Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008

Σκέψεις επί Χάρτου



Με τους χάρτες είχα μια ιδιαίτερη σχέση, από μικρή. Ίσως να έφταιγε το γεγονός πως ανέκαθεν κάποιος χάρτης βρισκόταν πάντα κολλημένος με σελοτέιπ στο πίσω μέρος της πόρτας της τουαλέτας, ακριβώς μπροστά απ’ την λεκάνη, στην πιο βολική, κατά τη γνώμη μου θέση που θα μπορούσε ποτέ να βρεθεί. Οι χάρτες αυτοί, μεγάλοι σε μέγεθος, λίγο πολύ όπως οι σχολικοί, κάλυπταν σχεδόν όλο τον διαθέσιμο χώρο της πόρτας, με την μητέρα μου να τους αλλάζει επί πλέον περιοδικά, ώστε καμιά ήπειρος να μη μείνει παραπονεμένη και ανεξερεύνητη. Και μέσα στην απομόνωση του ιδιαίτερου αυτού χώρου και σε κλίμα απόλυτης χαλάρωσης και ευτυχίας, τα μάτια όλο λαχτάρα, οδηγούσαν την ψυχή σε μέρη μακρινά και ονειρεμένα. Άλλωστε τότε, οτιδήποτε έξω από τη συνοριογραμμή της Ελλάδας φάνταζε όντως μακρινό και ονειρεμένο.

Το πρώτο που μάθαινα ήταν οι πρωτεύουσες και τα σύνορα μαζί με το σχήμα των χωρών, μετά οι σημαίες, μετά εστίαζα στις κυριότερες πόλεις, στα ονόματα και τους δρόμους των ποταμών, στο ύψος των βουνών και μετά, αν τύχαινε ο χάρτης να είναι γεωφυσικός, φανταζόμουν τον εαυτό μου ν’ ανεβαίνει στα βουνά, να περνάει σταδιακά τις διάφορες ζώνες που φαίνονταν χρωματισμένες με άλλα χρώματα η κάθε μια τους, μετά να βουτάει στις κοιλάδες, να πλέει κατά μήκος των ποταμών και να διασχίζει τη μια μετά την άλλη τις πόλεις και τις χώρες, καβάλα πότε σε ένα ποτάμι, πότε τσουλώντας από την άλλη μεριά του βουνού, πότε μέσα από μυστικά περάσματα και τούνελ.

Σιγά σιγά άρχισα να ψάχνω και τις αποστάσεις ανάμεσα στις κυριότερες πόλεις, κυρίως της Ευρώπης, τις οποίες βρίσκαμε τακτοποιημένες σε πίνακες, στις ατζέντες και τα ημερολόγια. Με τον καιρό τις είχα μάθει πια απ’ έξω κι ανακατωτά, ώστε να μπορώ να πλάθω ρεαλιστικότερα ταξίδια. Δηλαδή, σε πόσες μέρες θα μπορούσα να φτάσω στο Λονδίνο για παράδειγμα, κάνοντας την Α διαδρομή; Σε ποιες πόλεις ενδιάμεσα θα βόλευε να μείνω; Ή, αν έμενα στη Βρέμη, θα μπορούσα να πάω στο Άμστερνταμ και να γυρίσω αυθημερόν; Ή πόσες πόλεις βρίσκονται σε ακτίνα, ας πούμε, 500 χιλιομέτρων απ την Φρανκφούρτη; Σε ποια πόλη θα μπορούσα να μένω, ώστε να μπορώ να φτάνω στις περισσότερες κύριες πόλεις της Ευρώπης μέσα σε διάστημα 5, ας πούμε, ωρών με το τρένο; Όπως καταλαβαίνετε, τέτοιου είδους ερωτήσεις έρχονταν σερί η μια μετά την άλλη και τελειωμό δεν είχαν, παρά μόνον όταν τα χτυπήματα στην πόρτα άρχιζαν να γίνονται επίμονα και δυνατά, σήμα πως κάποιος απ’ έξω είχε χάσει πια την υπομονή του.

