Μπορεί η Γερμανία να ηγεμονεύσει;

Μέσα στο χρόνο που πέρασε, γίνεται πλέον ολοένα και πιο φανερό ότι η Γερμανία, προσπαθεί, εκμεταλλευόμενη τις περιπλοκές της κρίσης και την καλύτερη οικονομική θέση που έχει σε αυτή, να καταστεί ηγεμονική δύναμη, τουλάχιστον μέσα στην παραπαίουσα, γηράσκουσα και καταρρέουσα ΕΖ. Αν έχει μεγαλύτερες βλέψεις, καλύτερα να το ξεχάσει. Η Γερμανία μπορεί να είναι μεγάλη για την Ευρώπη, αλλά πολύ μικρή για τον πλανήτη. Τι να λέμε τώρα, μπροστά στις ΗΠΑ κα την Κίνα. Μπορεί το δολάριο να χάνει την παλιότερη ελκυστικότητα και αίγλη του, αλλά η Αμερική παραμένει μακρόν η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη με παγκόσμια εμβέλεια, και εξ αυτού, για πολύ καιρό ακόμα, η πλέον σημαντική.

Αλλά και στην Ευρώπη δεν είναι μόνη της. Από δίπλα υπάρχει και η Γαλλία που καιροφυλακτεί. Αν ο Γαλλογερμανικός άξονας φαίνεται αυτή τη στιγμή να επανασυνδέεται, είναι γιατί αμφότερα τα μέλη του νοιώθουν ταυτόχρονη αδυναμία.

Η Γερμανία ήταν και θα παραμείνει περιφερειακή δύναμη, κι αυτό με μεγάλα ερωτηματικά, καθ’ ότι της λείπουν και άλλες ικανότητες. «Πού πάς κυρά μου έτσι ξεβράκωτη στο παζάρι;», θα μπορούσε να το πει κανείς πιο λαϊκά.

Επ’ ευκαιρία της εκδήλωσης για τον Παναγιώτη Κονδύλη, που οργανώνεται από φίλους, τη Δευτέρα στις 7μμ, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, κάθισα και ξαναξεφύλλισα το πολύ επίκαιρο βιβλίο του « Από τον 20^ο στον 21^ο αιώνα», γιατί, τι στο καλό! Γίνεται να πας αδιάβαστος σε σεμινάριο την σήμερον ημέραν;

Τι λέει λοιπόν ο Κονδύλης, επ’ αυτού για τη Γερμανία;

«... Η επιτυχία (να καταστεί ηγεμονική δύναμη), θα απαιτούσε πολιτικές ικανότητες, οι οποίες δεν ευδοκιμούν στη Γερμανία. Η έλλειψη των εμπειριών που έχουν συγκεντρώσει από αιώνες στην παγκόσμια πολιτική τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά έθνη της Δύσης, με επικεφαλής τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία, δεν αναπληρώνεται εύκολα, ενώ ως γνωστόν οι λεπτοί συνδυασμοί, τους οποίους συναποτελούν η επίδειξη ισχύος, οι ευαίσθητοι χειρισμοί και η αποτελεσματική ρητορική, δεν υπήρξαν τα συνήθη προϊόντα των γερμανικών πολιτικών εργαστηρίων αυτού του αιώνα.

Ο εν μέρει οικουμενιστικός-ηθικολογικός και εν μέρει οικονομιστικός τόνος, που δεσπόζει στη σημερινή (δεκαετία 1990) εξωτερική πολιτική της Γερμανίας, στην πραγματικότητα αποτελεί μια καινούργια παραλλαγή της παλιάς φυγής προς την απλούστευση, μιαν άλλη έκφραση της ίδιας παλιάς αμηχανίας μπροστά στον άπειρα περίπλοκο χαρακτήρα της πολιτικής, μόνο που τώρα έχουν αντιστραφεί τα πρόσημα.

Η πεισματική στροφή προς τον ηθικό και οικονομικό παράγοντα έχει ως σκοπό της, όπως νομίζεται, την οριστική αποκοπή από την «πολιτική της ισχύος», ενώ η ευημερία των τελευταίων σαράντα ετών φαίνεται να αποδεικνύει προς γενική ικανοποίηση ότι η ηθική δεν ευνοεί μόνο την ψυχή, αλλά και την κοιλιά…. Εν πάση περιπτώσει οι Γερμανοί έχουν να μάθουν πολλά από την πολιτικά υπέρτερη πολιτική ελίτ της Γαλλίας και θα διέπρατταν σφάλμα πρώτου μεγέθους αν με υψωμένο δάχτυλο έπαιζαν εδώ το ρόλο του ηθικού παιδαγωγού. Οι φανερές ή κρυφές αξιώσεις της Γαλλίας ίσως να είναι μεγαλύτερες από τις πραγματικές της δυνατότητες, όμως και η Γερμανία αποτελεί σε πλανητικό επίπεδο, μάλλον μεσαία δύναμη, της οποία οι κινήσεις βρίσκονται επιπλέον υπό συνεχή επιτήρηση, (φυσικά από τις ΗΠΑ)…».

* * *

Δεν θα επεκταθώ παραπέρα. Αντ’ αυτού θα ήθελα να σχολιάσω κάποια πράγματα που μου έκαναν εντύπωση. Το ένα είναι η διαπίστωση, και δια χειρός Κονδύλη, ότι η εξάσκηση της πολιτικής δεν είναι κάτι που μαθαίνεται σε ένα Department Πολιτικής Επιστήμης, και περνώντας μάλιστα με άριστα τις εξετάσεις. Αυτή είναι η αντίληψη της τεχνοκρατίας, για την οποία, ο κόσμος όλος θα μπορούσε να συμπυκνωθεί στις σελίδες του τέλειου εγχειριδίου. Αυτό, που ο Κονδύλης λέει εδώ ρητά, είναι ότι η Πολιτική είναι μεν επιδέξιοι χειρισμοί, αλλά και εμπειρία, και ιστορία και κουλτούρα και παρακαταθήκη, ένα κεφάλαιο δηλαδή το οποίο συνάδει με τις εμπειρίες και την κουλτούρα του λαού που το παρέλαβε και το κατέχει.

Το δεύτερο, που μου έκανε εντύπωση είναι η επισήμανση του ηθικολογικού στοιχείου που ενυπάρχει στον πυρήνα της γερμανικής εξωτερικής πολιτικής. Πράγματι, αυτό που αντιλαμβανόμαστε πλέον όλοι, ότι η Γερμανία στην παρούσα φάση, συμπεριφέρεται σαν αυστηρός παιδαγωγός επιβάλλοντας τιμωρίες και ποινές στα κράτη, όπως η νταντά στα άτακτα παιδιά, δεν αποτελεί παρά κομβικό και διαχρονικό συστατικό του γερμανικού τρόπου εξάσκησης της πολιτικής. Καλό είναι να το συνειδητοποιούμε, γιατί μέσα σ' αυτή την προοπτική θα μπορούμε να ερμηνεύουμε καλύτερα τις πολιτικές της κινήσεις.

Αρκετά ενδιαφέροντα όλα αυτά για να καταλάβουμε τον κ. Ράιχενμπαχ, την παρέα του, την πατρίδα του και την δική μας εδώ πραγματικότητα.