Γ. Σταθάκης: Η ατελέσφορη διαχείριση της Ελληνικής κρίσης (video)

ΠΗΓΗ: aformi



Λόγω παράβλεψης αργήσαμε πολύ να ανεβάσουμε στο σάιτ την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία του Γιώργου Σταθάκη (καθηγητή πολιτικής οικονομίας και βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ). Παρακολουθήστε την ομιλία (και τις απαντήσεις στις ερωτήσεις), ακόμα και αν διαφωνείτε, πιστέψτε μας, θα μάθετε πολλά. Μεγάλης σημασίας είναι η περιγραφή του της αλλαγής της ελληνικής οικονομίας από τη δεκαετία του 1990. Την εκδήλωση διοργάνωσε η Επιτροπή για την υπεράσπιση της κοινωνίας και της δημοκρατίας.

Απαντήσεις σε ερωτήσεις

Περί του συναισθηματικού κόσμου της κ. Λαγκάρντ

Η μομφή της κ. Λαγκάρντ προς τα ακόμα χοντρουλά ελληνόπουλα και η εκδήλωση συμπάθειας προς τα λιποβαρή παιδάκια του Νίγηρα πιστεύω πως είναι απολύτως ειλικρινής. Η κ. Λαγκάρντ  όντως αισθάνεται λύπη για τα τελευταία και οργή για τα πρώτα. Η εξήγηση είναι απλή. Καθώς η κ. Λαγκάρντ δεν έχει καμιά επαφή με τα παιδάκια του Νίγηρα, παρά μονάχα μέσα από τις ιλουστρασιόν φωτογραφίες του national geographic, μπορεί να συγκινείται όσο βαθιά επιθυμεί. Όπως άλλωστε κάνει κι ολόκληρη η Δύση αποφορτίζοντας τη συγκίνησή της στα social media και σε "ημέρες" αφιερωμένες τιμητικά όλο και σε κάποιον από τους πολλούς του κόσμου, που δεινοπαθούν. 

Η συγκίνηση της κ. Λαγκάρντ είναι ειλικρινής γιατί είναι ανέξοδη. Μπορεί να την επικαλείται χωρίς κόστος. Η Αφρική στη συνείδηση της Δύσης, πόσον μάλλον στη συνείδηση της κ. Λαγκάρντ είναι μια χαμένη υπόθεση, μια χαμένη ήπειρος που δεν μπορεί να κάνει τίποτε καλό για τον εαυτό της και να σωθεί. Άρα, μπορούμε να τη λυπόμαστε επ' άπειρον, εφ' όσον κρατιόμαστε σε κάποια απόσταση ασφαλείας, φυσικά.  

Η αντίληψη της κ. Λαγκάρντ για τον κόσμο δεν είναι διαφορετική από την αντίληψη της κάθε κυβερνώσας ελίτ και γραφειοκρατίας σήμερα. Δηλαδή, άκρως ελλιπής και διαστρεβλωμένη, ακόμα και για τον ίδιο το λαό που κυβερνά. Οι ηγέτες μπορεί τυπικά  να εκλέγονται ακόμα απ' τον λαό αλλά μην έχοντας καμιά σχέση με αυτόν, αδυνατούν να τον συλλάβουν και να τον φανταστούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο ΓΑΠ. Ο ΓΑΠ αισθάνεται πολύ καλά, συνομιλεί πολύ καλά, κινείται πολύ καλά όσο πατάει στα γυαλιστερά πατώματα των Βρυξελλών, στο γκαζόν του Λευκού Οίκου, και στα μαρμάρινα σκαλιά των κυβερνητικών μεγάρων. Όταν πρόκειται να απευθυνθεί στο λαό τα χάνει: κάνει σαρδάμ, πέφτει, και λέει ασυναρτησίες. Είναι σαφές ότι τον χωρίζει μεγάλη απόσταση από αυτόν, απόσταση αγεφύρωτη, τόση ώστε να γελοιοποιεί κάθε προσπάθεια προσέγγισης. 

Η ιστορία του ΓΑΠ στην πολιτική δεν διαφέρει πολύ από τις ιστορίες άλλων. Οι σημερινές κυβερνώσες ελίτ, αν δεν προέρχονται από πολιτικά τζάκια με μόνιμο στασίδι σε κρίσιμα όργανα του κράτους, ολοένα και περισσότερο γεννιόνται και αναπαράγονται στο ίδιο αποστειρωμένο θερμοκήπιο. Ταξιδεύουν πρώτη θέση, κινούνται με λιμουζίνες, διανυκτερεύουν σε σουίτες επτάστερων ξενοδοχείων, και ως εκ τούτου συναναστρέφονται με τους πολύ συγκεκριμένους ομοίους τους. Πάντα φυλασσόμενοι και πάντα προστατευμένοι. Οι λαοί, και οι κοινωνίες είναι το πρόσχημα για να απολαμβάνουν τα προνόμια και την καλή ζωή. 

