Τρίτη 8 Ιουνίου 2010

Οι Νέοι Καλβινιστές


Κάνοντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή, θα υπενθυμίσω ότι ο Καλβίνος ήταν ένας γάλλος θεολόγος που γύρω στο 1530 τα έσπασε με την καθολική εκκλησία και εξ αιτίας του γεγονότος αυτού μετακόμισε στην Ελβετία αποφασισμένος να βρει το φάρμακο της σωτηρίας του καινούργιου αναγεννησιακού ανθρώπου. Μπορεί σήμερα αυτή η εμμονή να φαντάζει αξιοπερίεργη, αλλά δεν πρέπει να λησμονούμε ότι για πολλούς πολλού αιώνες οι άνθρωποι κοιμόντουσαν και ξυπνούσαν με μια μονάχα έγνοια στο κεφάλι τους: αν θα σωθούν, πώς θα σωθούν από το προπατορικό αμάρτημα και πώς θα κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών.


Ο Καλβίνος δεν χρειάστηκε να σκεφτεί και πολύ. Γύρω του είχε αρχίσει ήδη να παίρνει σάρκα και οστά αυτό που αιώνες αργότερα θα έφτανε ως εμάς με το όνομα καπιταλισμός. Κόσμος πήγαινε κι ερχόταν, καράβια φόρτωναν και ξεφόρτωναν στα λιμάνια, τράπεζες στήνονταν και ξεστήνονταν και η μυρωδιά του χρήματος απλωνόταν μεθυστική στον αέρα. Το γιατροσόφι της σωτηρίας, που μέσα σ’ αυτή τη νέα παραζάλη διέκρινε ο Καλβίνος ήταν λοιπόν η Εργασία. Επειδή ήταν νωρίς ακόμα να την προσδέσει στο άρμα της Οικονομίας, συνδέοντας ποσοτικά τις ώρες αποδοτικής εργασίας με το βαθμό της αναμενόμενης σωτηρίας, μιας κι εκείνη την εποχή η Οικονομική δεν είχε ακόμα προλάβει να συστηματοποιηθεί και να περάσει στα πανεπιστήμια, ο Καλβίνος την συνέδεσε με ό,τι ήταν σε μεγάλη υπόληψη εκείνη την εποχή, δηλαδή με τη Θεολογία.


Το νέο δόγμα που άνθισε στις αυλές της Ελβετίας ήταν ότι η πολυπόθητη θεία χάρις είχε πολλές πιθανότητες να απονεμηθεί σε αυτούς που τιμούσαν την εργασία με αυταπάρνηση και τιμιότητα και ότι μια απτή ένδειξη ότι είχε επιτέλους απονεμηθεί στον τυχερό, ήταν το βιός του που αυγάτιζε. Ο δουλευταράς, που με τον τίμιο μόχθο του είχε κατορθώσει να πλουτίσει είχε στην πραγματικότητα λάβει μια «κλήση» θεϊκή για την εκπλήρωση αυτής της αποστολής. Καθόλου λοιπόν περίεργο που η λέξη «κλήση» ή «αγγελία» βρίσκεται στη ρίζα όλων των λέξεων που αναφέρονται στο επάγγελμα, στις γλώσσες των χωρών που με τον έναν ή άλλο τρόπο επηρεάστηκαν από τον προτεσταντισμό. Στα αγγλικά το επάγγελμα λέγεται και Calling, από το call, στα γερμανικά Beruf από το ρήμα rufen (φωνάζω, καλώ), στα γαλλικά vocation, στα σουηδικά Kall, στα ολλανδικά Beroep κ.ο.κ. Ακόμα και σε μας αν προσέξετε θα διαπιστώσετε ότι η λέξη επάγγελμα περικλείει μέσα της την «αγγελία» και το κάλεσμα. Παράξενη στ’ αλήθεια σύνδεση, μιας κι εμείς ήμασταν ανέκαθεν ορθόδοξοι χωρίς να έχουμε ποτέ μας τσαλαβουτήσει σε αλλότρια θρησκεύματα και δη καλβινιστικά.


