Χαζεύετε, Γιατί Χανόμαστε!

Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι σ’ αυτό τον κόσμο τίποτε δεν μένει το ίδιο. Ότι με τις εποχές, πέρα από τις εξωτερικές αλλαγές, αλλάζουν και τα ήθη, τα μυαλά, οι νοοτροπίες και οι αξίες. Άλλες υποτιμόνται και μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα και άλλες πιο δυναμικές και καπάτσες, τα καταφέρνουν να βγαίνουν πάνω στον αφρό, και είναι αυτές που κάνουν συχνά πυκνά τους γηραιότερους να κουνούν με αποστροφή τα κεφάλια τους για τους κατήφορους και την κατάντια της νέας γενιάς. Δεν βαριέσαι, γενιά στη γενιά, από κτίσεως κόσμου, το ίδιο πάντα παιχνίδι, η ίδια πάντα καχυποψία, το ίδιο κούμπωμα σ’ αυτό που είναι να ‘ρθει.

Μερικά πράγματα, όμως, λες και δεν τ’ άγγιξε ο χρόνος και παρέμειναν στάσιμα. Για παράδειγμα η τεμπελιά και η ενοχοποίησή της. Παρά τις προσπάθειες ορισμένων, σε όλους τους αιώνες, να την ανατιμήσουν, να της προσδώσουν μια δικαιωματική διάσταση, να την πολιτικοποιήσουν, να την στολίσουν έως και με δάφνες επαναστατικές, η τεμπελιά παρέμενε ένα αγαθό που το ποθούσαν μεν όλοι, αλλά που δεν τολμούσαν να το κάνουν και κτήμα τους. Η τεμπελιά, το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου, ήταν μια αρρώστια τελικά και ο τεμπέλης ένα στίγμα.

Χαραμοφάηδες τους ανέβαζαν, χασαπόσκυλα τους κατέβαζαν. Και οι αναθεματισμοί δεν απευθύνονταν μόνο στους ακαμάτηδες, άντε γι αυτό, θα μπορούσαν να έχουν και κάποιο δίκαιο, αλλά οι κατάρες έπαιρναν σβάρνα και τους ρομαντικούς και τους ονειροπόλους. Αυτές τις ευαίσθητες ψυχές, που μπορούσαν να κάθονται με τις ώρες μπροστά από ένα ανοιχτό παράθυρο και να χαζεύουν, που μπορούσαν να ανασκαλεύουν με τις ώρες τη φωτιά και να κάνουν τις σπίθες ιστορίες, που μπορούσε το μυαλό τους να το αιχμαλωτίσει το οτιδήποτε, και να τους κάνει να ξεχαστούν. Όλα αυτά, μέχρι να πέσει η πρώτη κατραπακιά από τη μάνα που παραμόνευε, και μαράζωνε στην προοπτική το παιδί της να καταντήσει αλαφροΐσκιωτο και νεραϊδοφιλημένο.

Κι όμως το χάζεμα φαίνετε να ήταν μια πολύ συνηθισμένη και προσφιλής συνήθεια, γιατί, μετά από τόσα χρόνια, ακόμα και τώρα ακούω στ’ αυτιά μου το «Μη χαζεύετε» των απανταχού δασκάλων μου, που άλλοτε μαλακά, κι΄ άλλοτε απεγνωσμένα, πάσχιζαν να μας ξαναφέρουν πίσω στην πραγματικότητα μιας ανούσιας τάξης.

Εγώ, ακόμα και όταν άφησα το σχολείο, συνέχισα να χαζεύω, ακόμα και όταν έπιασα δουλειά, μόνο που τώρα είχα καταφέρει να βρω τρόπους να καλύπτω το κουσούρι μου. Μετά από πολλές πρόβες στο καθρέφτη, κατάφερνα η έκφραση του προσώπου μου να δίνει την εντύπωση όχι ενός ανθρώπου που ήταν αφηρημένος και χάζευε στο κενό, όπως άλλωστε πραγματικά συνέβαινε, αλλά ενός ανθρώπου βαθυστόχαστου και χαμένου στα μεγάλα προβλήματα του κόσμου και του σύμπαντος, ενός ανθρώπου που το απλανές του βλέμματός του δεν οφειλόταν σε μια απύθμενη βαρεμάρα, αλλά σε μια ανείπωτη σαγήνη από τα μυστήρια της φύσης, τα οποία και πάσχιζε να κατακτήσει.

