Πέμπτη 14 Φεβρουαρίου 2008

Τι είναι, μάνα, η "Μάζα";


Ακούω συχνά τους φίλους μου να παραπονιούνται πως γράφω μόνο γι’ άσκημα πράγματα, πως βλέπω μόνο την κακή πλευρά των ανθρώπων. «Καλά, τίποτε καλό δεν βρίσκεις για να γράψεις;», μου λένε προκλητικά. [Θέλουν να προσθέσουν και το «βρε συφοριασμένη» στο τέλος, αλλά επειδή είναι φίλοι δεν τολμούν να το πουν, ούτε καν να το διανοηθούν].

Φυσικά και υπάρχει το «καλό», μόνο που εγώ έχω πάθει στραβισμό και κοιτάζω προς ορισμένη κατεύθυνση. Ελπίζω, προσωρινά. Όχι ότι δεν σημειώνω στο τεφτέρι και τα καλά, αυτά που τα 'χω για προσάναμμα σε χαλεπούς καιρούς. Θα αναφερθώ και σε δαύτα, μα στο προσεχώς.

«Καλά», μου λένε πάλι, «ποτέ δε σε βλέπουμε να στοχεύεις τα βέλη σου στα ψηλά. Τον κακό τον λόγο τον έχεις μόνο για τους ανώνυμους, τους διπλανούς σου, τους τυχαίους, τους απλούς, αυτούς που συνιστούν τον μέσο όρο, τους κακόμοιρους, τους κακομοιριασμένους, τους άχρωμους, τους άοσμους, τους φιλήσυχους, τους νοικοκυραίους».

Αλήθεια είναι. Για το λόγο ότι οι παραπάνω είναι και οι περισσότεροι και ότι τους βλέπω πιο συχνά. Μπορεί νάναι λίγοι αυτοί που αποφασίζουν και κινούν τα νήματα, αλλά οι άλλοι, παρ’ όλο που είναι και οι περισσότεροι, θες από φόβο θες από παραίτηση, σκύβουν το κεφάλι και ακολουθούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν κάνουν κι οι ίδιοι κακό. Κακό κάνουμε και όταν δεν κάνουμε τίποτε, ενώ θα μπορούσαμε, για ν’ αποτρέψουμε το κακό. Παθητικοί, αποχαυνωμένοι, ευνουχισμένοι, χειραγωγίσιμοι, χάσκοντας και χασκογελώντας, αγελαίοι, με άγνοια της άγνοιά τους, αυτάρεσκοι και τυφλωμένοι, κοντόφθαλμοι, εστιασμένοι στα δάνεια, στις δόσεις και στα Malls, στα ριάλιτι και στις σειρές, στη μέρα που ’ναι νάρθει μόνο και τίποτε πιο πέρα. Βλέπετε τίποτε το καλό σ’ αυτό; Δεν ξέρω, αλλά εμένα η γιαγιά μου μού έλεγε πως όταν βλέπουμε ένα σπίτι να καίγεται αρπάζουμε έναν κουβά νερό και τρέχουμε, κι όταν βλέπουμε έναν να πνίγεται, κάνουμε το παν να τον τραβήξουμε πίσω στη στεριά. Δεν καθόμαστε να χαζεύουμε από απόσταση, ούτε σβήνουμε τα φώτα και τραβάμε τις κουρτίνες για να μην βλέπουμε, ούτε ανεβάζουμε την ένταση της τηλεόρασης για να μην ακούμε.


Τι είναι Μάζα;

Η Μάζα είναι ένα σώμα με δύναμη εκατομμυρίων. Προφανώς, έχει ιδιότητες διαφορετικές από τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των ατόμων που τη συναρτούν. Το νερό σαν υγρό έχει τελείως άλλες ιδιότητες από το μεμονωμένο μόριο. Η κυρά Μαρία της διπλανής πόρτας που μου ποτίζει τα λουλούδια όταν λείπω για spa στην Ελβετία είναι άλλο πράγμα απ’ την κυρα Μαρία που κρατά το λάβαρο του ’21 στη διαδήλωση για τις ταυτότητες και το Μακεδονικό. Στην πρώτη περίπτωση είναι άνθρωπος, στη δεύτερη είναι Μάζα.