Η όποια σχέση είχαμε εμείς παραδοσιακά με την εργασία, ποτέ δεν περνούσε μέσα από τη θρησκεία και το ιερό. Η εργασία, είτε λίγη , είτε πολύ παρέμενε μια κοσμική δραστηριότητα, η οποία ήταν αναγκαία για να εξασφαλίζει κάποιος τα προς το ζην. Ήταν επίσης το μέσο κοινωνικοποίησης και αυτοπραγμάτωσης, όπως μας πληροφόρησαν οι κοινωνιολόγοι αργότερα, αφ’ ότου δηλαδή συγκροτήθηκαν κι αυτοί όπως και οι οικονομολόγοι σε επιστημονικό σώμα. Μπορεί οι ορθόδοξοι έλληνες να επιζητούν τη μεσολάβηση του Χριστού και της Παναγίας ώστε να πάνε καλά οι δουλειές τους, αλλά αυτό αποτελεί μια κίνηση που φέρνει τον θεό στην εργασία και όχι το αντίθετο, όπως στους καλβινιστές, όπου η εργασία είναι αυτή που φέρνει τον θεό στον άνθρωπο.


Τα τελευταία χρόνια, βοήθησε βέβαια και η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία που έσπρωξε τον εργαζόμενο στα όριά του, και βάλθηκαν όλοι να μας κάνουν από ορθόδοξους, «καλιβινιστές», να αποδώσουν δηλαδή στην εργασία μια σημασία και ένα περιεχόμενο πάνω και πέρα από τα γνωστά που προαναφέραμε.


Σύμφωνα με το νέο αυτό μετασχηματισμό, την εργασία δεν θα έπρεπε πια να την αντιλαμβάνονται οι εργαζόμενοι σαν σημείο κοινωνικής διαφοροποίησης, όπως γινόταν ανέκαθεν, ή σαν μέσο προσωπικής ικανοποίησης και αυτοπραγμάτωσης, ή σαν τόπο ανάδειξης ικανοτήτων και διεξόδου της δημιουργικότητας, αλλά σαν σημάδι ηθικής ανωτερότητας και διαφοροποίησης από την υπόλοιπη, την καθηλωμένη στα οθωμανικά πρότυπα, μάζα που απλώς δούλευε αλλά που όμως δεν παθιαζόταν με το ότι απλά δούλευε. Το νέο λοιπόν πρότυπο του εργαζόμενου δεν ήταν ότι έκανε καλύτερη δουλειά, αλλά ότι δούλευε πολύ, ότι ήταν δηλαδή εργασιομανής, κάπως σαν το νεοφιλελεύθερο αντίστοιχο του σταλινικού σταχανοβίτη. Ο σταχανοβίτης τιμάται όχι για τη συγκεκριμένη εργασία που κάνει, αλλά για το ότι δουλεύει ασταμάτητα και υπερβολικά.


Αυτάρεσκα αγχωμένη και υπερκινητική, η περιφερόμενη αγέλη των νεο-γιάπηδων, με μια κούπα του καφέ μονίμως στο χέρι, φαντασιώνεται τα γραφεία της Κηφισίας ή της Συγγρού σαν τα αντίστοιχα γραφεία της Wall Street, του City ή της Silicon Valley, και βλέπει τον εαυτό της σαν τη γενιά των εκλεκτών, που κλήθηκε ακριβώς λόγω της εργασιομανίας της να περάσει τις πύλες του καπιταλιστικού παραδείσου. Δεν έχουν ποτέ χρόνο για τίποτα και για κανέναν, ούτε για σένα, ούτε για τους γονείς, ούτε για τα παιδιά, δεν χαλαλίζουν χρόνο για να σ’ ακούσουν, πού να ζητήσεις και να σ’ επισκεφτούν, αντλούν σπουδαιότητα από την υπερ-απασχόληση, από τα πολλά χιλιόμετρα, από τα πολλά τηλεφωνήματα.


Προσόν τους, η έλλειψη χρόνου. Επιδίωξή τους η νεύρωση και το άγχος. Αποτέλεσμα, η αποκτήνωση.


