Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2008

Η Αργία ως Προϋπόθεση του Φιλοσοφείν


Η αργία, δίχως άλλο, αποτελεί προϋπόθεση του πολιτισμού. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται καμιά βαθυστόχαστη ανάλυση, παρά μόνο κάποια στοιχειώδης γνώση της Ιστορίας. Είναι γνωστό ότι, οι τέχνες και οι επιστήμες βρίσκονταν ανέκαθεν στη απόλυτη δικαιοδοσία των ανωτέρων στρωμάτων και, για πολλούς αιώνες, της αριστοκρατίας. Τα εν λόγω, δε, στρώματα, δεν έχουν μείνει στην Ιστορία για τον μόχθο στα χωράφια ή στα εργοστάσια και την φιλεργία τους.

Η σχόλη, όμως, για τους λίγους κατέστη δυνατή μόνον εξ αιτίας της δουλειάς των πολλών. Η οικονομική συμβολή της δουλείας στο Αθηναϊκό θαύμα είναι επίσης γνωστή, για να πάρουμε ένα παράδειγμα από τα καθ’ ημάς. Το «φιλοσοφείν», επομένως, από το να θεωρείται απόρροια της αργίας εν γένει, καλόν θα ήτο να αντιμετωπισθεί ως ζήτημα ταξικόν. Διότι, για να φιλοσοφεί κανείς θα πρέπει με κάποιο τρόπο είτε να έχει λύσει τα πρόβλημα της επιβίωσης, (π.χ. με κληρονομιά ή εισοδήματα), είτε αυτό το ίδιο το «φιλοσοφείν» να του παρέχει τα μέσα επιβίωσης, (π.χ. μια πανεπιστημιακή θέση, ή συγγραφή best-sellers).


Και για του λόγου του αληθές, παραθέτω τους τρόπους με τους οποίους κέρδιζαν τα προς το ζην κάποιοι από τους πιο γνωστούς φιλοσόφους. Για να μην νομίσετε ότι κλέβω, ότι, δηλαδή, διαλέγω αυτούς οι οποίοι εκ προοιμίου θα επιβεβαιώσουν τα συμπεράσματά μου, λαμβάνω υπ’ όψιν μου όλους τους φιλοσόφους (16 τον αριθμό) οι οποίοι καταγράφονται στο βιβλίο «Η Πύλη των Φιλοσόφων» του Robert Zimmer, εκδ. Κονιδάρη.


Έχουμε, λοιπόν, και λέμε.


Αυγουστίνος. Ξεκίνησε σαν ακαδημαϊκός καριέρας για να γίνει Επίσκοπος.


Μακιαβέλι. Διπλωμάτης, Αξιοποίησε τις γνωριμίες του πατέρα του με σημαίνοντα πρόσωπα της ανώτερης τάξης.


Μονταίν. Γάλλος αριστοκράτης, περιπλανιέται αρκετά χρόνια, ευκαιριακές θέσεις στη Διοίκηση, δήμαρχος χωρίς να το επιδιώξει, σύμβουλος, κ.λ.π.


Ντεκάρτ. Μαθηματικός, νομικός, αξιωματικός, κ.α. Κυρίως ευγενής και οικονομικά αυτάρκης, ας είναι καλά ο πατέρας του. Αδυνατεί να σηκωθεί απ’ το κρεβάτι. Οι Ιησουΐτες μοναχοί τον ξυπνούν ρίχνοντάς του κουβάδες με κρύο νερό. Εδώ βρίσκονται και οι ρίζες του καρτεσιανού δυϊσμού σώματος-νου.


Πασκάλ. Μαθηματικός. Ο πατέρας του ήταν υψηλότατο στέλεχος της φορολογικής διοίκησης με υψηλές διασυνδέσεις. Αριστοκράτης, κοσμοπολίτης, σαλονάτος. Αργότερα ασκητής στο μοναστήρι Πορτ Ρουαγιάλ. Τα βίτσια είναι ίδιον της αριστοκρατίας.


