σχετίζεται με την μεταβίβαση υπαιτιοτήτων και ενοχών, αφορά στην πρόσληψη της φτώχειας και του φτωχού. Τόσο στην Ελληνική όσο και στην πρόσφατη Ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη η φτώχεια αποτελούσε δυσάρεστο κοινωνικό φαινόμενο, επειδή αντανακλούσε την αποτυχία της κοινωνίας να εξασφαλίζει όχι μόνο ίσες ευκαιρίες αλλά και ίσα αποτελέσματα στα μέλη της. Εξ ου και η εγκαθίδρυση στην μεταπολεμική Ευρώπη του κοινωνικού κράτους πρόνοιας, του αναδιανεμητικού ασφαλιστικού συστήματος αλλά και της υψηλής φορολογίας των φυσικών προσώπων, τρόποι με τους οποίους η κοινωνία συναινούσε στη μεταφορά πόρων από τους ισχυρότερους προς τους οικονομικά ασθενέστερους.
Σύμφωνα όμως με το νέο «Αυτονόητο», δεν είναι οι κοινωνίες υπεύθυνες για την φτώχεια που παράγουν, αλλά τα ίδια τα άτομα. Οι κοινωνίες τώρα δεν υποχρεούνται να παρέχουν ίσα αποτελέσματα, αλλά μόνον ίσες ευκαιρίες. Η ευθύνη για το αν κάποιος, που γεννήθηκε στο Harlem δεν κατάφερε να γίνει κάτι εξ ίσου σπουδαίο με αυτόν που γεννήθηκε στο Beverly Hills, εφ’ όσον αμφότεροι έχουν πρόσβαση στη ίδια εκπαίδευση, δεν αποδίδεται πλέον στην ύπαρξη του Harlem αλλά στην ανικανότητα του ιδίου και μόνον ατόμου.
Το ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ που σχετίζεται με τη μετάθεση αρμοδιοτήτων, αφορά στην υπερβολική έμφαση που αποδίδεται εσχάτως στη δύναμη του νου και την ατομική θέληση, σαν τις κυρίαρχες συνιστώσες για την επίτευξη στόχων, επίλυση προβλημάτων έως και τον τηλεπαθητικό επηρεασμό εκβάσεων προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση. Η τρέχουσα κουλτούρα με το να βρίθει από προτρεπτικά συνθήματα, όπως «Μπορείς να...», δημιουργεί την ψευδαίσθηση μιας έωλης τελικά παντοδυναμίας στα άτομα, απαιτεί δυσανάλογη ανάληψη ευθυνών από αυτά, ευθύνες που προηγουμένως αποδίδονταν στην κοινωνία, τα εξατομικεύει, τα αποκόβει από τον κοινωνικό ιστό, και έχει σαν αποτέλεσμα την απενοχοποίηση των δημόσιων πολιτικών για τις κοινωνικές επιπτώσεις που επιφέρουν, την παράκαμψη της Πολιτικής και τη διατήρηση του status quo.
Τα προηγούμενα παραδείγματα, πέρα από το κοινωνικό τους περιεχόμενο, δείχνουν ότι ο εκάστοτε τρόπος σκέψης που κυριαρχεί, ούτε αναλλοίωτος είναι, ούτε αποτελεί θέσφατο, αλλά είναι προϊόν συγκεκριμένων συνθηκών, ίσως και οικονομικών ή συγκεκριμένων τρόπων παραγωγής, όπως θα έλεγε και ο θείος Κάρολος.
Αναρτήσεις
18 σχόλια:
Και τι θα κάνουμε τώρα που μας κατέκτησε για τα καλά ο καπιταλισμός κατά το θείο Κάρολο;
Καθήστε να αναστοχαστώ (το ξανασκέφτεται, το ξανασκέφτεται, το ξανασκέφτεται)
Ενα νέο αυτονόητο που δεν είχε λάβει υπόψιν είναι η εξέλιξη των μέσων παραγωγής. Οι ιδέες ως υλικό. Η διάδοση και χειραγώγησή τους ως εμπορία. Η διαδικασία της επικοινωνίας ως χαρντγουερ.
Ο νέος τρόπος σκέψης αναπαράγει το νέο τρόπο ζωής. Μικροί πυρήνες στη θέση των πολυπληθών οικογενειών, λίγοι φίλοι στη θέση της παρέας, αυξημένη εσωτερικότητα και ενασχόληση με εργασίες ιδιωτικές στη θέση της ανοιχτής πόρτας.
Η μεταβίβαση ενοχών και υπαιτιοτήτων του συλλογικού σε ατομικό εκφράζεται από κάποιον, οργανώνεται και στήνεται ως επιχείρηση ναι σύμφωνοι, αλλά το υπόστρωμα της θεωρίας το κοιτάει κανείς στον καθρέφτη του.