Εκείνο όμως που πραγματικά με συνέπαιρνε ήταν τα ακραία, ακρότατα σημεία των χωρών και των ηπείρων. Ακολουθούσα το περίγραμμά τους και προσπαθούσα να φανταστώ πώς θα ήταν η ζωή εκεί, με το πώς θα έμοιαζε το τοπίο, πώς θα συμπεριφέρονταν οι άνθρωποι. Μερικές φορές, πολύ αργότερα, ευτύχησα να τα επισκεφτώ, για να ανακαλύψω ότι δεν είχαν τίποτε το ιδιαίτερο, δεν υπήρχε τίποτε από τη μαγεία που προϋπόθετε, όπως φανταζόμουν, η ιδιαιτερότητα της θέσης τους στον χάρτη, απλά κουβαλούσαν σε μια συνέχεια τα χαρακτηριστικά της προηγούμενης πόλης, η οποία έφερνε κι αυτή το στίγμα της αμέσως προηγούμενης, κ.ο.κ.

Παρά ταύτα, στο τέλος έμενε η ικανοποίηση από την πραγμάτωση μιας παιδικής φαντασίωσης, αλλά και η γνώση ότι στον κόσμο όλο δεν υπάρχει ούτε κέντρο, ούτε ασυνέχειες, ούτε τομές, ούτε ακόμα-ακόμα και σε αυτά τα σύνορα τα ίδια, απλά οι άνθρωποι όπου και να βρίσκονται έχουν τον δικό τους ορίζοντα, ο οποίος είναι τόσο πλατύς όσο και ο ορίζοντας όλων των άλλων ανθρώπων, σε όποιο σημείο του χάρτη και να βρίσκονται.

Οι άνθρωποι που μένουν κοντά στα σύνορα μοιάζουν με τους άλλους της από κει πλευράς, γιατί κάποτε αυτά τα σύνορα είτε δεν υπήρχαν, είτε ήταν τραβηγμένα κάπου αλλού. Έχουν κοινές συνήθειες, τρώνε τα ίδια φαγητά, ακούνε τις ίδιες μουσικές, και καμιά φορές μιλάνε και μια γλώσσα που την καταλαβαίνουν και οι από ‘δω και οι από ‘κει. Διέσχισα πολλές φορές τα σύνορα ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες και ποτέ μου δεν κατάλαβα ότι τα πέρασα. Παρά μόνον, όταν ήμουν αρκετά μακριά από δαύτα.

Ο χάρτης δεν ήταν απλά ένα κομμάτι χαρτί κολλημένο στην πίσω πλευρά μιας πόρτας. Είχε χώμα, είχε χορτάρια και ήταν γη. Ένα κομμάτι γης που έσφυζε απ’ την ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων που το πατούσαν, που παλλόταν από τις αναπνοές τους, τις μετακινήσεις τους, τους θορύβους τους. Μια κουκίδα, που γιγαντωνόταν στα μάτια μου και σαν σε οπτασία, έπαιρνε τη μορφή της πόλης που αντιπροσώπευε, με τα κτίριά της, τις γέφυρές της, τους δρόμους της, τα πάρκα της, τα μαγαζιά της, τον καιρό της, το πλήθος της.

Ο χάρτης όμως, πέρα από γη ήταν και ιστορία και στρατηγική. Πόσες φορές αργότερα, δεν αναρωτήθηκα, γιατί η Νορβηγία, για παράδειγμα, είχε αυτή και μόνο το προνόμιο ν’ αγκαλιάζει προκλητικά όλη την σκανδιναβική χερσόνησο από βορρά και να φλερτάρει τετ α τετ με την Ρωσία, στερώντας από τη Σουηδία και Φιλανδία κάθε έξοδο προς τις αρκτικές θάλασσες; Ποιες ιστορικές σκοπιμότητες επέτρεψαν αυτό το προνομιακό καθεστώς;

