Πανεπιστήμιο και Ανεργία των Νέων

Κατά καιρούς έχουν γραφτεί διάφορα άρθρα για τις αιτίες που δυσχεραίνουν την πρόσβαση των νέων στην αγορά εργασίας, και αντιστοίχως, πολλά έχουν επίσης λεχθεί και για τις ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και δη της τρίτης βαθμίδας.

Συγκεκριμένα, η ανεργία των αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης για το 2006 ανερχόταν στο 7.2%, κοντά στο ποσοστό ανεργίας δηλαδή της χώρας, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ25 ήταν γύρω στο 4.5%. Συγκεκριμένα, για την ηλικιακή κατηγορία 25-39 ο δείκτης ανεργίας αποφοίτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ήταν 9.9%, όσο και ο δείκτης ανεργίας νέων με εκπαιδευτικό επίπεδο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ενώ, οι πτυχιούχοι ανωτάτων σχολών ηλικίας κάτω των 30 ετών ανέρχονται (σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ για το 2001) σε περίπου 182,000. [Τέρμα τα νούμερα!]. Το ποσοστό δε αυτό, αποδίδεται συνήθως στην αναντιστοιχία μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας.

Τολμώ να ομολογήσω ότι ο προαναφερθείς λόγος δεν με βρίσκει εντελώς σύμφωνη, για το λόγο ότι τα διδασκόμενα μαθήματα στα πανεπιστήμια και πολλά σε αριθμό είναι και εντελώς σύγχρονα, το δε επιστημονικό και ακαδημαϊκό προσωπικό στην πλειοψηφία του και αρκετά ενεργό είναι, και σε στενή επικοινωνία με ομάδες και εργαστήρια του εξωτερικού. Από την άλλη μεριά όμως, πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το ερευνητικό έργο είναι εντελώς ξέχωρο από το εκπαιδευτικό, καθώς με διάφορους τρόπους μπορεί να ποσοτικοποιηθεί, να μετρηθεί και κατά συνέπεια να αξιολογηθεί. Το διδακτικό όμως έργο δεν επιδέχεται τέτοιου είδους ποσοτικοποίηση και αναγκαστικά μένει παραγκωνισμένο και ενίοτε δυσφημείται. Για παράδειγμα, ένας καλός ερευνητής δεν σημαίνει ότι είναι και καλός δάσκαλος, ούτε ότι αφιερώνει τον προσήκοντα χρόνο στη διδασκαλία. Αντιθέτως, έχω γνωρίσει άριστους πανεπιστημιακούς δασκάλους, οι οποίοι φευ!, είχαν ελάχιστο ερευνητικό έργο. Άλλα, είναι κατά τη γνώμη μου τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το πανεπιστήμιο, και τα οποία ως ένα βαθμό δεν είναι ξέχωρα και από τη νοοτροπία των φοιτητών.

Αλλά, ας δούμε τα πράγματα από πιο κοντά.

Όταν λέμε ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι προσανατολισμένο προς τις ειδικότητες που χρειάζεται η αγορά, τι ακριβώς εννοούμε; Ποιες είναι λοιπόν αυτές οι περίφημες ανάγκες της αγοράς εργασίας τις οποίες αδυνατούν να ικανοποιήσουν τα ελληνικά πανεπιστήμια;

Κατά τη γνώμη μου, η διαπιστωμένη ανεργία ανάμεσα στους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και κατόχους μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών μπορεί να οφείλεται είτε σε εξειδίκευση χαμηλής ποιότητας, είτε σε υψηλή εξειδίκευση που δεν ανταποκρίνεται όμως στο είδος των υψηλής εξειδίκευσης ειδικοτήτων που απαιτεί η αγορά εργασίας, είτε στο γεγονός ότι η αγορά εργασίας είναι προσανατολισμένη σε τέτοιες δραστηριότητες, οι οποίες δεν απαιτούν καν άτομα υψηλής ειδίκευσης, αλλά μπορούν να διεκπεραιωθούν και από αποφοίτους πρωτοβάθμιας/δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Μετά από τη σύντομη αυτή εισαγωγή, θα ήθελα να παρουσιάσω την γνώμη των καθ’ ύλην αρμοδίων για την γνωστική επάρκεια και καταλληλότητα των αποφοίτων των πανεπιστημίων μας, δηλαδή των επιχειρηματιών των ιδίων. Τα στοιχεία είναι από την επιστημονικά τεκμηριωμένη έκθεση του ΙΟΒΕ, την οποία μπορείτε να βρείτε ολόκληρη ΕΔΩ, και τα οποία καταδεικνύουν ακριβώς το αντίθετο, ότι δηλαδή η ανεργία των πτυχιούχων δεν είναι θέμα ανεπάρκειας του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά διάρθρωσης της παραγωγικής οικονομίας.

