Η Προσληψη της Οικολογίας

Πρόσφατα, ξεκίνησα μια σειρά αναρτήσεων θέτοντας υπό διαπραγμάτευση το όλο concept της Ανάπτυξης, κατόπιν έδειξα κάποιους δείκτες που προσμετρούν την ανθρώπινη ανάπτυξη με κάποια άλλα μέτρα και σταθμά, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στους δείκτες του ΟΟΣΑ, μετά διερωτήθηκα για το περιβαλλοντολογικό κόστος της απροϋπόθετης ανάπτυξης, στη συνέχεια αναφέρθηκα στο αυτοκίνητο, σαν ένα κατ’ εξοχήν ρυπογόνο και έντονα ιδεολογικοποιημένο παράγοντα, έπειτα συγκέντρωσα και παρέθεσα αρκετά στοιχεία στην προσπάθειά μου να πείσω τους διαφωνούντες για τις ανθρωπογενείς αιτίες των κλιματολογικών μεταβολών, και σήμερα θα ήθελα να καταλήξω με ένα κείμενο για τον διαστρεβλωμένο τρόπο με τον οποίο προβάλλεται και προσλαμβάνεται η οικολογία από την κοινή γνώμη.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι ότι η οικολογία και το περιβάλλον προβάλλονται και νοούνται έξω από την πολιτική. Η εντύπωση που δημιουργείται είναι, ότι η ενασχόληση με το περιβάλλον είναι μια απολιτική δραστηριότητα η οποία μπορεί να χωρέσει και να διακοσμήσει σαν μια καινούργια, μοντέρνα, έως και life-style γαρνιτούρα τις αποσκευές οποιουδήποτε κομματικού σχηματισμού. Η αποσύνδεση της οικολογίας από πολιτικές επιλογές είναι από τους κύριους παράγοντες που δύσκολα η παρούσα δυσμενής κατάσταση θα μπορέσει να αναχαιτιστεί. Και πολιτικές επιλογές εννοούμε μια επανεξέταση του πλαισίου και των όρων της Ανάπτυξης, επανεξέταση, η οποία δεν θα μπορεί να ευοδώσει αν δεν θιγούν βασικοί πολιτικοί, παραγωγικοί και καταναλωτικοί προσανατολισμοί, αν δε θιγούν συμφέροντα, αν δε θιγούν εδραιωμένες νοοτροπίες και πρακτικές, αν δεν επανεξεταστεί το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης.

Το ότι η ενασχόληση με την οικολογία θεωρείται εν γένει μια απολιτική δραστηριότητα, επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι μέσα στους κόλπους της μπορούν και ευδοκιμούν και κάθε είδους μυστικιστές, γκουρού και οπαδοί του New Age. Μέσα στο ίδιο πλαίσιο, η οικολογία παρουσιάζεται συνυφασμένη επίσης με μια συγκεκριμένη καταναλωτική πρακτική που αποτυπώνεται σε βιολογικά είδη διατροφής, οργανικά καλλυντικά, είδη ρουχισμού κ.λ.π., όπως και εντρύφηση σε ανατολικές ή New Age «θεραπευτικές» τεχνικές σαν την Αγιουρβέδα, Ρέικι, κρύσταλλοθεραπεία και άλλα παραπλήσια.

Η απολιτικοποίηση της Οικολογίας έχει σαν συνέπεια την υποβάθμισή της στην κοινή γνώμη, σε μια παράπλευρη και ολίγον ελιτίστικη δραστηριότητα εύπορων ομάδων, βαρεμένων νεαρών και βαριεστημένων νοικοκυρών. Ειδικά σε ημιορεινές περιοχές πολλοί είναι αυτοί που είναι έτοιμοι να εξαπολύσουν μύδρους εναντίον των απερίσκεπτων οικολόγων για την αύξηση του πληθυσμού των λύκων, των φιδιών και άλλων σχετικών καταστροφών. Όπως επίσης και στις σατιρικές εκπομπές αποτελούν μόνιμο στόχο διακωμόδησης. Είναι προφανές ότι οι ενασχολούμενοι με το μέλλον του πλανήτη, και κατ’ επέκτασιν του δικού μας και των παιδιών μας, δεν βρίσκονται ψηλά στη λίστα της εκτίμησης. Πράγμα, που αντανακλά και τον συνεπαγόμενο κοινωνικό εφησυχασμό.

Μια δεύτερη παρατήρηση είναι ότι το κλιματικό πρόβλημα, περίπλοκο ήδη από μόνο του, παρουσιάζεται μέσα από αφιλτράριστες, αποσπασματικές και πολλές φορές αντιφατικές ανακοινώσεις, τόσο από τα ΜΜΕ όσο και από τους πολιτικούς, ώστε εύλογα δημιουργείται δυσπιστία στους πολίτες για την σοβαρότητα των ερευνητών, των δημοσιευμάτων και εν τέλει της κατάστασης.

Η επιλογή της θεματολογίας, η οποία κυμαίνεται ανάμεσα στα χαριτωμένα panda και τη διάσωση κάποιων πτηνών εξωτικών προδιαγραφών, δρα προς την κατεύθυνση υποτίμησης και απόκρυψης του αληθινού προβλήματος και των γενεσιουργών αιτιών του. Και πάλι η οικολογία παρουσιάζεται σαν μια γραφική και χαριτωμένη παρένθεση.

Έβλεπα τις προάλλες τον τρόπο που είχε επιλέξει κάποιο Υπουργείο, αν δεν απατώμαι, συνεργαζόμενο με την ΑΤΤΙΚΟ μετρό, να περάσει οικολογικά μηνύματα στον ευρύ πληθυσμό. Συγκεκριμένα, οι παιδικές ζωγραφιές που είχαν καλύψει τους συρμούς σε όλο τους το μήκος και τα γλυκερά συνθήματα του τύπου «αγαπώ τον πλανήτη», αντανακλούσαν την ίδια παιγνιώδη διάθεση και φανέρωναν την υποβίβαση του όλου ζητήματος στο επίπεδο της αντιληπτικής ικανότητας των παιδιών νηπιαγωγείου. Πουθενά, βέβαια λόγος για τη σύνδεση της ρύπανσης και με την υπερβάλλουσα καταναλωτική συμπεριφορά αυτών στους οποίους απευθυνόταν, οι οποίοι με πέντε-έξι ζωγραφιές μόνο να σηκώνουν το βάρος των υποχρεώσεών τους προς τον πλανήτη, θα μπορούσαν να συνεχίζουν να κυκλοφορούν ανάλαφροι με τα θηριώδη τζιπ, να αφήνουν το A/C να δουλεύει χωρίς ρεπό και το νερό να τρέχει ανενόχλητο στα τζακούζι, το γκαζόν και τις πισίνες.

Από την άλλη μεριά και ακριβώς στο ίδιο μήκος παραμόρφωσης, αλλά από το άλλο άκρο του φάσματος, η οικολογία ταυτίζεται με τον ακτιβισμό, το περιπετειώδες, το αντικομφορμιστικό, όπως αυτό απεικονίζεται, για παράδειγμα, στα ρεπορτάζ τα σχετικά με την Greenpeace. Ειναι κιαυτό σύμφυτο με το γενικότερο image της εποχής που λατρεύει την αδρεναλίνη, τα extreme sports, τα camel trophy και τους καουμπόηδες με τα Μarlboro.