Σενάρια Χρεοκοπίας

Τις τελευταίες μέρες πιάνω τον εαυτό μου να έχει αγκιστρωθεί επικίνδυνα στη δίνη των γεγονότων που αφορούν στο μέλλον της χώρας μας. Ξαφνικά το μυαλό μου φαίνεται να έχει βάλει φραγή σε κάθε γεγονός που δεν περιστρέφεται γύρω από spreads, χρέη, ελλείμματα, αστρονομικά νούμερα και κυρίως σενάρια για το τι μέλλει γενέσθαι. Περιφέρεται με τις ώρες από οικονομική ιστοσελίδα σε οικονομική ιστοσελίδα, εγχώρια και ξένη, από άρθρο σε άρθρο προσπαθώντας να βάλει σε κάποια τάξη τα γεγονότα και τις εκδοχές τους, μα προπάντων να σταθεί κριτικά απέναντι στον αυξανόμενο όγκο πληροφοριών και ενδεχόμενων εξελίξεων.

Από τη μεγάλη διασπορά των εκτιμήσεων περί της ελληνικής κατάστασης συμπεραίνω ότι μάλλον δεν έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες που θα καταστήσουν κάποια εκδοχή πιθανότερη από μια άλλη. Καμιά από αυτές δεν φαίνεται να συγκεντρώνει ως τα τώρα, κάποιο σαφές πλεονέκτημα, τουτέστιν καμιά απ’ αυτές δεν φαίνεται να μπορεί να διαχειριστεί το τεράστιο χρέος, χωρίς να βυθίσει την χώρα σε βαθιά ύφεση, τους κατοίκους της σε μεγάλη και μακροχρόνια φτώχεια, και χωρίς ν’ απειλεί ταυτόχρονα το ευρώ και τη σταθερότητα της ευρωζώνης. Κοντολογίς, η όλη κατάσταση μοιάζει με πρόβλημα ελαχιστοποίησης (κινδύνων) μιας πολύπλοκης και πολυπαραμετρικής συνάρτησης, στην οποία εμπλέκονται ταυτόχρονα άνθρωποι και αριθμοί.

Βέβαια τα γεγονότα τρέχουν ιλιγγιωδώς και, όπως αποδεικνύεται, με τρόπο μη γραμμικό, ώστε ένα φτέρνισμα εδώ και ένα βήξιμο εκεί να μπορούν πλέον να μεταβάλλουν τη δυναμική των μυγιάγγιχτων και άκρως ευαίσθητων spreads. Σ’ αυτές τις περιστάσεις οι προβλέψεις είναι δυσχερείς, δηλαδή το φάντασμα της χρεοκοπίας αρχίζει να παίρνει σάρκα κα οστά, και το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι ...το σταυρό σου.

Με τα πράγματα να στριμώχνονται όλο και πιο πολύ, τα καθησυχαστικά λόγια της κυβέρνησης, αλλά και του Τρισέ προσφάτως, όλο και περισσότερο χάνουν την καταπραϋντική τους ισχύ, ενώ ταυτόχρονα εξαερώνονται από τα χέρια της και οι μέχρι πρότινος λευκές επιταγές. Τις τελευταίες ημέρες πληθαίνουν επίσης τα δημοσιεύματα που μιλούν ανοιχτά πια για τις κατ’ άλλους άστοχες, ενώ για άλλους εμβόλιμες, κινήσεις της κυβέρνησης στη διαχείριση των οικονομικών προβλημάτων, όπως η ακατάσχετη κινδυνολογία από την επαύριον κιόλας των εκλογών για την επικείμενη χρεοκοπία της χώρας, (χειρισμοί οι οποίοι αρχικά αποδίδονταν σε αντιπολιτευτική τακτική της ΝΔ), για τη μπλόφα του ΔΝΤ που μάς γύρισε μπούμερανγκ, ή για τις φλυαρίες του τελευταίου σαρανταοκτααώρου που εξόργισαν τα spreads κι εμάς μαζί. Έτσι πέρα από την ανταρσία των αριθμών, στον ορίζοντα αρχίζει να διαφαίνεται πια και η ανταρσία των πολιτών.

Ποιες είναι αλήθεια οι δυνατές διέξοδοι της χώρας από τη μέγγενη των χρεών; Απ’ όσο μπορώ να κρίνω βλέπω 4+1 πιθανά σενάρια.

1. Ας πάρουμε το πρώτο, αυτό δηλαδή που έχει ακολουθηθεί ως τα σήμερα, δηλαδή του συνεχιζόμενου δανεισμού και της προσπάθειας εφαρμογής του Σχεδίου Σταθερότητας, διότι το «Ανάπτυξης» δεν έχει εμφανιστεί ακόμα σε κανενός το οπτικό πεδίο. Το σενάριο αυτό θα δυσκολευτεί να περπατήσει παραπέρα για δυο κυρίως λόγους. α) λόγω του ακριβού δανεισμού που μέρα τη μέρα γίνεται ακριβότερος, με τάσεις ανυπακοής και πλήρους ανεξαρτησίας των επιτοκίων από τους κυβερνητικούς χειρισμούς τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό (π.χ. Σύνοδος ΕΕ), και β) λόγω του ότι η διόγκωση του χρέους στο προσεχές μέλλον θα είναι τόσο μεγάλη, ώστε για να εξυπηρετηθεί θα χρειάζεται να το ταΐζουμε με το μισό περίπου του ΑΕΠ μας, πράγμα εντελώς ασύμφορο για την επιβίωση ημών των υπολοίπων. Η πιθανότητα δε, να δούμε τα spreads να κατεβαίνουν είναι πολύ μικρή γιατί όσοι ήδη κατέχουν ελληνικά ομόλογα δεν θα ήθελαν να δούνε τις τιμές τους να κατρακυλούν. Άρα μοιραία στο νου έρχονται τα επόμενα σενάρια, που θίγουν τη διαπραγμάτευση του χρέους αυτό καθ’ αυτό.