Τα συμπεράσματα της έκθεσης είναι συγκλονιστικά και συνιστώ να την διαβάσετε με προσοχή και ολόκληρη. Η έρευνα στηρίχτηκε σε δείγμα 200 επιχειρήσεων τόσο υψηλής τεχνολογίας, όσο και παραδοσιακών τομέων, με συνολικό αριθμό εργαζομένων ίσο με 50,000 και σε δείγμα 500 εργαζομένων στις εν λόγω επιχειρήσεις. Αναγκαστικά, θα παραθέσω μικρά μόνο αποσπάσματα.

Συγκεκριμένα:

Στη σελ 2,

«... Τα υπάρχοντα δεδομένα, [ωστόσο], συνηγορούν στη διαπίστωση ότι το πρόβλημα δεν οφείλεται τόσο στην αδυναμία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις, όσο στην καθυστέρηση και το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης σημαντικού μέρους του παραγωγικού τομέα της οικονομίας, που οδηγεί σε μειωμένη ζήτηση για εργασία υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου, σε αντίθεση με μια συνεχώς αυξανόμενη προσφορά ανθρώπινου δυναμικού υψηλών τυπικών προσόντων (υψηλών βαθμίδων εκπαίδευσης) ...»

Λίγο παρακάτω:

«... το σημαντικότερο μέρος της ζήτησης εργατικού δυναμικού καταλαμβάνουν επαγγέλματα χαμηλού εκπαιδευτικού επιπέδου. Ειδικότερα, σε πολλούς νομούς και περιφέρειες της χώρας η ζήτηση ατόμων με ειδικότητες για τις οποίες κατά κανόνα επαρκεί η υποχρεωτική εκπαίδευση, ξεπερνά το 80% της συνολικής ζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι οι κυριότεροι λόγοι της ανεργίας των νέων πτυχιούχων δεν πρέπει να αναζητηθούν καταρχήν στο εκπαιδευτικό σύστημα αλλά μάλλον στις συνθήκες της οικονομίας ...»

Όπου δε παρατηρείται έλλειμμα ικανοτήτων-δεξιοτήτων ανάμεσα στους αποφοίτους, αυτό «... δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στις ελλείψεις του εκπαιδευτικού συστήματος αλλά και σε άλλης μορφής ανεπάρκειες που προσδιορίζουν την απασχολησιμότητα ...»

Στη σελ. 5,

«... Τα 2/3 των επιχειρήσεων και των δύο τομέων της οικονομίας δηλώνουν ότι το σημαντικότερο πρόβλημα είναι η έλλειψη συγκεκριμένης επαγγελματικής εμπειρίας. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις αναζητούν εργαζόμενους για τους οποίους δεν θα χρειαστεί να επενδύσουν ιδιαίτερα στην εξοικείωση τους με το περιβάλλον και τις ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης εργασίας.......Σημαντικός επίσης λόγος είναι η ανεπάρκεια συμπεριφοράς και προσωπικότητας των υποψηφίων. Αντίθετα με τις ευρέως διαδεδομένες απόψεις για την ανεπάρκεια του εκπαιδευτικού συστήματος, πολλοί εργοδότες τονίζουν ότι, τόσο το εργατικό δυναμικό τους όσο και οι υποψήφιοι εργαζόμενοι, χαρακτηρίζονται από σημαντικές ανεπάρκειες ως προς τα κίνητρα και τη συμπεριφορά τους ...»

