Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2009

Ω!, τι Μικρός που είναι ο Κόσμος!


Η έννοια των κοινωνικών δικτύων μπήκε στη ζωή μας όταν αρχίσαμε να γινόμαστε πάρα πολλοί κι όταν οι υπολογιστές και τα δίκτυά τους, έγιναν κι αυτά πάρα πολλά. Η δυνατότητα των ανθρώπων να επικοινωνούν μεταξύ τους, όσο μακριά κι αν βρίσκονταν είναι παλιά υπόθεση κι άρχισε με την εξάπλωση του ταχυδρομείου, του τηλεφώνου και κατόπιν των αερομεταφορών. Ξαφνικά ο κόσμος άρχισε να συρρικνώνεται, να φαίνεται μικρότερος, μιας και ο αριθμός των κοινωνικών δικτύων αφ’ ενός αυξανόταν, αυξανόταν όμως ταυτόχρονα και η δυνατότητα κάποιου να τα συντηρεί και να τα διευρύνει.

Πολλές φορές έχουμε αναρωτηθεί για το πόσο μικρός είναι ο κόσμος, όταν τυχαίνει να ανακαλύπτουμε κοινούς γνωστούς με άτομα τα οποία δεν είχαμε δει ποτέ ξανά στη ζωή μας. Κι αντί να αποδίδουμε το γεγονός αυτό σε εξαιρετικές συμπτώσεις που πιθανόν να παραπέμπουν σε θαύματα ή μεταφυσικά μηνύματα προς αποκωδικοποίηση, καλό είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι αποτελούν εγγενή ιδιότητα των δικτύων, με την προϋπόθεση ο κάθε κόμβος του δικτύου, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο άνθρωπος, να έχει τουλάχιστον μια διασύνδεση με κάποιον άλλον, δηλαδή να έχει τουλάχιστον ένα φίλο ή γνωστό, πράγμα όχι και τόσο δύσκολο τελικά.

Η μελέτη των κοινωνικών διασυνδέσεων μπήκε στο μικροσκόπιο της πανεπιστημιακής έρευνας το 1967, σημαδιακή όπως φαίνεται χρονιά, από τον Stanley Milgram, καθηγητή του Harvard στον τομέα της πειραματικής ψυχολογίας. Το ερώτημα που τον απασχολούσε ήταν πολύ συγκεκριμένο και αφορούσε στην «απόσταση» ανάμεσα σε δυο τυχαία άτομα στις ΗΠΑ, δηλαδή στον αριθμό των γνωριμιών που μεσολαβούν ώστε αυτά τα εντελώς άγνωστα άτομα να μπορούν να συνδεθούν. Μην έχοντας κανείς ασχοληθεί πιο πριν με το πρόβλημα αυτό, κάθε απάντηση θα μπορούσε να στέκει. Το 100 ήταν μια συνήθης εκτίμηση.

Ο Milgram, αποφασισμένος να δώσει τέλος στις εικοτολογίες και τα μαντέματα οργάνωσε ένα πείραμα, κατά τη διάρκεια του οποίου ο καθ' ένας από δείγμα 160 ανθρώπων θα έπρεπε να παραδώσει ένα γράμμα, από το ένα μέρος της Αμερικής (π.χ. Νεμπράσκα) όπου βρισκόταν, σε κάποιον άγνωστό του σε κάποιο άλλο μέρος της χώρας, ας πούμε στη Βοστόνη, όχι απλώς ταχυδρομώντας το απ’ ευθείας στον παραλήπτη (τότε δεν θα είχε νόημα το πείραμα, όπως καταλαβαίνετε), αλλά ταχυδρομώντας το σε κάποιον από τους δικούς του γνωστούς, τον οποίον έκρινε ότι θα μπορούσε να είχε σχέση με το τελικό άτομο. Από τα 160 γράμματα λοιπόν που ταχυδρομήθηκαν, τα 42 δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους, ενώ για τα υπόλοιπα βρέθηκε ότι ο μέσος όρος των ενδιάμεσων σταθμών δεν ήταν ούτε 100, ούτε 200, αλλά μόλις 5.5! Δηλαδή όσα γράμματα έφτασαν στον προορισμό τους, άλλαξαν ούτε λίγο ούτε πολύ 5.5 χέρια. Εξ ου και η φράση που επικράτησε έκτοτε, ότι όλοι οι άνθρωποι στη Γη μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους μέσα από μια αλυσίδα 6 μόλις γνωριμιών, (six degrees of separation).