Λοκ. Δάσκαλος στην Οξφόρδη. Υψηλόβαθμες θέσεις στη διοίκηση. Διευθυντής υπουργείων, υπεύθυνος ίδρυσης αποικιών κ.λ.π.


Καντ. Πανεπιστημιακός. Ο μόνος μέχρι τότε που δουλεύει για να ζήσει. Ψωμίζεται από τα φροντιστήρια που κάνει σε μαθητές.


Σοπενάουερ. Ζει από το μερίδιο της οικογενειακής περιουσίας που του ανήκει. Το τζογάρει και το πολλαπλασιάζει. Ανεπάγγελτος.


Κίργκεγκορ. Ζει μποέμικη ζωή στη Κοπεγχάγη.


Μαρξ. Δημοσιογραφεί. Δέχεται χορηγίες από φίλους. Σα δεν ντρέπεται...


Χέγκελ. Καθηγητής Πανεπιστημίου.


Νίτσε. Ομοίως. (Όποτε του το επιτρέπει η υγεία του...)


Βιτγκενστάιν. Ευκαιριακός βοηθός του Ράσελ. Κατά βάση ανεπάγγελτος, αλλά όχι πένης. Τουναντίον.


Χάιντεγκερ. Καθηγητής Πανεπιστημίου.


Πόπερ. Καθηγητής Πανεπιστημίου.


Ρόουλς. Καθηγητής Πανεπιστημίου.


Όσο, δε, πατάμε στον 20ο αιώνα οι φιλόσοφοι-καθηγητές δίνουν και παίρνουν. Και η φιλοσοφία θέλει το πανεπιστήμιό της, όπως παλιά ήθελε την αριστοκρατία της. Εκ των ανωτέρω, ευκόλως συνάγεται ότι ουδείς των φιλοσόφων έπιασε στα χέρια του αξίνα, αλέτρι ή ποτέ του χτύπησε κάρτα στην ναυπηγοεπισκευαστική.

26 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Άκρως διαφωτιστική η ανάρτηση σας .Τώρα καταλαβαίνω γιατί είμαι σκράπας στη Φιλοσοφία, επειδή από 18 χρόνων χτυπάω κάρτα.

Οι δικές σας σχέσεις με τη Φιλοσοφία όμως είναι άριστες

@κκ Μοιρη Η ταλαιπωρία σας φοβάμαι ότι συνεχίζεται.

Swell είπε...

Καλημέρα αγαπητή και καλή σας εβδομάς, θαύμασα το δόκιμο ρήμα "ψωμίζεται". Καταφεύγω στον πλούτο των γνώσεών σας για να ρωτήσω: Υπάρχει, αντιστοίχως, ρήμα "ανεργίζεται";

cynical είπε...

De profundis, καλημερα. Δικαιολογιες, δικαιολογιες. Τοσα χρονια στη συνταξη που ειστε, (αφου δουλευετε ηδη απο 18 χρονων) θα επρεπε να ειχατε προφτασει να κερδισετε τον χαμενο χρονο.

cynical είπε...

@swell. Μη μου χαλας το ρημα "ψωμιζεται". Το αντεγραψα απο τον Κωστή τον Παπαγιώργη και μου αρεσει να το σερβιρω απο καιρού εις καιρον. Νομιζω οτι κανει το ψωμι πιο νοστιμο.

VAD είπε...

Ευτυχής ανθρωπότης,γλύτωσες από έναν ακόμη αμπελοφιλόσοφο, ο υπογράφων δηλώνει την αδυναμία του να φιλοσοφεί μετά ή άνευ.....(μπιπ),γιατι μια ζωή τον έφαγε η τρεχάλα!Τρέχουμε....

Ανώνυμος είπε...

Δυστυχως ,δεν πρόκαμα να βγω στη σύνταξη και τώρα με το καινούριο ασφαλιστικό ,κλάφτα και άστα.

PN είπε...

Λοιπόν, η όλη ανάρτηση μου θύμισε τη γνωστή άποψη ότι την επανάσταση μπορεί να την κάνει ο λαός, αλλά σίγουρα την σχεδιάζει η αριστοκρατία....!!!!!

aerostatik είπε...

