Οικονομικές Ανισότητες και Προσδόκιμο Ζωής

Εμμένοντας στην άποψη ότι οι κοινωνικοί δείκτες, περισσότερο από τους οικονομικούς αποτυπώνουν την πραγματική κατάσταση μιας χώρας, καθότι προκύπτουν από τη συναίρεση, από το φιλτράρισμα ενός μεγάλου αριθμού παραγόντων, θα παρουσιάσω κάποια στοιχεία τα οποία συσχετίζουν τη μεταβολή του προσδόκιμου ζωής των κατοίκων μιας χώρας ανάλογα με τη θέση που καταλαμβάνουν στην οικονομική κλίμακα.

Η σχέση αυτή, για ένα μεγάλο αριθμό χωρών φαίνεται με τον πλέον εύγλωττο τρόπο στο παρακάτω γράφημα. Ο οριζόντιος άξονας αναπαριστά την οικονομική ανισότητα, ενώ ο κάθετος, το δείκτη υγείας και κοινωνικών προβλημάτων. Προσέξτε τις δυο ακραίες περιπτώσεις. Η Αμερική κοντεύει να βγει από την επάνω δεξιά γωνία της εικόνας, ενώ η Ιαπωνία από την κάτω αριστερή!

Δεν είναι μυστικό ότι η κατάσταση της υγείας του πληθυσμού μιας χώρας είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κοινωνιο-οικονομική του κατάσταση. Αυτή επηρεάζει όχι μόνο την υγεία αλλά και το προσδόκιμο ζωής, τα οποία παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, και για να μείνουμε μόνο στην Ευρώπη, όχι μόνο οριζόντια, ανάμεσα στις 51 χώρες που την απαρτίζουν, αλλά και κάθετα, ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του πληθυσμού της ίδιας χώρας.

Ενώ οι διαφοροποιήσεις αυτές απαντώνται σε όλες σχεδόν τις χώρες, στην Αγγλία παρουσιάζονται ιδιαίτερα μεγεθυσμένες, έτσι ώστε σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Υγείας το 2002, η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής ανάμεσα στους κατοίκους εύπορων (ορισμένα προάστια του Λονδίνου) και φτωχών (Manchester) περιοχών της χώρας να αγγίζει τα 8 έτη. Παρόμοιες διαφορές διαπιστώθηκαν και ανάμεσα σε άνδρες που ασκούν χειρωνακτικά ή υπαλληλικά επαγγέλματα, με το προσδόκιμο ζωής των χειρωνακτών να υπολείπεται των μη-χειρωνακτών κατά 33% ή 70% αναλόγως της περιοχής .

Οι μεγαλύτερες διαφορές σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρατηρήθηκαν στη Γαλλία, ενώ οι μικρότερες στην Πορτογαλία.

Σχετικά με την Αμερική, η κατάσταση συνοψίζεται με τον καλύτερο τρόπο στο επόμενο γράφημα, όπου η διαφορά στο προσδόκιμο ζωής ανάμεσα στα εύπορα και φτωχά στρώματα φαίνεται καθαρά να αυξάνει από δεκαετία σε δεκαετία. Για παράδειγμα, το 1980 η διαφορά αυτή ανερχόταν στα 2.8 έτη, ενώ το 2000 στα 4.5 έτη, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό.

Το ενδιαφέρον είναι ότι η διαφορά στη θνησιμότητα ανάμεσα στα χαμηλά και υψηλά εισοδήματα παρουσιάζει αυξητική τάση, τη στιγμή που η διαφορά αυτή μεταξύ ανδρών και γυναικών ή μεταξύ λευκών και μαύρων στην Αμερική μειώνεται, αν και θα έλεγα ανεπαίσθητα.

Η ίδια μεγάλη διαφοροποίηση στο προσδόκιμο, παρουσιάζεται και ανάμεσα στα μορφωμένα και αμόρφωτα στρώματα του πληθυσμού της Αμερικής.

Παρά το γεγονός ότι στην Αγγλία σε σχέση με την Αμερική υπάρχει καθολικό σύστημα περίθαλψης, η διαφορά είναι σημαντική και εμμένουσα. Ενώ αντίθετα στον Καναδά, με καθολικό σύστημα υγείας και εκεί, παρατηρείται σύγκλιση των διαφορών.

Το να δώσουμε απαντήσεις που να ισχύουν καθολικά είναι αρκετά δύσκολο. Έχουν ενοχοποιηθεί το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η μη αναζήτηση ιατρικών υπηρεσιών και η καχεκτική lifestyle κουλτούρα περί υγείας, παράμετροι που συνήθως απαντώνται στα φτωχότερα στρώματα.

Υποπτεύομαι όμως ότι ο κύριος ένοχος θα πρέπει να αναζητηθεί στις συνθήκες εργασίας των μη προνομιούχων στρωμάτων οι οποίες και τα καθιστούν επιρρεπή σε ατυχήματα και ασθένειες.

Για την Ελλάδα στατιστικά στοιχεία που να συνδέουν προσδόκιμο ζωής και οικονομική κατάσταση δεν στάθηκε δυνατό να βρω. Αντ’ αυτού σας παραπέμπω στην έκθεση «Ανισότητες στην Υγεία: μια Κριτική Προσέγγιση» του 2002, των Μ. Σαρρή, Μ Χρυσάκη και Σ. Σούλη από το ΤΕΙ Αθηνών και το ΕΚΚΕ.