Και μετά, πώς γινόταν και η Ερυθραία απ’ τη μια, και η Σομαλία απ’ την άλλη, να έχουν κάνει κεφαλοκλείδωμα στην Αιθιοπία κλείνοντας της κι αυτηνής την έξοδο προς τη θάλασσα; Και η Κροατία, πώς τα κατάφερε και έκλεισε τη θέα στη Σερβία; Μήπως, κοιτώντας και μόνο στο χάρτη τη θέση της Βουλγαρίας, δεν μπορεί κάποιος ξένος εύκολα να φανταστεί ότι αυτό και μόνο το κλείσιμό της προς τη θάλασσα απ’ την Ελλάδα, δεν θα ήταν αιτία για πολέμους μεταξύ τους, όπως και πραγματικά συνέβη; Ή, εξερευνώντας ένα γεωφυσικό χάρτη, δεν θα μπορούσε κανείς να προδικάσει την εξέλιξη κάποιων πολέμων, όπως για παράδειγμα της μικρασιατικής εκστρατείας, για να έρθουμε και πάλι στα καθ ημάς, ή να προβλέψει άλλους μελλοντικούς;

Οι μεγάλοι χάρτες του κόσμου της παιδικής μου ηλικίας, έγιναν η αφορμή με τα χρόνια ν’ αντικατασταθούν από μικρότερους, της κάθε μια χώρας πια, που επισκεπτόμουνα ξεχωριστά, και μετά, από ακόμα μικρότερους, της κάθε μιας πόλης ειδικότερα. Και παρά τα χρόνια που πέρασαν και παρά τους χάρτες που τρίφτηκαν στα χέρια μου, η αφετηρία τους, οι μητρικός εκείνος χάρτης απ’ όπου ξεπήδησαν αργότερα όλοι αυτοί οι μικρότεροι που συνωστίζονται στα ράφια μου, παραμένει πάντα ζωντανός στη μνήμη μου.

25 σχόλια:

vripol είπε...

Μακαρίζω σε, ώ φιλτάτη cynical, διά την πραγμάτωσιν των εν τώ αποπάτω φαντασιωθεισών περιπλανήσεων. Ου παντός ες κόσμον περιηγείσθαι..

katerina είπε...

όπως είδες cynical, το ...αριστερομετρο σου...δεν το άγγιξα.
Σκέφτηκα, βρε μπας και είναι παγίδα, βρε μπας και έχει κάτι....που μπορεί να μας μετράει;;;
Και το να κρατήσει τις αναλύσεις για τον εαυτό της....δεν πειράζει.
Αλλά αν μου πει ...να Κατερίνα....πάρε τα αποτελέσματα της εξετασης σου;;;
Όχι καλή μου, δεν είμαι σε φάση για τέτοιες περιπέτειες αυτογνωσίας.
Εχω χτίσει μια χαρά τα τείχη μου, πιστευω ότι η αριστεροσύνη μου....δεν έχει ταίρι στον ...ντουνιά, και παρακαλώ τους φίλους να μην με βγάλουν από την όποια πλάνη μου....

Όσο για τους χάρτες σου, είδες καλή μου τι πλάνη είναι η περιηγηση...στους χάρτες;;;
Τι ονειρευτήκαμε...πόσο κινηματογραφικά πλάθαμε τις παιδιάστικες τις περιπλανήσεις μας και τι απογοητευση...πόσο ίδια όλα....

Και δυστυχώς όχι μόνο στους ...τόπους.

Ανώνυμος είπε...

λίγο ακόμη και θα 'μενα εκτός χάρτη σας...

OnWine είπε...

Οι χάρτες... και τι δε μου θύμισες..
Ο δικός μου χάρτης ήταν της Ευρώπης.. πολιτικός, πίσω απ το γραφείο του πατέρα μου... με πολύχρωμα κράτη που.. είχαν πάψει να υπάρχουν (προπολεμικός, βλέπεις...). Καθόμουν μπροστά από τογραφείο, κάθε μεσημέρι μετά το φαγητό... και ονειρευόμουν.. κράτη μαγευτικά, μυθικά, με περίεργα ονόματα... έπλαθα με τη φαντασία μου τους κατοίκους, φανταζόμουν τη ζωή τυς εκεί, τα κτίρια, τις πόλεις τους.. ο χάρτης σαν να αποθήκευε τη μαγεία του άγνωστου.