Η Φιλοσοφία ως δικαιολογία του Αργείν

NdN είπε...

Και εγώ πάλι στο τρέξιμο. Η' μαλλον καλύτεραστο σκάψιμο (μηχανικός γαρ). Ακόμα 40 χρόνια δουλειάς μείνανε. Οπου να ναι δηλαδή θα έχουμε χρόνο και για φιλοσοφίες. Υπομονή...

Την καλησπέρα μου!

cynical είπε...

Καλημέρα VaD. Από το τρέξιμο μη σε χασουμε απο blogger..

cynical είπε...

VK καλημέρα
Εδώ, δεν ομιλούμε περί ..θυμοσόφων και αμπελοφιλοσόφων που επιτρέπεται να ειναι και λαικοί. Εδω ομιλούμε περι veritable φιλοσοφιας..

cynical είπε...

@aerostatik, Έχω καλό εργοδότη.

cynical είπε...

Εσένα NdN τα ταξιδια θα σε φανε, όχι το σκάψιμο.

Greek Rider είπε...

@cynical καλησπέρα το ότι όλοι οι φιλόσοφοι ήταν προνομιούχοι δείχνει ότι δεν τους απασχολούσαν όσο θα έπρεπε κάποια θέματα και γι' αυτό βέβαια δεν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα.

Ο Χέγκελ ήταν καθηγητής σχολείου. Αν έγινε και πανεπιστημίου αργότερα αυτό θα συνέβη σε μεγάλη ηλικία.

Επίσης αυτά όλα δείχνουν ότι για να προχωρήσουμε λίγο σαν κοινωνίες θα πρέπει να αρχίσουμε να εργαζόμαστε λιγότερο και να έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Ο Μάρξ νομίζω έλεγε ότι κάποτε θα μπορούσε να καταργηθεί η δουλεία, η καταναγκαστική εργασία και αλλοτρίωση και οι άνθρωποι θα μπορούν να εργάζονται πολύ λιγότερο όταν η τεχνολογία θα το επιτρέπει. Σήμερα δεν το επιτρέπει;

Είναι πασιφανές ότι ναι το επιτρέπει. Ο λόγος που μας έχουν τόσες ώρες να δουλεύουμε είναι για να μας ελέγχουν καλύτερα και να μην μπορούμε να κάνουμε αυτό που λες στο άρθρο σου. Ο καταναγκασμός αυτός είναι και νομικός-τυπικός αλλά και άτυπος (μέσω της υπερκατανάλωσης).

nelly είπε...

ναι!Ακριβως!Ευγε!

κανενα μυαλο δεν εφτασε σε υψηλα επιπεδα μεσα σε κουρασμενο σωμα

Ανώνυμος είπε...

@nelly Υπάρχουν βέβαια και οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα ,όπως εγώ και εσύ.

pentanostimi είπε...

επιτρέψτε μου να θυμισω,σεμνα και ταπεινά,το λατινικον

primum vivere ,και μετά prilosophare

pentanostimi είπε...

διορθωση

primun vivere ante filosophare

nelly είπε...

De profundis,

Τhat’s my boy !!!

Ανώνυμος είπε...

Οι φιλόσοφοι

Οι φιλόσοφοι ήταν οι φορείς της ανώτερης συνειδητοποίησης της κοινωνίας σε κάθε στάδιο ανάπτυξής της. Και αυτό που έλεγαν ήταν η ανώτερη συνείδηση (πνευματικό προϊόν) της κοινωνίας μετά από πολλά επίπεδα αφαιρέσεων τα οποία ήταν αδύνατο να πραγματοποιήσουν οι άνθρωποι της καθημερινής μάχης της υλικής παραγωγής.

Όσο πιο πίσω πάμε στην ιστορία τόσο λιγότεροι άνθρωποι ασχολούνταν με τη φιλοσοφία. Αυτό όχι από αποστροφή ή τεμπελιά αλλά από αδυναμία της κοινωνίας να παρέχει «εξασφαλισμένη ζωή και αργία» σε πολλά υψηλά τέκνα της άρχουσας τάξης για να φιλοσοφούν.

