Η Σημασία της Βλακείας στην Επιστημονική Έρευνα

Πριν από λίγες μέρες έπεσε στα χέρια μου άρθρο κάποιου Martin Schwartz από το πανεπιστήμιο της Virginia με τον αρκετά εκκεντρικό τίτλο, «Η σημασία της βλακείας στην επιστημονική έρευνα». (Ναι, ξέρω, έχω καλό χέρι και όλο κάτι τέτοια περίεργα άρθρα τραβάω απ’ τον κορβανά του internet). Επειδή αυτό το blog έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με το επίμαχο θέμα της βλακείας, καθώς και αρκετοί σύγχρονοι συγγραφείς, όπως δείχνει η πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή, και επειδή μέσω αυτού του άρθρου θα μπορούσα επί τέλους να αποδώσω το ασήμαντο ερευνητικό μου έργο στην πλεονάζουσα ευφυΐα μου και όχι στην απύθμενη νοητική μου ανεπάρκεια, αποφάσισα να στρωθώ και να το διαβάσω μετά μεγίστης προσοχής.

Τι θέλει λοιπόν να πει ο ποιητής; Ποιους βαθυστόχαστους συλλογισμούς επιστρατεύει για να ανατρέψει δεδομένα αιώνων, ότι βλακεία και επιστημονική έρευνα δεν είναι δυνατόν να συνυπάρξουν; Βέβαια, όσοι παροικούν την Ιερουσαλήμ γνωρίζουν από πρώτο χέρι τα περί αντιθέτου, αλλά, άντε τόλμα να βγεις στη ρούγα να το πεις, χωρίς να κινδυνεύεις να σε ξεφωνίσουν.

Ο συλλογισμός του κυρίου καθηγητή αποδείχθηκε απλός, και, φευ!, αρκετά πειστικός. Εν περιλήψει, λέει τα εξής:

Γενικώς, ως καλός φοιτητής θεωρείται εκείνος ο οποίος διαβάζει μια δεδομένη ύλη, την αφομοιώνει επαρκώς, και στη συνέχεια περνάει με ευκολία όλα τα tests και τα μαθήματα, στις πλείστες δε των περιπτώσεων, με πολύ καλό βαθμό. Κάνει τις εργασίες του, δείχνει να παίζει το αντικείμενο στα δάχτυλα, πάει και τις τσάρκες του, για να μην τον λένε και φύτουλα, και φυσικά, δεν υπάρχει κανείς στον κόσμο που θα αμφισβητήσει ότι ο φέρελπις αυτός νέος δεν είναι και ευφυής.

Όταν όμως ο πολλαπλώς διαγνωσμένα ευφυής αυτός νεαρός, θελήσει να εντρυφήσει στα σκοτεινά μονοπάτια της υψηλής έρευνας, για την οποία φέρεται ταγμένος, τότε, αργά ή γρήγορα ανακαλύπτει ότι αδυνατεί να δώσει απαντήσεις σε αρκετά από τα ερωτήματα που θέτει. Ενώ τούτο αποτελεί εύλογη αδυναμία, γιατί αυτό ακριβώς σημαίνει έρευνα, να χτυπάς δηλαδή κλειστές πόρτες, μη γνωρίζοντας εκ των προτέρων αν θα πάρεις και αν ποτέ, απάντηση, ο ευφυής νεαρός που είναι εθισμένος στις σωστές απαντήσεις, αρνείται να προσαρμοστεί στην ιδέα της άγνωστης ύλης, λιποψυχεί, θεωρεί τον εαυτό του ανίκανο και βλάκα, και ενίοτε λακίζει για πιο ευκολοπάτητα μονοπάτια.

Αντιθέτως, ένας νεαρός, ο οποίος προσέρχεται προετοιμασμένος για να μην έχει πάντα έτοιμες τις απαντήσεις, με κίνδυνο να θεωρηθεί από τους αμύητους ομοίους του ακόμα και βλάκας, έχει την υπομονή να χτυπάει κλειστές πόρτες, να βάζει ερωτήματα, να προσπαθεί, ν’ αποτυγχάνει, αποδεχόμενος τον κίνδυνο να μην κατορθώσει ποτέ να πάρει μια απάντηση σωστή. Αυτός ακριβώς ο τύπος του νεαρού είναι κατάλληλος για έρευνα, αποφαίνεται ο Prof. Schwartz, και είναι αυτός τον οποίον κατονομάζει βλάκα!

Γιατί λοιπόν, τα έγραψα όλα αυτά; Νομίζω, ότι το επιμύθιο είναι ορατό, όπως και οι εφαρμογές που έχει στην πραγματική ζωή. Δηλαδή, θέτοντας ερωτήματα ή κάνοντας κινήσεις που μπορούν να απαντηθούν/δικαιωθούν από ένα ρεπερτόριο έτοιμων απαντήσεων/παραδειγμάτων, μπορεί μεν, να διασώζουμε την αυτοπεποίθησή μας και να αφήνουμε ατσαλάκωτη την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, στην πραγματικότητα όμως, είναι η βουτιά στα βαθιά, αυτή που θα φέρει κάποια σημαντική αλλαγή. Και όσο πιο άνετα αισθανόμαστε με την πιθανότητα να είμαστε μέτριοι και να κάνουμε και λάθη, τόσο πιο πολύ θα είμαστε ανοιχτοί στο άγνωστο, στην έκπληξη και στις μεγάλες ανακαλύψεις στη ζωή.