(Συγνώμη για την πολυλογία, πάω να επισκευάσω τον πύραυλο.)
:)
NP:
Γεια σου φίλη μου cynical.
Πολύ ωραίο το σημερινό αρθράκι. Σύντομο, μεστό, συγκεκριμένο.
Να προσθέσω κάτι ακόμη ?
Η αντίληψη ότι δεν υπάρχει τίποτε αντικειμενικό. Είναι η γνώμη σου και η γνώμη μου, και η γνώμη του άλλου. Σημαίνει αυτό όμως ελευθερία ? Οχι. Σημαίνει ότι υπερισχύει η "κοινή γνώμη" που τη διαμορφώνει ο ισχυρός ελέγχοντας ΜΜΕ, κλπ. Άρα, ξεφεύγει ο ισχυρός απο τον κόπο (και τον κίνδυνο) να στηρίξει την άποψη, αξιολόγηση κλπ, που επιθυμεί. Την εμφανίζει ως "κοινή γνώμη"
The problem with the so called common sense, is that it is not common at all.
Γειά σας και πάλι. Το σημερινό άρθρο μου άρεσε πολύ. Δίνει το μέγιστο χτύπημα στο υπάρχων νομιμοποιητικό πλαίσιο. Συμφωνώ βέβαια απόλυτα και επαυξάνω προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο "Λόγος" νομίζω οτι είναι προφανές οτι δεν είναι το κατάλληλο μέσο για να μας οδηγήσει σε άλλο πλαίσιο από αυτό που μας εγκλώβισε ως κοινωνία. Από εκεί πρέπει να ξεκινάει η διαμάχη με το υπάρχων. Συγχαρητήρια στην e-cynical που το ανέδειξε.
@nomad καλημέρα. Η πληροφορία ως εμπόρευμα... Κομμάτι δύσκολο να το είχε προβλέψει ο Κάρολος. Αυτός γνώριζε τον παλιό καλό καπιταλισμό, με τις μηχανές του, τα γράσσα και τα φουγάρα του. Στέρεα πράγματα. Ο μετα-καπιταλισμός είναι εν πολλοίς άυλος.
Ο νέος τρόπος σκέψης παράγεται από τα ΜΜΕ και από αυτούς που τα ελέγχουν, η νέα χρηματοοικονομική ελίτ. Την πιο σημαντική επίπτωση θεωρώ την ΕΝΟΧΟΠΟΙΗΣΗ του ατόμου. Γιαυτό και η έξαρση των πάσης φύσεως ψυχολόγων και healers. Πάνε να μας βγάλουν όλους άρρωστους και τρελούς.
Αλλά, θα τους τρελάνουμε όλους εμείς! Αμ' πώς!!!!
ΥΓ. Πού σηκώνεσαι και φεύγεις τώρα με τον πύραυλο; Έχουμε πολύ δουλειά να κάνουμε στη γη.
Τί εννοείς "το υπόστρωμα της θεωρίας το κοιτάει κανείς στον καθρέφτη του."
@ΝP καλημέρα. Θέλω να μου πεις ποια θεωρία αξίας ισχύει για την πληροφορία. Και ποιος ασχολήθηκε με αυτό το νέο είδος εμπορεύματος.
Η κοινή γνώμη είναι το αποτύπωμα της κυρίαρχης ιδεολογίας. Όλα αυτά συνδέονται. Χρειάζεται να ανασυστήσουμε τον κριτικό λόγο και να συκοφαντήσουμε τον σχετικισμό και την τεχνοκρατική λογική που είναι και το backbone της κοινής γνώμης.
Εθχαριστούμε για το αρθρο και συγχαρητήρια για τα πολύ εύστοχα παραδείγματα.
@swell,καλημέρα. Ναι, η κοινή γνώμη δεν είναι και τόσο αυτονόητη.
@de Profundis, σ' ευχαριστώ κι εγώ που μ' ευχαριστείς. Έτσι θα είμαστε όλοι ευχαριστημένοι, ώστε να ευχαριστούμε μαζί τον Θεό που μας έδωσε την Cynical για να γράφει τόσο ευχάριστα άρθρα.
Eννοώ ότι αμα κοιτάξουμε τον τρόπο ζωής μας, οι περισσότεροι αποτελούμε πρακτικές εφαρμογές της θεωρίας.
Επίσης να με αφήσεις να απογειωθώ, ξεκινήστε εσείς την επανάσταση και θα έρθω με ενισχύσεις.