Φυσικά δεν νοείται, πλην ελάχιστων εξαιρέσεων, να φιλοσοφεί ο άμεσος παραγωγός υλικών προϊόντων με τη 15ωρη ημερήσια εργασία είτε δούλος είτε «ελεύθερος». Ακόμα και από τους φιλόσοφους της Εργατικής Τάξης και του σοσιαλισμού δεν θυμάμαι κάποιον ατόφιο εργάτη. Γι’ αυτό ο Μαρξ είπε ότι η φιλοσοφία της απελευθέρωσης της εργατικής τάξης δεν παράγεται από αυτήν αλλά εισάγεται. Από τη στιγμή εκείνη βέβαια αναπαράγεται αυτόματα σε διευρυμένη κλίμακα και από την εργατική τάξη.

Ιστορικά όσο αυξάνει η παραγωγικότητα της εργασίας και τα επιπλέον αποθέματα της κοινωνίας, τόσο μεγαλώνει ο καταμερισμός εργασίας, αυξάνουν οι υπηρεσίες και ταυτόχρονα ο πληθυσμός που μπορεί να ασχοληθεί με φιλοσοφία, τέχνη, πολιτισμό, παιδεία, επιστήμη, διοίκηση, διεύθυνση κλπ, κλπ. Δεν είναι παράξενο ότι στην αρχέγονη κοινωνία όλα αυτά συγκεντρώνονταν σε 2-3 ανθρώπους (βασιλιάς, ιερέας-μάγος, δικαστής) και σήμερα σε στρατιές ανθρώπων και τεράστιους μηχανισμούς.

Εννοείται βέβαια ότι κάθε τάξη έβγαζε και τάϊζε τους φιλοσόφους για να είναι στην υπηρεσία της και να λύνει δικά της υπαρξιακά και πολιτικά προβλήματα και όχι του λαού. Όμως κάπου - κάπου της ξέφευγαν ορισμένα απολωλότα τέκνα της και τότε γινόταν το έλα να δεις (πυρά, αποκεφαλισμοί, απαξία, λοιδωρισμός…).

Σήμερα με πιεστικά οικονομικά και άλλα μέτρα γίνεται προσπάθεια να μείνει αποχωρισμένος ο καθημερινός άνθρωπος από την ενασχόλησή του με φιλοσοφία, έρευνα, πολιτική κλπ. Τα πάντα τα θέλουν να είναι στεγανά και θέμα ειδικών. Ο καταμερισμός ειδικοτήτων κατακερματίζει την κοινωνία και τους ανθρώπους με τρόπο που να υπάρχουν απαγορευτικά εμπόδια περάσματος από το ένα στο άλλο (δείτε πως προωθείται η στεγανοποιημένη επαγγελματική κατάρτιση έναντι της επαγγελματικής εκπαίδευσης και ακόμη περισσότερο έναντι της ακαδημαϊκής). Χαρακτηριστική περίπτωση οι κάστες των πολιτικών, των καθηγητών, των ακαδημαϊκών κλπ, κλπ. Η δε ταξική διάρθρωση της κοινωνίας αποτελεί την βάση όλων αυτών των ανυπέρβλητων διαχωρισμών.

Σε μια μελλοντική κοινωνία θα πρέπει ο άνθρωπος να ξαναενωθεί με τα αλλοτριωμένα δικαιώματα και ικανότητες (βλέπετε που εδώ δένει η αλλοτρίωση…) σε μια ενιαία οντότητα και έτσι να μπορεί να φιλοσοφεί και ο καθημερινός άνθρωπος. Αυτό θα συνεπάγεται μεγάλο ελεύθερο χρόνο και παροχή ίσων ευκαιριών και μέσων ολοκλήρωσης του ανθρώπου.

Όσο για το ύφος της Cynical είναι γνωστή εχθρός των τεμπέληδων άρα και των… φιλοσόφων!!!

Στέργιος

cynical είπε...