Η Μάζα είναι εύπιστη, χειραγωγίσιμη, οπαδική. Έχει αδράνεια, είναι διανοητικά κατώτερη από τον μεμονωμένο άνθρωπο. Χρειάζεται αρχηγό και καθοδηγητή στον οποίο είναι έτοιμη να εκχωρήσει αρμοδιότητες που να παίρνει αποφάσεις γιαυτήν. Χρειάζεται θεό, μύθο και θρησκεία.

Στη σημερινή εποχή το τέμπο το δίνουν τα ΜΜΕ, τα οποίοι είναι και οι κυρίαρχοι μηχανισμοί παραγωγής ιδεολογίας και όχι το κράτος όπως ήταν παλιότερα. Μάζα και τηλεόραση αποτελούν ένα πανίσχυρο και θανάσιμο σύμπλεγμα. Το ένα τρέφει τ’ άλλο και τα δυο την εξουσία. Η τηλεόραση εξυπηρετεί συμφέροντα, κυρίως οικονομικά και η ιδεολογία που παράγεται, που εδραιώνεται και διακινείται είναι, όπως είναι και το φυσιολογικό, προς την κατεύθυνση που εξυπηρετεί την παρούσα κοινωνικο-οικονομική τάξη. Το κράτος όπως πάντα, αλλά κυρίως τώρα, είναι έρμαιο των συμφερόντων και βαθμιαία περιθωριοποιείται.


Αυτά.
Μέχρις εδώ, για να μην σας θυμίσω ινστρούχτορα και σιχτιρίσετε. Νομίζω ότι όλα αυτά και άλλα τόσα είναι λίγο-πολύ γνωστά και δεν χρειάζεται να τα επαναλάβω.

Η Μάζα εκχωρεί υποταγή και βούληση και επιζητεί προστασία. Τα ίδια πάνω-κάτω αιτήματα στα οποία στηρίχτηκε και ρίζωσε η δουλοπαροικία. Όταν στα 1861 ο τσάρος Αλέξανδρος ο Β! την κατάργησε, δεν ήταν λίγοι οι δουλοπάροικοι που απεμπόλησαν την ελευθερία τους επιζητώντας πάλι την προστασία του αφέντη. Η Μάζα θέλει ασφάλεια και όχι ελευθερία. Σας θυμίζει τίποτε αυτό μετά την 11/9; Και τι κάνει η Μάζα όταν θεωρήσει, όταν την πείσουν ότι απειλείται; Πογκρόμ! Και τι έρχεται μετά τα πογκρόμ; Ο ολοκληρωτισμός και η ασφυξία!

Τη μάζα την κολάκευαν και συνεχίζουν να την κολακεύουν τόσο οι αριστεροί όσο και οι ακροδεξιοί. Γιαυτούς μάζα είναι λαός, οπαδός, όργανο, ασπίδα. «Ο λαός έχει αισθητήριο, ο λαός μόνο γνωρίζει το καλό και το σωστό», «ό,τι είναι για τον λαό αυτό είναι και το καλό και το δίκαιο», «Τσοβόλα, δώστα όλα», «δίκαιο είναι το δίκαιο του εργάτη», συνθήματα που ακόμα και σήμερα δεν έπαψαν να ακούγονται, με μικρότερη είναι αλήθεια ένταση κι απήχηση, απ’ ότι τις προηγούμενες δεκαετίες.

Η σημερινή εποχή γύρισε την πλάτη στη Μάζα κι επιστράτευσε τη ρητορεία της να αναδείξει το Εγώ, το άτομο, την ατομικότητα, σαν τις νέες αξίες τις καλύτερα προσαρμοσμένες στην καταναλωτική στροφή της κοινωνίας. Παλιά αυτό που ενδιέφερε ήταν να καταναλώνουν Ιδεολογίες και ως προς αυτό, η Μάζα βόλευε πιότερο. Αλλά για να καταναλώσεις προϊόντα, ρούχα, παπούτσια υπηρεσίες κ.λ.π., πρέπει να είσαι άτομο.