20 σχόλια:

el Romandante είπε...

cynical πολύ μου άρεσε η ανάρτησή σου και ειδικά το μίνι μάθημα συγκριτικής γλωσσολογίας!
Βέβαια, η "εργατική" τάξη που περιέγραψες στη τελευταία παράγραφο είναι σε θέση να κατανοήσει σαφέστερα τη θέση της στην "πάλη" και ακόμα περισσότερο να κηρύσσει το ευαγγέλιό της με το ασίγαστο πάθος του κοντόφθαλμου ιεροκήρυκα.

Στη τελευταία πρόταση θα προσέθετα και "τίτλος τιμής, το έλκος στομάχου".

χαιρετισμοί!

VAD είπε...

Α,και οι δικοί μας δεν πήγαν πίσω, εκείνο το "ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω" το κανανε σύνθημα,
"δουλεύτε,
τεμπέληδες",
μονο που ο απόστολος Παυλος δεν το είπε για τη φτωχολογιά,αλλά για τους πλούσιους,τους έχοντες,που πλουτιζουν από τον κόπο των άλλων χωρις να εργαζονται

Τσουκνίδας Αγριόχορτος είπε...

καλό, πολύ καλό...

de profundis είπε...

παρατήρηση πρώτη Στα Ελληνικά πολύ ευρηματικά χρησιμοποιούμε τη λέξη δουλειά που προέρχεται από τη δουλεία.

παρατήρηση δευτερη οι εργαζόμενοι στους οποίουσ αναφέρεστε στο τέλος θεωρούν τον ευατό τους μέρος του συστήματος και νομίζουν οτι το σύστημα θα τους προστατεύση και έρχεται η ώρα που απογοητε΄θονται οικτρά.

Τσουκνίδας Αγριόχορτος είπε...

και συμφωνώ με τον βαντ,
η συναισθηματική καταπίεση του καθεστωτικού "χριστιανισμού" στηρίζεται στη διαστροφή του ευαγγελίου. Προηγήθηκε η εξουσιαστική πολιτική θεολογία του βυζαντινισμού, ακουλούθησε ο αφιλόσοφος ακτιβισμός των καθολικών ιεραποστόλων και κορύφωση έκανε ο καλβινιστικός ατομικισμός...

ELvA είπε...

Απο τα καλυτερα κειμενα σου, οπου το τερπνον βαδιζει μαζι με τη ..γνωση! Πολυ χρησιμα και διαφωτιστικα αυτα που λες και με τη σωστη δοση κριτικης εκει που χρειαζεται! Να σαι καλα φιλη cynical!

Τους ..καλυτεροτερους χαιρετισμους μου απο Sverige! :)

Maria είπε...

Theos pou ton lene Xrimatistirio tis Neas Iorkis.ligo fragile mou kanei emena pantos.

Θανασης Ξ. είπε...

Σπουδαία ανάρτηση Cynical !..

Δεν θα μπορούσε κανείς να προσθέσει κάτι..

Το μόνο -αστειεύομαι φυσικά- είναι πως η κυβέρνησή μας θα βρεί λύσεις 'Ελληνικές', 'ορθόδοξες', κομμένες στα μέτρα μας ! Ασφαλώς και ΔΕΝ θα ακολουθήσει τυφλά αυτούς τους προτεστάντες :))))))))....

cynical είπε...

Γεια σου el Romandante,

απορώ από πού μάς ήρθε, και πότε μάς ήρθε η έμπνευση και ονομάσαμε τη δουλειά "επάγγελμα"...
Ο Γιανναράς το πήρε είδηση;

Ενας γνωστός ελληνας καθηγητής διακήρυττε ήδη από τα πρώτα χρόνια του "εκσυγχρονισμου" ότι "το άγχος είναι η πηγή της ιστορίας". Αν δεν έδειχνες αγχωμενος, σήμαινε ότι δεν δούλευες κιόλας.
Αυτά, τα έλεγε πριν από το έλκος, φαντάζομαι.

cynical είπε...