Σιγά σιγά, άρχισα να μαθαίνω διάφορα γιά τα χρωματιστά πολύγωνα του χάρτη... στο σχολείο, από τα περιοδικά, άρχισα να μαθαίνω την πραγματικότητα... και σιγά σιγά, όσο η γνώση υπερίσχυε της φαντασίας, τόσο η μαγεία χανόταν... οι Ισπανοί δεν ήσαν Ινδιάνοι, η Πορτογαλία δεν είχε σχέση με ..πορτοκάλια..

Είχα ξεχάσει το χάρτη των παιδικών μου χρόνων.. να 'σαι καλά, Cynical που μου τον θύμισες...

Alexandros είπε...

Όπως έχει πει κάποιος : " ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε ομάδες του ιδίου είδους είναι απείρως σκληρότερος διότι μοιράζονται τις ίδιες διατροφικές και πλουτοπαραγωγικές πηγές". Αυτή είναι η ιστορία του παγκόσμιου χάρτη, και δεν θα αλλάξει, μέχρι να βαφτεί όλος ο χάρτης ένα και μόνο ένα χρώμα. Και πάλι παίζεται...

NdN είπε...

Αυτός ο "χάρτης" είναι σαν παλιο μοντέλο GPS; Κάνει update; Είναι ευχρηστο; :)

Cynical, σημασία έχει ότι τα είδες τα μέρη και μπορείς και έχεις άποψη για το αν είναι όλα ίδια, τι γλώσσα μιλάνε στα σύνορα κτλ. Αυτό που έλεγα πάντα είναι ότι πριν εκφέρουμε γνώμη για το αν είναι καλό ή κακό μία γυναίκα να φοράει μπουργκα είναι καλό να ρωτήσουμε μία για το πως νοιώθει. Και για να ρωτήσουμε cynical πρεπει να τη δούμε. Οχι από την τηλεόραση, αλλά από κοντα.

Οπότε πλάνη η περιήγηση στους χάρτες. Προτιμώ το αληθινό και ας είναι και disappointing που λέγανε και στο χωριό μου.

Καλή εβδομάδα!

κάκος είπε...

Τι απαίσιο να σου διακόπτουν αυτά τα "ντουπ-ντουπ" το ταξίδι.Αυτοί οι χάρτες με ακολουθούν κι εμένα κι ας μετράει το ρολόι μου ανάποδα , κι ας μην έχω βγεί ποτέ από τα όρια μου , κι ας γκρινιάζει και η Χρύσα με τη χαρτούρα την άχρηστη που μαζεύω .

σ.σ. με ανησύχησε το σχόλιο της Κατερίνας για την προηγούμενή σου ανάρτηση , να την διαβάσω ή όχι , χμμμ προχωρώ !
Καλησπέρα ή καλημέρα νάχεις!

nelly είπε...

χεσε ψηλα κι αγναντευε δηλαδη, στην τουαλετα το σπιτιου σου....

Συγγνωμη που εριξα το επιπεδο αλλα η αφοδευσις λειτουργουσε καπως σαν εκπαιδευτικη τηλεοραση στο σπιτι σου...

ΥΓ:το αλλο... δεν το σχολιασες.Ουτε εγω θα το σχολιασω. Εριξα που εριξα το επιπεδο, ας μην πω και κατι φαλλοκρατικο.

cynical είπε...

Μακαριστέ @vripol, σε χαιρετίζω. Αν μου βρεις έστω και εναν, που εν τω αποπάτω δεν εφαντασιώθη, εγώ θα το κλείσω το μπλογκ. Τώρα, μην αρχίσω να εξυμνώ το συγκεκριμένο μέρος, γιατί θα ξημερωθούμε. Καλό βραδυ.

cynical είπε...