Ως προς τα προσόντα απασχολησιμότητας

Στη σελ. 6,

«... Η μεγάλη πλειονότητα των επιχειρήσεων (70-80%), όπως προαναφέρθηκε, θεωρούν ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Εξ αυτών τις πρώτες θέσεις κατέχουν η ευσυνειδησία, το πνεύμα συνεργασίας και η προσαρμοστικότητα. Στη δεύτερη θέση, κατά σειρά συχνότητας απαντήσεων και βαθμού σημαντικότητας που του αποδίδεται, είναι χαρακτηριστικά που αφορούν βασικές γνώσεις χρήσης σύγχρονου λογισμικού γραφείου και στις ξένες γλώσσες, στις βασικές ικανότητες, όπως χειρισμού διαδικασιών, κριτικής σκέψης, ενεργού μάθησης καθώς και στις κοινωνικές δεξιότητες (παρατηρητικότητα, πειθώ, ικανότητα διαπραγμάτευσης), επίλυσης σύνθετων προβλημάτων, διαχείρισης πόρων και τις τεχνικές δεξιότητες ...»

Ενώ το σημαντικότερο:

Στη σελ 7,

«... Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το εύρημα ότι το έλλειμμα [προσόντων απασχολησιμότητας] ήταν 2,5 φορές μεγαλύτερο για τους αποφοίτους ιδρυμάτων του εσωτερικού και, παράλληλα, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα του εξωτερικού κάλυψαν σχεδόν το σύνολο του ελλείμματος σε δεξιότητες και ικανότητες των αποφοίτων τους [επαγγελματική εμπειρία, ικανότητες διαχείρισης πόρων, βασικές γνώσεις πληροφορικής και κοινωνικές δεξιότητες] ενώ τα ιδρύματα του εσωτερικού υπολείπονται ακόμα σε σημαντικό βαθμό από τον στόχο αυτό ...»

ΜΕΡΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ της ΕΚΘΕΣΗΣ

Σταχυολογώ:

1. Η όξυνση της ανεργίας των νέων πτυχιούχων εντείνεται από την μείωση του ρυθμού απορρόφησης εργατικού δυναμικού και ειδικότερα πτυχιούχων από τον δημόσιο τομέα της οικονομίας.

2. Η ζήτηση για ανώτατη εκπαίδευση από την πλευρά των νέων αυξάνεται. Το γεγονός αυτό πιθανότατα σχετίζεται με τα ακόμα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας των αποφοίτων του δευτεροβάθμιου επιπέδου εκπαίδευσης, γεγονός που καθιστά την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ως μια αναγκαστική στρατηγική περιορισμού του κινδύνου ανεργίας των νέων.

3. Ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών επιχειρήσεων είναι όρος sine qua non για ουσιαστική αύξηση της απασχόλησης πτυχιούχων ΑΕΙ-ΤΕΙ.

4. Οι θεωρητικές και τεχνικές γνώσεις που αποκτώνται από το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι πάντοτε είτε το κύριο είτε και το μοναδικό κριτήριο πρόσληψης πτυχιούχων. ΄Ενα μεγάλο ποσοστό επιχειρήσεων προτάσσουν ικανότητες και δεξιότητες που μάλλον σχετίζονται με τη γενικότερη μόρφωση (παιδεία) και ορισμένες βασικές ικανότητες των πτυχιούχων.

5. Τέλος, όπως οι ίδιοι οι εργαζόμενοι (πτυχιούχοι) εκτιμούν, εμφανίζονται μεν ελλείμματα ικανοτήτων-δεξιοτήτων (απασχολησιμότητας), αλλά οι σπουδές τους ήταν χρήσιμες και φαίνεται ότι τους παρέχουν απαραίτητα εφόδια, για να βρουν θέση σχετικά συναφή με το αντικείμενο των σπουδών τους.

Η απορία μου είναι, αν τις διαβάζουν αυτές τις εκθέσεις οι εκάστοτε Υπουργοί Παιδείας ή τραβάνε στα κουτουρού; Τώρα, γιατί υποψιάζομαι ότι είναι το δεύτερο;