Επίσης θα ευχαριστούσα το θεό που μας έδωσε τη Σινικαλ να γράφει τόσο όμορφα άρθρα, εαν με ακουγε. Αλλα είναι κουφός, μαλλον. Να τωρα είδες; Για σκέψου να υπάρχει θεός αλλα να είναι ΑΜΕΑ;
Επίσης η κοινή γνώμη + τζιμάκος = παλι προστυχιές θα πούμε.
Επίσης ήθελα να προσθέσω κάτι ακόμα αλλά μου είπαν να είμαι αφαιρετικός.
Μεταμοντέρνοι θα ήσαν.
:Ρ
@greek rider καλησπέρα. Ε!, τώρα μην τα παραλέτε και σεις! Μια γρατσουνιά είναι. Δεν είναι δα και βαριοπούλα με πιο καταστρεπτικές ικανότητες. Σχετικά με τον Λόγο και τα παρακάτω, δυσκολεύομαι σήμερα να τα καταλάβω.
@cynical Όπως και αν έχει, η προσέγγιση σου στο θέμα είναι καίριας σημασίας. Υποτιθέμενη ελευθερία, ενοχοποίηση του ατόμου, μετάθεση των ευθυνών. Η καρδιά του ζητήματος. Η εφαρμογή του καπιταλισμού στην πράξη και οι κολώνες στήριξής του είναι αυτές. Αν θέλει κάποιος να γκρεμίσει ένα τέτοιο οικοδόμημα από εκεί πρέπει να αρχίσει.
@greek rider. Πιστεύω και γω ακράδαντα ότι πρέπει να συνειδοτοποιήσουμε όλοι τι από όλα αυτά που σκεφτόμαστε είναι ήδη μολυσμένα και κατευθυνόμενα. Έχω αρχίσει καιρό τώρα, αυτή την προσπάθεια αναλύοντας την προέλευση μαζικών συμπεριφορών και νοοτροπιών.
Αυτό με τη "δύναμη του νου" και της "θέλησης" που είναι μια καραμέλα από τη μια άκρη της γης στην άλλη, εδώ μου κάθεται. Και τρέχουν ΟΛΟΙ να θεραπευτούν!
Αμάν!
Το γράφω και το ξαναγράφω και δεν θα σταματήσω να το λέω.
Όλη μου σχεδόν η αρθρογραφία περιστρέφεται γύρω από αυτό. Π.χ. πριν 2-3 μέρες που είχα διαβάσει για μείωση της ανεργίας έλεγα :"..Τι σημασία έχει η μείωση του δείκτη ανεργίας παρά τη μετακύληση της ευθύνης της φτώχιας από το κράτος στους πολίτες.." κτλ,κτλ. Το ίδιο και σε άρθρα που αναφέρομαι στην ελευθερία. ΄Οντως αυτή η καραμέλα είναι τρομερά ενοχλητική! Και μια πρώτη απάντηση είναι το θέμα της ανυπακοής που συζητούσαμε, αρχίζοντας από μικρά, καθημερινά πράγματα που όμως στα μεγάλα σύνολα διαμορφώνει τον καπιταλισμό όπως τον βιώνουμε. Ο κόσμος όπως τον συζητάμε δεν μπορεί να υπάρξει με ανυπακοή. Βασικό στοιχείο είναι η αποενοχοποίηση των ανθρώπων.
@nomad, αν είναι να μας φέρεις ενισχύσεις από πλανήτες που ξεπέρασαν επιτυχώς τον μεταμοντέρνο καπιταλισμό, ευχαρίστως να σε αφήσουμε να απογειωθείς. Γιατί σ' αυτήν εδώ τη γη, κανείς δεν βρήκε ακόμα τη συνταγή, και ούτε φαίνεται ακόμα στον ορίζοντα.
Όσο για τον ΑΜΕΑ Θεό, υπάρχει και αυτή η εκδοχή, η οποία συνάδει με την σκιαγράφηση του θεού σαν κατ' εικόνα και ομοίωση.
@greek rider . Έτσι είναι. Συμφωνώ και επαυξάνω.
Καλο.Και σαν συνεχεια,για να μην πω σαν αρχη,ολα ξεκινανε απο το ζητουμενο.Ποιο ειναι το ζητουμενο.
@kairos καλημέρα.
Ας αρχίσουμε από την αποκάθαρση του μυαλού και το φιλτράρισμα του τι μπαίνει κυρίως. Θα έλεγα επίσης να αναπτύξουμε την κριτική σκέψη, αλλά παραβαραίνει το πράγμα.
Τώρα το δικό μου ζητούμενο είναι να "Γκρεμίσω τον νεοφιλελευθερισμό". Ούτε καν τον "καραμανλισμό". Είναι κομμάτι φιλόδοξο, ε;
Δημοσίευση σχολίου