VaD,

αυτό που έλεγε ο Απ. Παύλος, με την απόσταση των χρόνων βέβαια, μου φαίνεται αρκετά ήπιο. Εντάξει, πρεπει να δουλεψεις για να βγαλεις τα προς το ζην.

Επισης βγαζω από τη μεση αυτούς που δουλευουν ολημερις κι οληωυχτις, γιατι αλλιως δεν μπορουνε να ζησουν με στοιχειωδη αξιοπρεπεια. Αυτο ειναι εξ αναγκης.

Στο στοχαστρο εχω την εξιδανίκευση της αποκτηνωμενης εργασιας, με τετοια θερμη που μονο σε φανατικους θρησκευομενος συναντας.

Και παλι δεν θα με ενοιαζε αν αυτο δεν το πλασσαραν σαν το μετρο μιας υπεύθυνης κοινωνιας...

cynical είπε...

de profundis,

η κατηγορια που περιγραφω δεν προκειται να απογοητευθει ποτε. Γιατι δεν αγαπαει. Δεν δουλευει πολυ απο αγαπη για τη δουλεια που κανει, ή απο αγαπη για το αφεντικό ή από αγάπη ακομα και για το χρημα.

Στην πορεια η δουλεια αυτονομειται. Γινεται δουλεια για τη δουλεια.

cynical είπε...

Τσουκνιδα Αγριοχορτε,

ο εκλεκτος επισης νοιωθει και μισος για ολους τους αλλους που δεν ειναι εκλεκτοί...
Ποσες φορες και σε ποσες παραλλαγες δεν εχουμε δει αυτο το εργο;

cynical είπε...

Γεια σου Ελβα,

σ' ευχαριστω!
Ζεσταθηκε καθολου το κοκκαλακι σας, ή ακομα ξεφτυαριζετε τα χιονια εκει στο Sverige;

cynical είπε...

Kαλωςηρθες Μαρια!

Αυτη τη φάρα τη βλεπεις παντου. Με την ορμη του νεοφωτιστου αρπαχτηκε απ' τη δουλεια οπως ο Ταλιμπαν απ' το καλάσνικοφ!

Δουλευω πολύ = Ειμαι σπουδαιος! = Ειμαι συγχρονος = Ειμαι ανεπτυγμενος!

Ανώνυμος είπε...

Ιστορικά ο Καλβινισμός δικαιώνεται διότι βρίσκει ένα κλειδί σωστό για εκείνη την εποχή. Η παρένθεση φαίνεται να έκλεισε με τον Μαξ Βέμπερ και το "... πνεύμα του καπιταλισμού". Δυστυχώς ή ευτυχώς η κατανόηση των προϋποθέτει την αστικοποίηση των πληθυσμών η οποία δεν επετεύχθη πέραν τού Αστικού Δυτικού κόσμου και επάνω στις ανεπτυγμένες βάσεις της φεουδαρχίας.
Η Ορθοδοξία ακολούθησε το δόγμα "ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς" αποκλείοντας την εργασία απτίς υπηρεσίες ενώ ο Καλβινισμός ακολουθεί το δόγμα περί ραβίνων οι οποίοι ταυτόχρονα με το λειτούργημα των ασκούν και χειρωνακτική εργασία συνήθως προ-αστικού επαγγέλματος.
Ωστόσο το ζήτημα σήμερα δεν είναι άλλη απτή λέξη ταμπακέρα με τις πολλές αναλογίες με αυτή τού Καλβινισμού πριν 5 αιώνες.

cynical είπε...

Θαναση

ο ασκητισμος εμφανιστηκε τοσο στην ορθοδοξη οσο και τη προτεσταντικη παραδοση. ΕΙμαστε κλεισμενοι κι απ' τις δυο μεριες.

Ανώνυμος είπε...