Η σημερινή κυβερνώσα ελίτ, κατ' όνομα μόνο και όχι στην ουσία, ιδέα δεν έχει για τον κόσμο τον οποίο θέλει να κυβερνά. Μπορεί να είχε πει ο Σαραμάγκου ότι «Η Αριστερά δεν έχει την παραμικρή γαμημένη ιδέα σε ποιον κόσμο ζει», αλλά η φράση αυτή θα ταίριαζε κουτί στις κυβερνητικές ελίτ. Γιαυτό άλλωστε αποτυγχάνουν, γιαυτό άλλωστε και αποκόπτονται και απομακρύνονται ολοένα και πιο πολύ.

Η Ευρώπη σήμερα είναι γεμάτη από πολλές μικρές και μεγάλες Λαγκάρντ. Ή και Αντουανέττες. Το ίδιο κάνει. Φύονται στα παρτέρια των Βρυξελλών, του Στρασβούργου, του Λουξεμβούργου και λιπαίνονται από το χρήμα των απλόχερων φορολογουμένων. Προς τους οποίους βγάζουν και γώσσα, αντί να τους ευγνωμονούν. Και οι οποίοι στέκονται σούζα αντί να τους καρατομούν. Η κ. Λαγκάρντ, αν κρίνουμε και από τη σημειολογία των ενδυμάτων της, θα μπορούσε να φαντάζεται τον εαυτό της και βασίλισσα, διάδοχο θρόνου ή κάτι παρόμοιο. Δεν θα παραξένευε κανένα. Η Ευρώπη έχει χάσει προ πολλού το δημοκρατικό της ρούχο. Η οικονομική αποδιάρθρωση της ΕΖ αποτελεί απόρροια της πολιτικής της παρακμής και διάρθρωσης. Το πρώτο δεν θα επιτευχθεί χωρίς αναθεώρηση των πολιτικών θεσμών. Και τώρα είναι η ώρα...

Το κόστος της εξόδου από το ευρώ

Όπως γράφαμε και στο προηγούμενο ποστ, μια έξοδος της Ελλάδας από το Ευρώ είναι πολύ δύσκολο να αποτιμηθεί. Η διασπορά στην αποτίμηση της ζημιάς είναι κάτι παραπάνω από μια τάξη μεγέθους, και κυμαίνεται ανάμεσα στα 50 δις και τα 1000 δις, το τελευταίο αποτελεί εκτίμηση Νταλλάρα, συμφέρον του οποίου είναι να γνωρίζει και καλύτερα. Η αιτία της διασποράς αυτής είναι ότι πέρα από τις μετρήσιμες και ήδη γνωστές οφειλές του ελληνικού δημοσίου, της Τράπεζας της Ελλάδας και των ιδιωτών στην ΕΚΤ, στα κράτη, και στις τράπεζες της ΕΖ, υπάρχουν και οι μη μετρήσιμες εισέτι, ζημιές που ενδέχεται να εμφανιστούν και στα υπόλοιπα κράτη, ίσως και ακόμα παραέξω, κυρίως από την διατάραξη του εμπορίου, από μαζικές αναλήψεις και φυγή κεφαλαίων, κυρίως όμως από την απώλεια εμπιστοσύνης στην ίδια την κοινότητα, η οποία απώλεια, θα μπορούσε να οδηγήσει και στη διάλυσή της. Ήδη, οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο, δεν είναι πια μηδενικές, όπως συνέβαινε κάμποσους μήνες πριν, αλλά ανέρχονται, σύμφωνα με εκτιμήσεις γύρω στο 35%.  

Σε άρθρο του ο Economist ανεβάζει τις οφειλές της Ελλάδας στις κυβερνήσεις και τράπεζες της ΕΖ στα 290 δις ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 3% του ΑΕΠ της ΕΖ. Στο τέλος του 2011, η έκθεση του ιδιωτικού τομέα σε τράπεζες του εξωτερικού ανερχόταν στα 69 δις. Η σούμα δίνει 360 δις ευρώ, ποσό, το οποίο είναι κοντά σε μια άλλη εκτίμηση που είχα δει προ ημερών, η οποία έβγαζε το συνολικό χρέος της χώρας μας γύρω στα 400 δις. 