Αλλά τί άτομο; Όχι άτομο-πολίτης αλλά άτομο-καταναλωτής. Άτομο προσαρμοσμένο στις συνθήκες μαζικής παραγωγής, άτομο εγγυητής της ύπαρξης, διεύρυνσης και αναπαραγωγής της διαδικασίας. Οπότε και εγεννήθη το «Μαζικοποιημένο Άτομο». Νεολογισμός θα μου πείτε, αλλά δεν βρίσκω καλύτερη λέξη για να προσδιορίσω το άτομο εκείνο το οποίο ενώ νομίζει ότι έχει γίνει αυτόνομο, μοναδικό και αυτοπραγματωμένο, παντοδύναμο και κυρίαρχο, στην πραγματικότητα δεν αποτελεί παρά μια δίδυμη σταγόνα του διπλανού του ως προς τον τρόπο του φέρεσθαι και σκέπτεσθαι, καθώς και μια αμελητέα ποσότητα στη διαχείριση και άσκηση της εξουσίας. Είναι κωμικό, να βλέπει κανείς άτομα να υπερασπίζονται τις αξίες και τα θέλω τους μ’ ένα λεξιλόγιο πομπώδες, κενό νοήματος, κοινότοπο και πανομοιότυπο με αυτά που εκφύονται και ανακυκλώνονται στα μεσημεριανάδικα τύπου Τατιάνας Δρούζα και των παρομοίων τους. Πόσο σοβαρά να τα πάρεις τα θέλω τους;

Αυτή την «εξατομικευμένη Μάζα» φοβάμαι, αυτή που άγεται απ’ τα πρωινάδικα των 10, απ’ τα μεσημεριανάδικα των 3 και από τα δελτία των 8. Αυτή που επιζητεί γονείς και κηδεμόνες, που πέφτει μόνη της μες τα σκατά, (δάνεια, κάρτες, κ.λ.π.) και μετά ζητάει κάποιον να τη σώσει, αυτή που απ’ τη μια τους ψηφίζει, κι απ’ την άλλη τους βρίζει, και που πάλι θα τους ξαναψηφίσει.



Και κλείνω με μερικά παραδείγματα μέσα από την ιστορία για τη συμπεριφορά της μάζας:
1).
Είναι γνωστό ότι τόσο ο Μοσουλίνι όσο και ο Χίτλερ ήρθαν στην εξουσία όχι με κάποιο πραξικόπημα, αλλά νόμιμα και με εκλογές. Και δεν ήταν διαφορετικοί όταν ήρθαν στην εξουσία απ’ ότι μετά που την κατέκτησαν. Το ποιόν τους ήταν γνωστό εξ αρχής.

2). Ο Μπους εισέβαλε στο Ιράκ, όχι επειδή επιβλήθηκε σε κάποια προϋπάρχουσα αντίθετη θέληση, αλλά επειδή πρώτα φρόντισε να έχει την συναίνεση της πλειοψηφίας του Αμερικανικού λαού, την οποία βεβαίως κατασκεύασε και υφάρπασε με πλαστογραφημένα στοιχεία που διοχέτευσε στα Media. Τις αντίθετες όμως φωνές, οι οποίες, και φυσικά, υπήρχαν, η μάζα όπως πάντα τις αγνόησε.

3). Οι μάζες λάτρεψαν τον Στάλιν σαν θεό, παρά τα αρκετά εκατομμύρια που πέθαναν στα γκούλαγκ, στην Σιβηρία, στην Καρελία, στην Ουκρανία από την εξαναγκασμένη κολεκτιβοποίηση και την επακόλουθη πείνα, καθώς και στα υπόγεια της KGB.

4). Η Ιερά Εξέταση, η Τρομοκρατία στη Γαλλική Επανάσταση, οι διάφορες Νύχτες, (του Αγ. Βαρθολομαίου, των Κρυστάλλων κ.α.) δεν αποτελούν έργα των βασιλιάδων ή του Ροβεσπιέρου ή του Δαντών, αλλά έργα της Μάζας.

Γι αυτό το λόγο γκρινιάζω. Επειδή καμιά φορά φοβάμαι.

16 σχόλια:

Περαστικός είπε...