Κατερίνα μου, για να διαπιστώσουμε τελικά πόσο ίδια ήταν όλα, έπρεπε να τα δούμε πρώτα και να τα ξαναδούμε, μέχρι να τα χωνέψουμε. Μήπως, με ολα το ιδιο δεν συμβαίνει; Αλλά, και μήπως πάλι στην ίδια παγίδα δεν πέφτουμε ξανά και ξανά, αναζητώντας πάντα το καινούργιο σε κάποιον άλλον τόπο πραγματικό ή συμβολικό; Αλοίμονο αν χάσουμε αυτή τη λαχτάρα! (Συγχώρα με για τις ...φιλοσοφίες νυχτιάτικα!)

ΑΠ' ότι βλέπω από τις προκαταρκτικές εξετάσεις του αριστερομέτρου, πας καλά. Μήπως μικρή σου έκαναν τίποτα περίεργα εμβόλια;
Καλό σου βράδυ.

cynical είπε...

Εσας κ. Κ.Κ.Μοίρη σας έχω στον υπερ-χάρτη που περιλαμβάνει επίσης την Disneyland, και τα θεματικά πάρκα. Πώς σας πέρασε ποτέ οτι θα βρισκόσασταν εκτός?

VAD είπε...

Χάρτης στην τουαλέτα;Το τερπνόν μετά του ωφελίμου!Ποιο το τερπνό και ποιο το ωφέλιμο,εδώ υπεισέρχεται το υποκειμενικό στοιχείο!

cynical είπε...

Να είσαι καλά @Σχολιαστή που είχες και συ το ίδιο κόλλημα με τους χάρτες και τα φανταστικά ταξίδια! Μετά απέκτησα και μια υδρόγειο σφαιρα, απ' αυτές που είχαν και φως στο εσωτερικο τους και ειδικα το βραδυ ήταν μαγεία. Ακόμα στο δημοτικο είχαμε σαν εργασια στο μαθημα της γεωγραφιας να αναπαριστούμε με πλαστελίνη τρισδιάτατους γεωφυσικούς χάρετς με τα βουνα και τα ποτάμια και τις λίμνες χωρών και περιοχών της ελλάδας. Μεγάλη ευτυχία αυτο το ζωντάνεμα. Τώρα ειδικα το ιντερνετ, και το πλήθος των φωτογραφιών δεν αφήνουν πια χωρο για τη φαντασια. Ολα φαινονται πολυ γνωριμα και δεν σου κεντριζουν το ενδιαφερον να τ' ανακαλύψεις.
Καλό σου βράδυ.

cynical είπε...

Καλησπέρα Αλέξανδρε, δεν ξέρω, αλλά ακόμα και να ειναι ενα το χρωμα του χάρτη, οι πλουτοπαραγωγικές πηγες θα ειναι οι ιδιες, οι ανθρωποι θα πληθαινουν και το αλληλοφάγωμα μάλλον δεν θα το αποφύγουμε.

cynical είπε...

Καλησπέρα NdN. Ναι, αυτα εγραφα πιο πάνω και στην Κατερίνα. Αν δεν δεις δεν μπορείς ν' αποφανθεις για τη μυρωδια ενός τόπου.
Αλλά, βρε NdN, ο χάρτης ειναι ο προπομπός. Ειναι η κινητηριος δύναμη της φαντασίας που σε παρακινεί να πας να τη συναντήσεις, γιατι κατι σου λέει. Εμενα με κεντριζουν τα ακροτατα σημεια των χωρών, (για παράδειγμα, εχω καημό να πάω στο τελευταιο νησακι των Αλεούτιων νήσων στα ανοιχτά της Αλάσκας, και ολο τα κοιταω και τα ξανακοιταω στο χαρτη),άλλων, οι περιοχες που τις διασχιζουν ποτάμια, έτσι, άσχετα χωρις να εχει δει κανείς τιποτε απο τα πριν.

Και η μαγεια ειναι οταν αλλάζεις κλιμακα , όπου αυτό που φαινόταν σαν μια κουκιδα και δεν προδιδε κανενος ειδους ζωη, όταν πας σε μικρότερη, σού παρουσιάζεται με πόλεις και χωριά και αναρωτιέσαι μα πώς γινεται να ζουν αυτοί οι άνθρωποι εδω; Και τοτε θελεις να πας να το δεις και μονος σου.. Και πάει λέγοντας.
Εγω ξενυχταω πάνω σε χάρτες και τωρα...
Καλό βραδυ! Και καλά ταξιδια.

cynical είπε...