Τα προβλήματα της Ισπανίας είναι γνωστά, τα οποία μέρα με τη μέρα οξύνονται. Μετά τη Bankia, κι άλλες τράπεζες θα βρεθούν στην ίδια δύσκολη θέση, ενώ έσκασε και η πρώτη περιφέρεια, η Καταλονία. 

Όσον αφορά τους μηχανισμούς διάσωσης, όσο τα προβλήματα οξύνονται φαίνονται όλο και πιο ανεπαρκείς. Το EFSF αυτή τη στιγμή έχει διαθέσιμα γύρω στα 250 δις ευρώ. Ο μόνιμος μηχανισμός, ESM, ο οποίος θα μπει σε λειτουργία τον Ιούλιο, δεν έχει ακόμα επικυρωθεί από όλες τις χώρες, ούτε ακόμα από τη Γερμανία. Η δύναμη πυρός του θα ανέρχεται στα 500 δις ευρώ, ενώ το ΔΝΤ έχει υποσχεθεί να συνεισφέρει άλλα 430 δις δολ. 

Τις επιπτώσεις πιθανής εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ σε διάφορες άλλες χώρες, επεξεργάστηκαν οικονομολόγοι της ΙNG. Οι προβλέψεις, το ποσοστό δηλαδή συρρίκνωσης του ΑΕΠ με βάση σενάρια άτακτης και ομαλής χρεοκοπίας  αποτυπώνονται στο παρακάτω γράφημα.

Οι γαλάζιες και σκούρες μπλε μπάρες δείχνουν τη συρρίκνωση τον πρώτο και δεύτερο χρόνο, αντιστοίχως, στην περίπτωση ομαλής χρεοκοπίας. Οι ροζ και σκούρες κόκκινο, το ίδιο, στην περίπτωση της διάλυσης της ΕΖ και άτακτης χρεοκοπίας συμπληρώνω εγώ.

Αν μείνουμε σε μια ομαλή χρεοκοπία τότε είναι φανερό ότι η ζημιά περιορίζεται κατά το μάλλον ή ήττον στην Ελλάδα. Μπορεί τον πρώτο χρόνο να χάσει γύρω στο 7.5% του ΑΕΠ, αλλά από τον δεύτερο κιόλας χρόνο θα δει θετική ανάπτυξη, γύρω στο 1%. Η επίδραση στις άλλες χώρες θα είναι αντιμετωπίσιμη. Για παράδειγμα η Ιταλία θα χάσει την πρώτη χρονιά ένα 2% του ΑΕΠ, το ίδιο και η Ισπανία, Ιρλανδία, και Πορτογαλία. Το κύμα θα φτάσει ακόμα και στις ΗΠΑ, των οποίων το ΑΕΠ, εξ αιτίας και μόνο της Ελληνικής χρεοκοπίας θα υποστεί μείωση, περίπου κατά 0.5%. Το ενδιαφέρον είναι ότι όλες οι, εκτός Ελλάδας, αναγραφόμενες χώρες θα παραμείνουν σε ύφεση και τον δεύτερο χρόνο.

Στην περίπτωση όμως της διάλυσης της ΕΖ (συμπληρώνω από άτακτη Ελληνική χρεοκοπία), η ζημιά θα είναι σοβαρή και καθολική. Η Ελλάδα θα χάσει τον πρώτο χρόνο το 10% του ΑΕΠ της, και ένα 2.5% τον επόμενο χρόνο επίσης. Αλλά το ίδιο θα πάθουν και η Ιταλία και η Ισπανία, και η Πορτογαλία. Επιπλέον, η Γαλλία θα χάσει ένα 9%, το ίδιο και η Ολλανδία, ενώ ούτε η Γερμανία θα αποφύγει το στραπάτσο. Απ’ ό,τι λέει το γράφημα, θα χάσει γύρω στο 8% του ΑΕΠ τον πρώτο χρόνο και ένα 4% τον επόμενο.

Προφανώς, εφ' όσον το μοντέλο αυτό επιβεβαιώνεται και από άλλα μοντέλα, τότε κάθε σκέψη να αφεθεί η Ελλάδα στην τύχη της, θα ισοδυναμεί με αυτοκτονία ολόκληρης της ΕΖ.

Θα βρεθεί άραγε κανείς να τραβήξει τη σκανδάλη;

Μέρα, τη μέρα, στα ίχνη της Αργεντινής

Τα κυριότερα και πλέον κρίσιμα γεγονότα, σε χρονολογική σειρά, από το τέλος του 1999 μέχρι τη μέρα παραίτησης του de la Rua δυο χρόνια μετά, παρουσιάστηκαν από τον GUARDIAN στο φύλλο της 20ης Δεκεμβρίου του 2001.