Το εν λόγω αποτέλεσμα ήταν όντως μεγάλη έκπληξη, απόρροια του μεγάλου αριθμού επαφών που μπορεί να έχει κάποιος. Όσο δε οι επαφές με τα χρόνια θα διευκολύνονται ακόμα περισσότερο μέσω του internet, τόσο και θα μικραίνει ο αριθμός των ενδιάμεσων βημάτων, ώστε από τα 5.5 να μπορούμε να κατέβουμε, γιατί όχι και στα 3.

Ο Milgram με το πείραμα αυτό άνοιξε θαρρείς τους ασκούς τους Αιόλου, μιας και πολλοί ανά τον κόσμο άρχισαν ν’ αναρωτιόνται μήπως τα ίδια και χειρότερα μπορούσαν να συμβαίνουν και σε άλλου τύπου δίκτυα, όπως για παράδειγμα στο διαδίκτυο. Ο Barabasi ήταν ένας απ’ τους πρώτους που ασχολήθηκαν με τον τομέα αυτό και συγκεκριμένα με την εκτίμηση της απόστασης ανάμεσα σε δυο τυχαίες σελίδες (pages) του web. Αν δυο τυχαίοι άνθρωποι μπορεί να απέχουν 6 περίπου «βήματα», δυο τυχαίες σελίδες πόσα κλικ απέχουν; Ξεκινώντας λοιπόν από την ιστοσελίδα του πανεπιστημίου του, η οποία περιελάμβανε 300,000 σελίδες υπολόγισε μια μέση απόσταση ίση 11 κλικ.

Το ερώτημα που ακολούθησε ήταν αν ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να ισχύσει και σε μεγαλύτερα τμήματα του ιστού. Με μια σειρά υπολογισμών βρέθηκε ότι η απόσταση αυτή, όντως μεταβάλλεται με το μέγεθος, αλλά λογαριθμικά, δηλαδή με πολύ βραδύτερο ρυθμό, απ’ ότι ο ιστός ο ίδιος. Για παράδειγμα, στον παγκόσμιο ιστοχώρο της εποχής του, δέκα χρόνια πριν με 800 εκατομμύρια σελίδες, η μέση απόσταση ήταν γύρω στα 19 κλικ, δηλαδή αμελητέα!

Οι απελπιστικά μικρές αυτές αποστάσεις απαντώνται και σε όλων των ειδών τα δίκτυα, και όχι μόνο στα προαναφερθέντα. Δηλαδή τα μέλη μιας τροφικής αλυσίδας συνδέονται με δυο μόνο ενδιάμεσα είδη, τα μόρια στο κύτταρο συνδέονται το ένα με το άλλο μέσα από τρεις χημικές αντιδράσεις, οι συγγραφείς επιστημονικών άρθρων συνδέονται με τους ομοίους τους μέσα από 4, έως έξι ενδιάμεσους συγγραφείς, κ.ο.κ, ως και οι νευρώνες του σκουληκιού C. Elegans συνδέονται κατά μέσο όρο με οποιουσδήποτε άλλους με τη μεσολάβηση14 μόνο συνάψεων.

Μικρός στ’ αλήθεια ο κόσμος! Και αιτία, ο υψηλός βαθμός διασυνδεσιμότητας.

Τα δίκτυα, βέβαια, δεν σταματάνε εδώ. Τις θαυμαστές ιδιότητες που επιδεικνύουν θα τις αναπτύξουμε σε προσεχές μάθημα. Και κει θα χάσετε το μυαλό σας!


Υ.Γ. Πηγή το βιβλίο “LINKED”, του Albert-Lazlo Barabasi, Perseus Publishing, Cambridge Massachusetts, 2002, ευγενική δωρεά του Δ.Δ.

31 σχόλια:

Sophia είπε...