Mια γλωσσολογική παρατήρηση.Η λέξη "επάγγελμα" προέρχεται απο το αρχαίο ρήμα"επαγγέλλομαι",το οποίο σήμαινε και σημαίνει α)υπόσχομαι β)εργάζομαι,ασκώ επάγγελμα.Συνεπώς ουδεμία γλωσσολογική σχέση έχει με την καλβινική προσέγγιση του όρου,γιατί απλούστατα η λέξη "επαγγέλλομαι" υπάρχει κάμποσους αιώνες πριν τη γέννηση του Καλβίνου.
Και μια παρατήρηση για την ουσία της ανάρτησης.Ειναι αλήθεια ότι στο πλαίσιο του καπιταλιστικού συστήματος η εργασία προβάλλεται από τους ιδεολογικούς μηχανισμούς με τον τρόπο που περιγράφεις.Ομως,γιατί αποκλείεις την πιθανότητα,ακόμη και σ αυτό το βάρβαρο σύστημα, η δαιμονιώδης, δημιουργική ανθρώπινη φύση να δίνει ουσιαστικό περιεχόμενο στην εργασία;Για να μην μακρυγορώ να θυμίσω τη μεγάλη σημασία που δίνει ο Μαρξ στην αξία (όχι οικονομική) της εργασίας.
Ευχαριστω για τη φιλοξενία

Σαββίνα

cynical είπε...

Γεια σου Σαββινα,

δεν ειμαι σιγουρη αν η λεξη "επαγγελομαι" στην αρχαια ελληνικη ειχε την τρεχουσα σημασια.
Στη live-Pedia για παραδειγμα βρηκα οτι η λεξη επαγγελμα πρωτοσυνανταται στη σύγχρονη σημασία της στο οξφορδιανό λεξικό της Αγγλικής το 1541.

Αλλά:
σε αρχαιο λεξικο που εψαξα βρηκα το εξης:

ἐπαγγέλλω ΡΗΜΑ
Για τους χρόνους 􀀩 ἀγγέλλω
1. προκηρύσσω, αναγγέλλω: ἐκεχειρίαν, πό-
λεμον ἐπαγγέλλω.
2. διατάζω.
3. ως νομικός όρος καταγγέλλω.
4. στη μέση φωνή ἐπαγγέλλομαι

α. υπόσχομαι: ἐ-πηγγείλαντο ξυμπολεμεῖν = υποσχέθηκαν να
πολεμήσουν στο πλευρό τους.

β. ασκώ ή ασκώ ως επάγγελμα: ἀρετὴν ἐπαγγέλλομαι = ασκώ την αρετή. τοῦτό ἐστι τὸ ἐπάγγελμα ὃ ἐπαγγέλ-λομαι = αυτό είναι το επάγγελμα που ασκώ.
􀁶 παράγ. ἐπαγγελία, ἐπάγγελμα.
ΝΕ επαγγέλλομαι (με τις σημ. 4α, β). [σύνθ. λ. ἐπί + ἀγγέλλω]


Οπότε, οντως και στα αρχαια ειχε τη σημερινη σημασια του επαγγελματος, όπου το επαγγελμα πιθανον να συσχετιζοταν με την "υποσχεση" και οχι με την "κληση".

cynical είπε...

winzip

ο Καλβινος απλως ακολουθησε το ρευμα της εποχης και εφτιαξε τη ...θεωρια του. Συνηθως ετσι γινεται παντα. Ακομη και στις φυσικες επιστημες. Οχι οτι η φυση δουλευει αλλιως αναλογα με το τι αερας φυσαει, αλλα ο αερας της εποχης υπαγορευει και το ειδος των ερωτησεων που θα απευθυνει καποιος ερευνητης στη φυση.

NdN είπε...

Αγαπητή μου Cynical είναι η πρώτη φορά που θα υποστηρίξω ότι η έρευνα σου σε οδήγησε σε λανθασμένα αποτελέσματα και ήταν αναμενόμενο καθώς το δείγμα που επεξεργάστηκες μάλλον δεν ήταν αντιπροσωπευτικό. Θα έρθεις όμως κάποια στιγμή και θα σε πάω στα καλύτερα στέκια του City για να κάνεις την έρευνα σου απερισπαστη.