Γεια σου @Κάκε. Και καλώς μας όρισες! Τι σε τραβάει εσένα στους χάρτες? Γιατι σε κυνηγούν; Τι σου δινει ενας χάρτης που δεν στο δινουν οι χιλιαδες φωτογραφιες που κυκλοφορούν παντού; Ειναι μερικα ερωτηματα που τα βαζω και σε μενα και τελειωμό δεν έχουν.

cynical είπε...

Καλησπέρα Νέλλη. Και που να δεις και τα άλλα βοηθήματα! Δεν υπήρχαν μονο χάρτες, αλλά και βιβλία, και περιοδικά, ολα τακτοποιημένα και στη σειρά. Κοίταξε, ήμασταν μια πολύ μελετηρη οικογενεια. Ούτε λεπτό δεν αφήναμε να παει χεσμένο χωρις να διαβάζουμε.. Σήμερα απορώ, πώς δεν εχουνε βαλει ακομα τηλεοραση στο μπανιο.
Τώρα το ΥΓ, γιατι δεν το κατάλαβα;;

cynical είπε...

Καλησπέρα VaD. Εσύ δεν πρεπει να απορεις που εχουν δει τοσα και τοσα τα ματια σου στο Σουδαν.Αν πω οτι το πλεον χαλαρωτικο μερος του σπιτιου ειναι το μπανιο, θα υπάρξει κανεις να διαφωνησει;

nelly είπε...

http://www.ecb.int/bc/euro/coins/common/shared/img/common_2euro.gif

nelly είπε...

μετα ομως, οφειλω να παραδεχθω:
http://www.ecb.int/bc/euro/coins/common/shared/img/newcommon_2euro.gif

Ανώνυμος είπε...

Δεν χρειαζομαι χαρτες ,μπορω να χαθω και μονος μου.

Δεν γραφετε τιποτα για την ιδεολογια των χαρτων πως στο κεφαλι των δυτικων η εικονα π.χ της Αγγλιας ειναι ισομεγεθης π.χ με αυτη της Ινδιας.

Οι αποικιες δεν επιτρεποταν ποτε να φαινονται μεγαλυτερες απο την Μητροπολη.

cynical είπε...

Καλημέρα de Profundis. Ομολογώ ότι δεν το γνώριζα αυτό σχετικα με το μεγεθος των αποικιων σε σχεση με τις μητροπολεις. Άλλωστε το κειμενο ειναι βιωματικο και στους χαρτες που κυκλοφορουσαν στην ελλαδα νομιζω οτι η αποτυπωση των χωρων ηταν ακριβης.

Swell είπε...

Σε μένα άνοιξαν διαφορετικοί ορίζοντες. Γιατί στην εσωτερική πλευρά της πόρτας της τουαλέτας υπήρχε το κορίτσι με τον βόα.

cynical είπε...

Καλημέρα Swell. Το δρόμο της απωλείας φαντάζομαι ότι θα πήρες. Μετά τη γυναικα με τον βόα, θα ήρθε η γυναικα με τον τιγρη και μετά η γυναικα αράχνη...

Πόλυ Χατζημανωλάκη είπε...

Καλησπέρα e-cynical,

αυτό με τους χάρτες παραπάει.

Σου αφήνω εδώ τη διεύθυνση για την ανάρτηση "το πάθος για τους χάρτες του Τσάρλυ Μπράουν και η το ταξίδι στην Καρδιά του σκότους του Τζόζεφ Κονραντ ως χαρτογράφηση κλπ. κλπ"

http://waxtablets.blogspot.com/2008/06/blog-post_20.html

Στο σχόλιό σου για το περιθώριο των βιβλίων σου έχω ήδη απαντήσει στο ιστολόγιό μου.

Χάρηκα πολύ για τη γνωριμία.