Απίστευτο δεν είναι πάντως? Σε λίγο, οι μισοί εδώ μέσα θα βγούμε συγγενείς!! Ενδιαφέροντα είναι και τα συμπεράσματα και το έργο του Michael Wesch, αν και είναι διαφορετική η διάσταση των αναφορών του.
;-Ρ

Ανώνυμος είπε...

na upo8esw diladi allh mia fora oti o kosmos einai polu mikros kai anti na pistepsw sta zwdia, to 8eo h se kapoio allo eidos metafusikhs twn hli8iwn na pistepsw sth 8ea cynical? :*

Foreign Press είπε...

Αγαπητή Cynical αναδημοσιεύσαμε(με σεβασμό)το ιδιαίτερα ενδιαφέρον σου κείμενο.

Φιλικά


FP

Swell είπε...

Που σε ξέρω, που σε ξέρω... Μήπως ξέρεις εσύ να μου πεις;

Ανώνυμος είπε...

Που σε ξέρω, που σε ξέρω... Μήπως ξέρεις εσύ να μου πεις;

Ανώνυμος είπε...

Όταν πήγα στο Ντουμπάι έκανα αντ στο φατσοβιβλίο πολλούς από εκεί που παίζανε παιγνίδια όπως κι εγώ. Ένας από αυτούς ήταν και ο ABDEL KARIM.
Τελικά λέγεται και Δημήτρης και είναι τρίτος ξάδερφος του άντρα μου!!!

Unknown είπε...

Τρία τρία...

cynical είπε...

Γεια σου Σοφια.

Who is Michael Wesch και τι εχει κανει το παιδι;

cynical είπε...

Ανωνυμε, ακομα δεν το εκανες; Μολις που προλαβαινεις!

cynical είπε...

Αγαπητο Foreign Press,

τιμη μου, και ευχαριστω θερμά!

cynical είπε...

swell,

εχω φτασει 5 βηματα απο σενα. Μου λειπει το μισο.

cynical είπε...

Χristeo,
οπως σωστα το θετεις, το μηνυμα ειναι: παιζετε παιχνιδια, για να γνωρισετε τους συγγενεις σας!

cynical είπε...

δευτερε στη σειρα Ανωνυμε,


δεν μπορω να απαντησω, γιατι δεν διαβασα ακομα ολο το βιβλιο.

cynical είπε...

darthiir,

και τα τρια πολυ κοντα ειναι. θα σκασουμε απο την πολλη συναφεια!

Sophia είπε...

Είναι cultural anthropology assistant professor στο Kansas University και η δουλειά του εστιάζεται (στο βαθμό που έχω ασχοληθεί με αυτήν βέβαια, δεν είναι το αντικείμενό μου) στην εθνογραφία των ψηφιακών μέσων, έχει και ανάλογο τμήμα, έχω δει κάποια συμπεράσματα της δουλειάς τους, που φαίνονται αρκετά ενδιαφέροντα.

Εξερευνητής είπε...

Πράγματι μικρός ο Κόσμος!

Ωραία!

«Το μικρό είν' όμορφο» δεν έγραψε ο Σουμάχερ;;;

de profundis είπε...

Κάθε φορά που ανοίγεις δρόμο στη ζωή,
μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι.
Έχε τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ πρωί
γιατί μπροστά σου πάντα απλώνεται ένα δίχτυ.

Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς,
κανείς δεν θα μπορέσει να σε βγάλει,
μονάχος βρες την άκρη της κλωστής
κι αν είσαι τυχερός ξεκινά πάλι.

Ανώνυμος είπε...

to ekana de! :P

NdN είπε...

Δηλαδή μόλις 5,5 άτομα με χωρίζουν από την Ναόμι Κάμπελ; Αρχιζω να στέλνω email σε όλους όσους ξέρω...

Sophia Kollia είπε...

Όπως πάντα, πολύ ενδιαφέρουσα η ανάρτηση..
Καλημέρα

Βλαχοκυριλές είπε...