Άγριο θηρίο η μάζα, ο άνθρωπος που έχει ηθική υπόσταση και αυτοκαθορίζεται, αντί να ετεροκαθορίζεται, δεν παρασύρεται από το ρεύμα της, θεωρείται όμως πολύ συχνά εχθρός της. Η παιδεία είναι παράγοντας που ενισχύει την άμυνα απέναντι στη μαζοποίηση, τα ΜΜΕ όμως την προωθούν. Ήταν ενδιαφέρουσα εκείνη η συζήτηση για τον τρόπο που τα ΜΜΕ κατασκευάζουν συναίνεση, κατευθύνσεις που "πρέπει" όλοι να ακολουθούν.

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα Περαστικέ. Πώς θα γίνουμε ΑΤΟΜΑ-ΠΟΛΙΤΕΣ; Ok. Με την Παιδεία. Με την καλλιέργεια. Αλλά αυτό που απαιτείται από την κοινωνία και της παρέχεται δεν είναι η καλλιέργεια, ούτε η Παιδεία. Είναι Χρήσιμες Γνώσεις, εργαλειακές, στοχευμένες στο τι θέλει, τι τραβάει η αγορά. Δεν υπάρχει χρόνος για άλλο τι. Κάπως πρέπει να σπάσουμε αυτόν τον φαύλο κύκλο.

SUN W KNIGHT είπε...

Cynical βλέπω πως είσαι κατά της δημοκρατίας της μάζας, δηλ. της οχλοκρατίας. Να θεωρήσω λοιπόν πως οι απόψεις σου συνηγορούν υπέρ της αριστοκρατίας, δηλ. της δημοκρατίας των καλύτερων ;

Ανώνυμος είπε...

Πολυ καλο κειμενο.
Το θεμα ειναι και sos για τις Πανελληνιες.. χεχε!

Ανώνυμος είπε...

sun w knight νομιζω οτι το κειμενο της δεν ειναι απο την πολιτικη σκοπια αλλα την κοινωνικη.

Ανώνυμος είπε...

Cynical θα πρότεινα τον όρο μαζάτομο για να δηλώσω το μαζικοποιημένο άτομο. Αξιοσημείωτη υποκατηγορία των μαζατόμων είναι οι mediaθρωποι, όσα μέλη της μάζας δηλαδή αποκτόυν την ιδιότητά τους κατευθυνόμενα από την θέαση της "πραγματιότητας" δια μέσου των madia : ) Εχω γράψει επ' αυτού... περισσότερα... σύντομα¨: )) V4A

Spyros Vlahos είπε...

Να σου 'πω : πώς μπορώ να βάλω το blog σου στο δικό μου, να μπαίνω κατευθείαν με ένα κλικ;
Αν μπορούσες θα ήθελα οδηγίες

Νικόλαος Παπουτσής είπε...

CYNICAL καλή μου να "αγιάσει" το πληκτρολόγιό σου
Ορθή γραφή με άποψη και ουσία
Στο τέλος όμως μου το χάλασες γιατί
το μεγάλο όπλο που υπάρχει για να κατευθύνεις την μάζα ειναι ο φόβος
Ωστόσο θα θεωρήσω τον φόβο σου ως πιθανή απώλεια του στόχου και όχι φόβο που προέρχεται απο τους "κοσμοκράτορες"

Σ ευχαριστώ για το ωραίο σου κείμενο

cynical είπε...

Sun w knight καλημέρα. Πουθενά δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο περί αριστοκρατίας. Τώρα, για να μη σε τιμωρήσω και σε βάλω να διαβάσεις όλα μου τα κείμενα απ' την αρχή, θα σου έλεγα νέτα-σκέτα ότι είμαι υπέρ της κοινωνίας των πολιτών, υπέρ της άμεσης δημοκρατίας και υπέρ των Bloggers όταν εκφράζουν απόψεις, διακονούν πληροφορίες, και λαμβάνουν πρωτοβουλίες!
Φιλιά.

cynical είπε...

Γράψε λάθος! sun w knight. Τι πήγε κι έκανε ο δαίμων! Όχι φυσικά "διακονούν" αλλά "διακινούν πληροφορίες.

cynical είπε...

anisixe, welcome to the club!Σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Να κάνουμε μια συμφωνία; Επειδή καμιά φορά ξεμένω από θέματα κοινωνικού περιεχομένου και γενικού ενδιαφέροντος, θέλεις να μου λες τα sos για τις πανελλήνιες; Κάτι θα γράφω εγώ, κάτι θα σκέφτονται και οι μαθητές επ' αυτού, άντε να δώσουμε ένα χεράκι όλοι μαζί να τις περάσουν τις ρημαδοεξετάσεις!
Φιλιά

cynical είπε...