Καλημέρα Greek Rider.
Αμα δουλευεις τοσες ωρες, το μονο που μπορεις να σκεφτεις ειναι το πώς δεν θα σκεφτεις τιποτε για να μπορεσεις να πας φρεσκος και αδειανος (από άλλες σκέψεις) στη δουλεια. Οπως φαινεται και απο το ποστ, οι φιλοσοφοι σημερα κατοικοεδρευουν στα πανεπιστημια, πράγμα που σημαινει οτι η σκεψη γινεται δυστροπη και στεγνη, στειρα, και ακαδημαικη. Δεν την απορριπτω, προς θεού, αλλά ειναι αυτοαναφορική και κανει διαλογο με οσα διαδραματιζονται στο κλειστο ακαδημαικο κύκλωμα. Καποιοι εκτος πανεπιστημιων σπανια αποκτουν κυρος.
Εξαιρεση ο Παν. Κονδύλης ο οποίος ποτε δεν θελησε να μπλεξει με αυτη τη φαρα, ιδιως στην Ελλάδα.

cynical είπε...

@Nelly και @de Profundis.

Μην σας εξαπαταει το κουρασμενο σωμα. Δεν σκαβετε δα! Ειναι το μυαλο που δεν προφταινει να αποφορτίσει. Γιατι αν το κανουμε απαξ, μετά θα ειναι δυσκολο να ξαναβρουμε την ακρη του νηματος. Το φιλοσοφειν θελει αδειο και καθαρο μυαλο προπάντων.

cynical είπε...

Καλημερα Πεντανόστιμη και καλώς όρισες!

Για δες βρε παιδί μου, που οι λατίνοι με είχαν προλάβει. Οι μεγάλες σκέψεις ειναι διαχρονικές και το ζητούμενο της αργίας, παναρχαιότατον.

cynical είπε...

Καλημέρα Στέργιε. Σήμερα το φιλοσοφείν πως να το κανουμε είναι full-time job, και με τον καταμερισμό εργασίας περιλαμβανεται στις μισθωτες υπηρεσίες. Πάντως ειναι από τα ωραιότερα επαγγέλματα ειδικά αν δεν εχεις την πιεση να παραγεις όπως στο εργοστάσιο διαρκώς φιλοσοφήματα. Μπορεις να το εξασκήσεις στις εξοχες και στις ταράτσες. Και δεν χτυπάς ποτε καρτα.

Ανώνυμος είπε...

Λοιπόν... η ανάρτηση μου άρεσε ιδιαίτερα, πέρα από το ότι, ως συνήθως, είναι και καλογραμμένη και στηρίζεται σε έρευνα, και γιά ένα ακόμη λόγο:

Ολοι συμφωνούν στο ότι αργία ...μήτηρ φιλοσοφίας, ικανή όχι, αναγκαία όμως συνθήκη γιά το φιλοσοφείν. Και όλοι συμφωνούν ότι το επάγγελμα του καθηγητή -ή η ακαδημαική καριέρα- (και τα παραδείγματα συνηγορούν σε αυτό) είναι ένα από τα σύνήθη επαγγέλματα που ...τρέφουν την φιλοσοφία.

Συμπέρασμα... προφανές: Οι καθηγητές είναι σε μόνιμη ...αργία! Πράγμα που το επιβεβαιώνει και η δική μου επαφή με την ελληνική ακαδημαική πραγματικότητα (και με την διεθνή, σε μικρότερο βαθμό).

Βέβαια, θα μπορούσε κάποιος ...κακόπιστος να ισχυριστεί ότι η ακαδημαική καριέρα ευνοεί την επαφή με τα αντικείμενα της φιλοσοφίας... είναι μιά άποψη μάλλον ισχυρή.

Γιατί όμως προτιμώ την πρώτη ερμηνεία;;;

cynical είπε...

Kαλησπέρα de la Mettrie.
Από δω τόφερες από κει το πήγες, ποιός θα μπορούσε να αμφισβητησει αυτή τη στέρεα λογική που αποφαίνεται σαφώς υπέρ της πρώτης ερμηνείας; Αλλά αν δεν εισαι σε ...αργία πώς θα κατέβει η καινούργια ιδέα; Σ'αυτη την αντίφαση βρισκομαι μονίμως μπλεγμένη.