Ένα κεφάλαιο για τα small worlds υπάρχει και στο καταπληκτικό βιβλίο "Sync: The Emerging Science of Spontaneous Order" του γκουρού Strogatz (το προτείνω ανεπιφύλακτα, είναι απολαυστικό και στη γραφή του, εκτός από τις ιδέες). Το κλασσικότερο βέβαια είναι το "Six Degrees: The Science of a Connected Age" του Watts, που όμως δεν έχει τόσο ενδιαφέρουσα γραφή.

Για τους μαθηματικούς υπάρχει το Erdos number που μετράει πόσο μακριά είναι κάποιος ερευνητής από τον Erdos σε σχέση με τις δημοσιεύσεις. Συχνά το νούμερο είναι πολύ μικρό ακόμα και για διδακτορικούς φοιτητές, επιβεβαιώνοντας τη θεωρία των small worlds.

Είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον θέμα.

vripol είπε...

Ξέρω έναν παλιό σωματοφύλακα τού Γεώργιου Παπανδρέου..
Οπότε, καταλαβαίνεις, ξαδέλφη:
Δύο άνθρωποι με χωρίζουν απο τον Βενιζέλο, τόν Τσώρτσιλ, κλπ.

cynical είπε...

Κε Εξερευνητα

σε εναν τοσο μικρο κοσμο, δεν θα χασει το ενδιαφερον του ενας εξερευνητης;

cynical είπε...

de Profundis

το θεμα με τα δικτυα ειναι να σε βρουνε, οχι να βρεις...

cynical είπε...

Ανωνυμε,

λες να οφειλεται σε αυτο, που βλεπω ενα φωτοστεφανο να φυτρωνει γυρω απ' το κεφαλι μου;

cynical είπε...

NdN,
αχ! το προβλημα ειναι οτι ολοι βρισκονται σε αποσταση 5.5 βηματων από την Ναόμι! Κατι πρεπει να κανεις λοιπον για να βρεθεις τουλαχιστον 5 βηματα κοντυτερα.

cynical είπε...

Sofia,

ευχαριστω. Επεται και συνεχεια..

cynical είπε...

Γεια σου Βλαχοκυριλε,

το βιβλιο του Strogatz ακουγεται πολυ ενδιαφερον. Ο Barabasi,
αναφερεται στο μοντελο Watts - Strogatz σαν το πρωτο που επαψε να θεωρει τα δικτυα σαν random και το οποιο εφερε στο προσκηνιο το clustering των κομβων. Φυσικα κραταει για τον εαυτο του την τελευται λεξη, μια και ο ιδιος εβαλε στο παιχνιδι τα hubs και την κατανομη των συνδεσεων ανα κομβο, που τον εφερε στα power laws. Μ'αυτα θα ασχοληθω στην επομενη αναρτηση.

Αναφερεται επισης και στον αριθμο Erdos. Εσυ γνωριζεις τον δικο σου;

cynical είπε...

Βριπολιδη,

βλεπω οτι πολυ βιαζεσαι. Αρχισες ήδη να καλλιεργεις τα κονέ με τον Παράδεισο;

Christina Linardaki είπε...

Μου θύμισες πάντως τη θεωρία της Susan Blackmore για τα temes (http://dotsub.com/view/b3903370-07c1-475f-a674-1edfaf36f2bf). Μετά τον όρο memes που εισήγαγε ο Dawkins για να περιγράψει την επιβίωση συνηθειών, συμπεριφορών, εθίμων, εν γένει ιδεών, μέσω του ανθρώπινου νου (ο νους δηλ. θεωρείται ως το μέσο αναπαραγωγής των ιδεών χωρίς άλλη αξία per se), ο όρος temes περιγράφει την επιβίωση των ιδεών μέσω της χρήσης της τεχνολογίας και ιδίως των δικτύων...

Sophia είπε...

Πολύ ενδιαφέρον και ακριβώς επί του θέματος ήταν και το ντοκυμαντέρ που προβλήθηκε χτες στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το How Kevin Bacon Cured Cancer, το οποίο μάλιστα άρεσε πολύ και στο κοινό, εκτός από το ότι ήταν ιδιαίτερα κατατοπιστικό!
Ευτυχώς, από ό,τι βλέπω σήμερα, υπάρχει και εδώ: http://www.vimeo.com/2477265
;-)