Και ενάντια στην κοινή πεποίθηση ότι το χάζεμα είναι μια ανάλαφρη και ξεκούραστη δραστηριότητα, όπου τόσο το σώμα όσο και το μυαλό δουλεύουν με ανακλαστικές και μόνο κινήσεις, εκτελώντας τις πιο στοιχειώδεις διεργασίες που κρατούν κάποιον στη ζωή, εμένα τουναντίον η περιπλάνηση στο κενό με γέμιζε με μια ανείπωτη κούραση, σχεδόν εξάντληση. Σε ποιον να το πω και ποιος να με πιστέψει! Κι όμως το αίσθημα ήταν αλάθητο, σαν το κενό να είχε, για παράδειγμα, ιξώδες, θαρρείς και ήταν φτιαγμένο από κάποιο ρευστό που κολλούσε, κάτι σαν το μέλι ή την πίσσα που έπρεπε να τα σπρώξεις με δύναμη για να περάσεις, κάτι που ήθελε προσπάθεια να το διαβείς και να το σεργιανίσεις. Δεν γίνεται έλεγα από μέσα μου, τα μπράτσα μου είναι ανάλαφρα όπως και πριν, και τα πόδια μου το ίδιο, και όμως τι έχει τέλος πάντως αυτή η έρημος και με στουμπίζει κάτω κάθε φορά που περνάω τις πύλες της;

Το μυαλό είναι ένα πολύ παράξενο ξωτικό. Ξέρουμε λίγα πράγματα για το πώς δουλεύει, και τα πιο πολλά τα φανταζόμαστε. Παλιά θυμάμαι που λέγαμε, ότι για μια και μόνο σκέψη χρειαζόταν ένας ολόκληρος εγκέφαλος με τις μηχανές να δουλεύουν στο φουλ, κάπως σαν ένα εργοστάσιο της ΔΕΗ, γιαυτό και συνηθίζαμε να βάζουμε λάμπες αναμμένες πάνω από τις ζωγραφιές των ανθρώπων που είχαν κάνει τη σκέψη επάγγελμα. Ο Κύρος ο εφευρέτης ήταν άνθρωπος και λάμπα μαζί, ζευγάρι αξεδιάλυτο.

Αντίθετα, το μυαλό ανθρώπων σαν ελόγου μου, δεν απεικονιζόταν ποτέ σαν κάτι παραπάνω από την ίσια γραμμή, που εμφανίζεται στις οθόνες των μηχανημάτων που υποστηρίζουν αυτούς που έχουν πέσει σε κώμα. Θεωρούμε ότι η ενατένιση του κενού, το χάζεμα δηλαδή, δεν είναι ικανό να προξενήσει τίποτε παραπάνω από μια νοητική ακινησία, μια βουδιστική αταραξία, μια εγκεφαλική παραλυσία. Καλά όλα αυτά. Αλλά όμως, ποιος θα μπορούσε να μου εξηγήσει το γιατί της βασανιστικής κόπωσης, που σχεδόν πάντα ακολουθούσε έπειτα από μια πολύωρη περιήγηση στις πλατειές πεδιάδες του κενού; Για την πραγματικότητα αυτού του αισθήματος δεν είχα πλέον καμιά αμφιβολία. Είχα κάνει όλα τα δυνατά πειράματα και είχα καταλήξει ότι το μυαλό όταν κάθεται όχι μόνο κουράζει το σώμα, αλλά στην κυριολεξία το εξαντλεί.