Karaflokotsyfa μου, την άλλη φορά που θα έρθεις επίσκεψη φέρε και τίποτε σκόρδα για το κακό το μάτι.
Τραβηγμένο στα όρια, αυτό που φοβάμαι είναι μην στραφεί αυτό το ποτάμι καμιά μέρα εναντίον μου. Θεωρητικά βέβαια, αλλά έχω την αίσθηση ότι κανείς δεν θα με καταλαβαίνει όπως θα σκέφτομαι και ότι θα μένω μόνη ενάντια στο ρεύμα.
Επίσης οι δημοκρατίες δεν είναι πια δημοκρατίες. Η κοινή γνώμη χειραγωγείται και η ψήφος επίσης. Κοίταξε ποιοί μας κυβερνούν! Μόνοι τους ήρθαν στην εξουσίά; Όχι βέβαια. Εμείς τους ψηφίσαμε! Είναι να μην φοβάμαι για το μέλλον;

cynical είπε...

V4A, καλημέρα περιμένω το κείμενό σου. Θυμάμαι κι από πρότερη παρέμβασή σου σε προηγούμενη ανάρτησή μου σ' αυτό το blog ότι κινήσαι σε παρόμοιους δρόμους και χαίρομαι.
Μαζάτομο είναι ωραία λέξη, ακριβώς μέσα στο πνεύμα του κειμένου. Περιγράφει ακριβώς αυτούς που νομίζουν ότι είναι άτομα, αλλά δεν είναι παρά "μάζα".
Θα σου πω και κάτι, που δεν το περιέλαβα στο κείμενο.
Μου τη δίνει αφάνταστα, δεν μπορείς να φανταστείς πόσο, η υπερβολική ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ και η ΠΡΟΠΕΤΕΙΑ του Μαζάτομου. Δεν παλεύονται αυτοί!!!
Φιλιά.

cynical είπε...

Σπύρο Βλάχο καλημέρα. Είναι απλό εφ ' όσον είσαι και συ στον "Blogger/Blogspot.com".
1) Κάνεις σύνδεση στο blog σου.
2) Κάνεις κλικ στο "Προσαρμογή", στην toolbar επάνω δεξιά.
3) Παρουσιάζεται μια σελίδα με την γενική ένδειξη "Αναρτήσεις Ιστολογίου"
4) Στα δεξιά υπάρχει η ένδειξη "Προσθήκη στοιχείου σελίδας" κάνεις κλικ και μετά κλικ στο πεδίο "Λίστα Συνδέσμων".
5) πληκτρολογείς το URL του blog μου και μετά το όνομά του που είναι το πασίγνωστο(!!!) πια "CYNICAL".
6) Προσοχή, όλα αυτά πρέπει να τα αποθηκεύσεις όπου σου ζητηθεί. Και στη "Λίστα Συνδέσμων" και μετά όταν βγαίνεις από την σελίδα "Αναρτήσεις Ιστολογίου".
Ελπίζω να έδωσα ικανοποιητική απάντηση.
Φιλιά.

aerostatik είπε...

εκτός από το άτομο υπάρχει και το πρόσωπο...

cynical είπε...

AerostatiK, εδώ με πιάνεις αδιάβαστη. Όταν ζήτησα από ένα φίλο που κατέχει το θέμα να μου εξηγήσει περί "προσώπου", μου έκανε ένα "Ούου ούυυυυυυυ" φέρνοντας ταυτόχρονα τον καρπό του τρεις-τέσσερεις φορές γυροβολιά.

Μετά, έπιασα ένα βιβλίο του Μοσκώφ απ' αυτού, αλλά δεν κατάλαβα πράμμα. Το θεολογικό λεξιλόγιο δεν το κατέχω. Έτσι παραιτήθηκα.

Γιατί δεν γράφεις εσύ κάτι τις επ' αυτού;