Δεν λέω σε πολλά έχεις δίκιο, όπως για παράδειγμα η έλλειψη χρόνου, αλλά και πάλι εξαρτάται από ποια πλευρά θα το δεις και σε ποια πράγματα αναφέρεσαι.

Πρώτα πρώτα ας συμφωνήσουμε ότι η εργασια όποια κι αν είναι αυτή, έχει σαν σκοπό να μας δώσει δυναμη/χρήμα/κοινωνική αναγνώριση κτλ. Δηλαδή ανταλλάσουμε τη δουλειά μας με κάτι άλλο με πρωταρχικό σκοπό την τροφή και τη στέγη. Τα χρήματα είναι μόνο ένα μέρος και εξηγούμαι...ας πάρουμε τον Ζαχοπουλο. Πως έπεσε στην αγκαλιά του η 35χρονη; Επειδή είχε γυμνασμένους κοιλιακούς; Οχι φυσικά, αλλά γιατί η δουλειά του του έδινε κάποια προνόμια. Σκέψου λοιπόν αν ο Ζαχόπουλος είχε μία τέτοια, πόσες και τι είδους θα έχει ας πούμε ένας γιάπης με μεγάλο μισθό, ακόμα μεγαλύτερο μπονους και ένα τραβηχτικό business card. Πρόσεχε, μην κρίνεις εξ' ιδιών τα αλλότρια, εσύ μπορεί να μην εντυπωσιάζεσαι από αυτά, αλλά δεν μπορεί θα ξέρεις ότι υπάρχουν κάποιες που εντυπωσιάζονται. Τα ίδια ισχύουν και για σπίτια, αυτοκίνητα και πολλά από τα υλικά αγαθά. Αλλά και πνευματικά καθότι και για να πάμε στο θεατρο θέλουμε χρήματα, να αγοράσουμε βιβλία, ακόμα και για να πληρώσουμε το ιντερνετ για να κάνουμε blogging.

Επίσης εγώ δεν έχω γνωρίσει κανέναν από αυτούς που αναφέρεις ότι δουλεύουν απλά για να δουλεύουν. Ολοι δουλευουν για ενα position που θα τους φέρεις πιο κοντά σε ένα μεγαλύτερο μπονους, περισσότερη δύναμη και όπως είπε και ο Φρουντ και πολλά περισσότερα για να εντυπωσιασουν το αντίθετο φύλο.

Και μία ακόμα παρατήρηση στον αγαπητό συμμαθητή και διπλανό μου εδώ και 3 χρόνια τον de profundis. Ισως και να είχες δίκιο κάποτε, αλλά μετα τα όσα ζήσανε οι εργαζομενοι στις εταιρίες αυτές τα τελευταία 2 χρόνια, τους χιλιάδες απολυμένους φίλους που αποχαιρέτησαν δεν τρέφει κανένας αυταπάτες. Ολοι είναι και είμαστε αναλώσιμοι, όπου κι αν δουλεύουμε. Το ζήτημα είναι να το γλεντήσεις όσο κρατήσει και να εχεις στο βάθος του μυαλού σου ότι κάποτε θα τελειωσει.

Τέλος πάντων θα είχα πολλά ακόμα να πω, αλλά είμαι από μπύρες στο Corney & Barrow στην πλατεια του Προστάτη (αυτός είναι ο Αγιος Παύλος) του Λονδρέζικου City οπότε τα αφήνω για άλλη φορά. Κλείνοντας θα σου πω το εξής...για την Σταδίου δεν ξέρω (εξάλλου δεν ξέρω καν που είναι αυτή η Σταδίου), αλλά η ζωή στο Westminster πες το και City αν θέλεις, είναι δύσκολη αλλά συνάμα και όμορφη. Οποιος το έζησε θα στο περιγράψει έτσι ακριβώς.

Χαιρετώ σε...

Υ.Γ. πες τους να αφήσουν την Σταδίου και να πάνε να δούνε το ηλιοβασίλεμα στη Θεσσαλονίκη. Εξάλλου αν δεν είσαι στο Λονδίνο, μόνο στην καρντασούπολη αξίζει να είσαι...