Τι κάνει το μυαλό όταν δεν κάνει τίποτε; Ιδού το ερώτημα λοιπόν! Συνήθως, το φανταζόμαστε να είναι σαν κάποιο μηχάνημα σε stand by, πιθανόν να παίζει πασέντζα, πιθανόν να τρώει πασατέμπο και στραγάλια, ίσως και να κάθεται απίκο και να περιμένει πότε θα του σφυρίξει το αφεντικό να πετάξει κάτω τα χαρτιά και να σύρει να κάνει και καμιά σκέψη, για να δικαιολογήσει τουλάχιστον τη γλυκόζη που καταβροχθίζει ολημερίς κι οληνυχτίς.

Έτσι νομίζουμε, αλλά δυστυχώς νομίζουμε λάθος. Κάποιοι καλοί άνθρωποι, έχοντας φαίνεται τα ίδια ερωτήματα με μένα, αποφάσισαν να ξεδιαλύνουν το μυστήριο. Πράγματι, ο εγκέφαλος είτε σε εγρήγορση είτε σε αδράνεια, βρέθηκε να καταναλώνει την ίδια ποσότητα οξυγόνου, πράγμα περίεργο από μόνο του, ενώ το ακόμα πιο περίεργο ήταν ότι σε κατάσταση χαζέματος κατανάλωνε πολλαπλάσιες ποσότητες γλυκόζης, δηλαδή καυσίμου.

Προφανές, το αδρανές μυαλό, δείχνει να είναι ένα πολύ ενεργό μυαλό.

Τα μοναδικά αυτά ευρήματα μπορούσαν να δώσουν κάποια εξήγηση για την προέλευση της κούρασης, αλλά παρέμενε ακόμα το μυστήριο για το πώς το μυαλό σε συνθήκες αποχής από κάθε πνευματικό κάματο, ξόδευε αυτό το παραπανίσιο υλικό.

Σε συνάψεις ήταν η απάντηση, σε συνάψεις. Το μυαλό, από εργοστάσιο με υψικαμίνους και φουγάρα όταν σκέφτεται, μετατρέπεται σε μια περίπλοκη πλεκτική μηχανή, όταν χαζεύει. Κόβει συνάψεις απ’ εδώ και φτιάχνει συνάψεις από κει, οπλισμένο θαρρείς με εκατομμύρια μικροσκοπικά βελονάκια που ρίχνουν καινούργιες θηλιές στη μια μεριά, και ξηλώνουν παλιές σε κάποια άλλη. Ένας τεράστιος αργαλειός τελικά, που θαρρείς στα διαλείμματα υφαίνει και ξαναυφαίνει ένα πολύχρωμο χαλί, το χαλί με το χάρτη των αναμνήσεων.

Γιατί αυτό ακριβώς κάνει το χάζεμα. Με το άδειασμα του μυαλού από τις σκέψεις, αλλάζει δουλειά και πιάνει και σκαλίζει παλιά συρτάρια και κουτιά, ράφια και σκονισμένες γωνιές, και κουκίδα κουκίδα ανασυνθέτει το παζλ της ζωής μας, που σαν φύλακας πιστός μάς τήν κρατάει φυλαγμένη και ασφαλή, που σαν καλός υπηρέτης τσακίζεται να μας τη φέρει μπροστά στην πρώτη μας ζήτηση. Κι αν δεν έχουμε το χρόνο να χαζέψουμε και να αναλογιστούμε μέσα από σποραδικές εικόνες και αναμνήσεις το παρελθόν μας, πώς θα σχεδιάσουμε το μέλλον μας;

Χαζεύετε λοιπόν ελεύθερα. Χαζεύετε και μην ενοχοποιείστε!


Υ.Γ. Σήμερα ανήμερα της επετείου του Πολυτεχνείου δεν θα ανεβάσω κείμενο επετιακό, διότι οι επέτειοι αποτελούν, κατά τη γνώμη μου, ζωντανές ομολογίες ότι αυτό που τιμούν άπαξ του έτους, το αγνοούν τον υπόλοιπο χρόνο. Αν κάτι έδωσε το Πολυτεχνείο αυτό θα έπρεπε ήδη, μετά τόσα χρόνια, να έχει περάσει στα κύτταρα της κοινωνίας. Αν δεν το κατάφερε, ας μη το ζαλίζουμε άλλο.