2. Μπορεί να γίνει ας πούμε αναδιαπραγμάτευση ή μερική διαγραφή του χρέους, κι αν δεν φτουρήσει, για κάποιο χρονικό διάστημα στάση πληρωμών προς τους δανειστές μας, δηλαδή funds, ασφαλιστικά ταμεία και τράπεζες της Βρετανίας, Αμερικής, Γαλλίας, Γερμανίας, Ολλανδίας, αλλά κυρίως της Ελλάδας οι οποίες και κατέχουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του δημόσιου χρέους, χωρίς όμως έξοδο από την ευρωζώνη. Το θετικό της εκδοχής αυτής είναι η εξοικονόμηση χρημάτων, αλλά και η άσκηση πίεσης προς την ΕΕ να αναλάβει ενεργητικότερο ρόλο στήριξης, μιας και πτώχευση της Ελλάδας θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στην ευρωζώνη, όπως για παράδειγμα κατάρρευση των τραπεζών που κατέχουν ελληνικά ομόλογα, υποτίμηση του ευρώ σε επίπεδα που κανείς δεν θα μπορούσε από τώρα να προβλέψει, και μεταφορά της κρίσης στις άλλες επισφαλείς οικονομίες της ευρωζώνης. Εκτιμώ, ότι ένα τέτοιο σχέδιο δύσκολα θα μπορούσε να σταθεί χωρίς να μάς πετάξουν ταυτόχρονα κι έξω απ’ το ευρώ.

3. Ένα τρίτο σενάριο θα ήταν να κηρύσσαμε πτώχευση και ταυτόχρονα να αποχαιρετούσαμε προσωρινά ή για πάντα, το ευρώ μέχρι η ανάκαμψη να μάς ξαναχτυπήσει την πόρτα, κυρίως δια του μηχανισμού της αύξησης της ανταγωνιστικότητας η οποία θα προέκυπτε με την αναγκαία υποτίμησης της αναστημένης πια δραχμής. Κάτι τέτοιο θα προϋπέθετε δέσμευση των καταθέσεων, εθνικοποίηση των τραπεζών, μείωση των μισθών, των κοινωνικών παροχών και γενικά μεγάλη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου για κάποια χρόνια, λίγα, πολλά(;) Άγνωστον!

4. Στα υπόλοιπα σενάρια πρωταγωνιστής είναι πλέον ο άρχων της άλλης όχθης του Ατλαντικού: το ΔΝΤ αυτοπροσώπως μόνο του ή με ευρωπαϊκή συνέργια κάτω από ένα σχήμα το οποίο κανείς ακόμα δεν έχει αποσαφηνίσει. Το μόνο που γνωρίζουμε ως τα τώρα είναι ότι τους κανόνες διαχείρισης της οικονομίας θα τους θέσει το ΔΝΤ και κανείς άλλος. Οι κανόνες είναι λίγο πολύ γνωστοί από προηγούμενες χώρες απ’ όπου έχει περάσει, όπως και η καμένη γη που άφησε πίσω του. Μεγάλη πτώση του ΑΕΠ, μεγάλη ανεργία, πάνω από 20%, μεγάλη φτώχεια, μεγάλη υποβάθμιση των πάντων, κι όλα αυτά μόνο και μόνο για να ικανοποιηθούν οι δανειστές. Το ΔΝΤ για να κινηθεί θα ζητήσει είτε μεγάλη εσωτερική υποτίμηση, για παράδειγμα κάθετη μείωση μισθών και κοινωνικών παροχών, ή ακόμα και των τιμών, ή κανονική υποτίμηση του νομίσματος, αλλά επειδή έχουμε ευρώ, αυτό θα επιτευχθεί με την εκ νέου εισαγωγή της δραχμής για όσο χρονικό διάστημα κρίνει ότι πρέπει.

Άφησα για τελευταίο το σενάριο, που περισσότερο μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά το μόνο που θα μπορούσε να φέρει τα καλύτερα αποτελέσματα. Αυτό της συμμαχίας όλων των προβληματικών οικονομιών της Ευρώπης προς την κατεύθυνση της μαζικής αθέτησης, στάσης, αναδιαπραγμάτευσης, διαγραφής ή ο,τιδήποτε άλλο, των χρεών. Τα συσσωρευμένα χρέη της Ελλάδας εν μέρει μόνο είναι δικό μας αποκλειστικά πρόβλημα. Ένα μεγάλο μέρος τους αποτελεί δομικό πρόβλημα της ευρωζώνης, της ασύμμετρης ανάπτυξης ανάμεσα στην περιφέρεια και το κέντρο, και της ανυπαρξίας κοινής πολιτικής και αλληλεγγύης.

Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι ο καθένας μπορεί να φανταστεί οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη, ή συνδυασμούς αυτών που έχω ήδη περιγράψει. Από τη θέση όμως που βρισκόμαστε σήμερα, με τους τεχνοκράτες του ΔΝΤ να μπαινοβγαίνουν με άνεση στα υπουργεία μας, με τα spreads να έχουν περάσει τις 450 μονάδες, (σημειωτέον στις 500 καίγεσαι), με την πενιχρή δυνατότητα ενός νέου δανεισμού τον Μάιο, και με τη Μέρκελ να καίγεται κι αυτή για τις δικές της εξετάσεις-εκλογές στο δικό της λαό, επίσης το Μάιο, δεν μένουν και πολλές πολλές επιλογές, παρά το:

Καλώς μάς όρισες ΔΝΤ!