Φυλακής Εγκώμιον....

Δεν χωρά αμφιβολία ότι οι ευρέως διαδεδομένες ρήσεις «της φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες» και «όσο βαριά είναι τα σίδερα, είναι η καρδιά μου σήμερα», (για να πάρουμε μόνο ένα χαρακτηριστικό δείγμα), στοχεύουν στο να καταδείξουν, άμεσα ή έμμεσα, το αβάσταχτο βάρος του εγκλεισμού σε σιδηρόφρακτα δωμάτια. Είναι όμως ο εγκλεισμός τόσο βαρύς όσο φημολογείται;

Απ’ όσα έχω καταλάβει μέχρι σήμερα, μπορώ να πω με βεβαιότητα σχεδόν, ότι για ένα οποιοδήποτε γεγονός δεν υπάρχει μια και μόνη αλήθεια, μια και μόνη οπτική. Όπως και ότι δεν υπάρχουν μοναδικές εξηγήσεις, μοναδικές αιτίες και μοναδικές αξιολογήσεις για ο,τιδήποτε υπάρχει ή συμβαίνει. Έτσι κάθε γεγονός μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους και η αλήθεια να αποδοθεί με διαφορετικές εκδοχές. Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτή τη στέρεη συλλογιστική, κάθε κατάσταση δεν μπορεί να είναι μόνο καλή ή μόνο κακή, και τούτο ανεξάρτητα από το αξιολογικό περιεχόμενο που αποδίδεται στις έννοιες Καλό-Κακό.

Αν εφαρμόσουμε όλα τα ανωτέρω στην περίπτωση στέρησης της ατομικής ελευθερίας παραβάτη τινός, δια της φυλακίσεώς του σε θεσμοθετημένο σωφρονιστικό ίδρυμα, τότε μπορούμε, με όχι πολύπλοκη σκέψη, να απαριθμήσουμε ικανό αριθμό όχι μόνον μειονεκτημάτων που είναι το σύνηθες και το τετριμμένο, αλλά και ένα πλήθος πλεονεκτημάτων.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν!

1. Και μόνον ο επιθετικός προσδιορισμός «λεβέντης», όπως φαίνεται από την πρώτη ρήση που παρέθεσα στην αρχή του σημειώματος αυτού, καθώς και το κλέος που τον συνοδεύει, μπορούν να σταθούν ικανά ώστε να κάνουν κάποιο να επιζητήσει τον εγκλεισμό. Άλλωστε είναι πάμπολλα τα παραδείγματα εξύμνησης των παραβατών και των κοινωνικώς αποκλινόντων, τόσο στην εγχώρια όσο και στην παγκόσμια υψηλή λογοτεχνία. Να είστε σίγουροι ότι κανείς φτασμένος λογοτέχνης δεν θα διακινδύνευε τη φήμη του για να καταπιαστεί και να εξυμνήσει κάτι τις το ασήμαντο.


2. Η φυλακή κάθε άλλο παρά συνυφασμένη με την απομόνωση είναι. Αντιθέτως αποτελεί έναν ιδιαίτερο κοινωνικό χώρο πολύ πιο πλούσιο σε εμπειρίες και πολύ πιο ενδιαφέροντα από αυτούς τους ανιαρούς και προβλέψιμους χώρους όπου έχουμε συνηθίσει να περιφερόμαστε και οι οποίοι ενίοτε μας φέρνουν σε κατάσταση ναυτίας με την αφόρητη κοινοτοπία τους, την καθηλωτική τους επίδραση, την έλλειψη δράσης, την ομοιομορφία τους, την ελαφρότητά τους, την ομφαλοσκόπηση και την ύπνωση που προκαλούν.

Ο συγχρωτισμός με κάθε λογής συνεγκλείστους αποτελεί δίχως άλλο, πολύτιμη ευκαιρία για συλλογή και καταγραφή μοναδικών εμπειριών από ανθρώπους που τόλμησαν, (άλλο αν τελικά έχασαν), να δώσουν πρωτότυπες λύσεις σε προβλήματα που αντιμετώπιζαν. Ο παραχαράκτης, ο ληστής, ο κλέφτης, ο φονιάς αποτελούν περιπτώσεις ατρόμητων και ευφάνταστων ανθρώπων που κατάφεραν να περάσουν τη διαχωριστική γραμμή, (αυτήν της νομιμότητας), πράξη που ούτε στ’ όνειρό τους δεν θα τολμούσαν να κάνουν τα πλήθη των φοβισμένων μικροαστών. Εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός «λεβέντης» που τους απέδωσε, σα φόρο τιμής, η γνήσια λαϊκή λαλιά.

3. Το πλούσιο και καινοφανές αυτό περιβάλλον δεν θα μπορούσε παρά να πυροδοτήσει τη φαντασία και το δημιουργικό οίστρο κάποιου επίδοξου συγγραφέα, περίπτωση που θα την ζήλευαν πολλοί άλλοι με παρόμοιες φιλοδοξίες, καταδικασμένοι όμως να παραμένουν έγκλειστοι σε υπνωτικά προάστια.

4. Η φυλακή δίνει τη δυνατότητα στον έγκλειστο να αποδώσει νέα περιεχόμενα στις έννοιες του χώρου και του χρόνου. Ο μεν χώρος αναγκαστικά συστέλλεται, ο χρόνος όμως από την άλλη διαστέλλεται σημαντικά, γεγονός που αποτελεί μείζον πλεονέκτημα, αρκεί κανείς να αναλογιστεί την πλειοψηφία των εργαζομένων που μονίμως κατατρέχονται από έλλειψη ελεύθερου χρόνου.

5. Ο χρόνος αυτός μπορεί να αξιοποιηθεί ποικιλοτρόπως, είτε με αθλοπαιδιές, είτε με την ενασχόληση με ευγενείς (π.χ. ζωγραφική), είτε με πρακτικές (π.χ. καλαθοπλεκτική), τέχνες.

6. Η μοναξιά ενός κελιού μπορεί να προκαλέσει την εμβάθυνση και τη διεύρυνση της συνείδησης, τη διαύγεια του μυαλού, τη διαμόρφωση της ερωτικής παρόρμησης, την ανάδυση του ασίγαστου πάθους και της ατέρμονης επιθυμίας, καταστάσεις οι οποίες αποτελούν το υπόστρωμα μιας περιεκτικής ζωής και που θα ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθούν σε συνθήκες ελευθερίας. Διότι, η δυνατότητα που παρέχει η ελευθερία στον καθένα να ικανοποιήσει και να σιγάσει το πάθος του με μικρές κινήσεις καθημερινής εκτόνωσης μόλις αυτό αρχίσει να σχηματίζεται, αποστερεί από τα άτομα τη βαθιά ενόραση και δημιουργικότητα που θα προέκυπτε όταν το πάθος αυτό αφηνόταν να συσσωρευτεί και να λιμνάσει. Ο έγκλειστος είναι όπως ο τυφλός ο οποίος με το να οξύνει εξ ανάγκης όλες τις υπόλοιπες αισθήσεις ανακαλύπτει μια διάσταση του κόσμου πρωτότυπη και μοναδική.

Τα προηγούμενα αποτελούν μερικές μόνο σκέψεις για τα πλεονεκτήματα που παρέχει ο εγκλεισμός, παρά την κοινή και σαφώς λανθασμένη αντίληψη περί του αντιθέτου. Σίγουρα θα υπάρχουν και πολλά άλλα τα οποία, όμως προς το παρόν, δυστυχώς, μου διαφεύγουν.