Διαβάζοντάς τα προσεκτικά, ο καθένας μπορεί να βρει πολλές αναλογίες με τα γεγονότα όπως εξελίσσονται και σε μας.  Και πιθανόν να προδικάσει και την αντίστοιχη δική μας σημαδιακή «21 Δεκεμβρίου».

Τα βασικά σημεία-κλειδιά είναι παρόντα και στις δυο χώρες, καθώς επίσης και η αλληλουχία των γεγονότων: Σταδιακές περικοπές, οι οποίες όσο περνάει ο καιρός όλο και γιγαντώνονται. Ελλείμματα που δεν τιθασεύονται, παρά τις περικοπές δαπανών. Δάνεια από ΔΝΤ. Swap ομολόγων, το οποίο πυροδοτεί bank run, πολύ μικρό όμως σε σύγκριση με το δικό μας, που βρίσκεται σε εξέλιξη. Παραιτήσεις βουλευτών, καθώς και υπ. Οικονομικών. Πτώση χρηματιστηρίου. Διακοπή δόσης δανείου από ΔΝΤ. Νέο bank run, πλαφόν στις αναλήψεις, χέρι στις καταθέσεις, και από κει και πέρα τα γνωστά…

Τα δικά μας μεγέθη είναι πολύ χειρότερα από αυτά της Αργεντινής, και θα μπορούσαμε να  πούμε ότι χρεοκοπία αυτού του τύπου κανονικά θα έπρεπε να είχε ήδη συμβεί. Αυτό που μας σώζει (ή δεν μας σώζει) προς το παρόν, είναι η εύθραυστη κατάσταση στην ευρωζώνη και οι μολυσματικές συνέπειες μιας δικής μας άτακτης χρεοκοπίας.  Η μεγάλη διασπορά που υπάρχει στις εκτιμήσεις των ζημιών στην ΕΖ από μια ελληνική χρεοκοπία δείχνει ακριβώς αυτό: ότι οι συνέπειες δεν είναι δυνατόν να αποτιμηθούν. Έτσι κάποιος θα πρέπει να πάρει το ρίσκο να τραβήξει τα σωληνάκια και να χρεωθεί το όποιο αποτέλεσμα. Γνώμη μου είναι ότι δύσκολα θα βρεθεί.

Αλλά, ας δούμε αναλυτικά τα γεγονότα της Αργεντινής

1999

10 Δεκεμβρίου  Ο Fernando de la Rua ανακηρύσσεται πρόεδρος της Αργεντινής. Ανάμεσα στις προεκλογικές του υποσχέσεις ήταν η σωτηρία της οικονομίας και η πάταξη της διαφθοράς μετά τη δεκαετή κυβέρνηση του Carlos Menem.

2000

29 Μαΐου Η Αργεντινή ανακοινώνει περικοπές 649 εκατ. λιρών Αγγλίας. Δυο μέρες μετά 20,000 διαδηλωτές κατεβαίνουν στο δρόμο. 

24 Αυγούστου Ο τότε υπουργός οικονομικών, Jose Luis Machinea ανακοινώνει ότι το έλλειμμα θα φτάσει τα 3.6 δις λίρες Αγγλίας, 346 εκατ. περισσότερα από τον αρχικό στόχο.

18 Δεκεμβρίου Η Κυβέρνηση ανακοινώνει πακέτο βοήθειας 28 δις λιρών, από το ΔΝΤ. Στις αγορές γίνεται τρελό ράλι και παρατηρείται κάποια αναπτέρωση του ηθικού. 

2001

Μάρτιος Ο κ. Machinea παραιτείται και αντικαθίσταται από τον Ricardo Lopez Murphy. Δυο βδομάδες αργότερα ανακοινώνει ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας 3 δις λιρών για τα επόμενα δυο χρόνια, με τις σοβαρότερες περικοπές στην εκπαίδευση. (Προσέξτε ότι το δικό μας πρόγραμμα είναι 11.5 δις ευρώ για το ίδιο διάστημα και για μια μικρότερη οικονομία).

6 αξιωματούχοι του αριστερού κόμματος Frepaso, που μετέχει στον κυβερνητικό συνασπισμό, παραιτούνται σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις περικοπές. Ο Murphy παραιτείται στις 19 Μαρτίου.

Στις 20 Μαρτίου ο De la Rua διορίζει νέο υπ. Οικονομικών τον Domingo Cavallo, ο οποίος την επόμενη μέρα ανακοινώνει νέο σχέδιο ανταγωνιστικότητας και μέτρα για την προστασία των μικρών επιχειρήσεων.

17 Απριλίου Ο Cavallo αποφασίζει να συνδέσει το πέσο στο μέσο όρο ευρώ-δολαρίου.

3 Ιουνίου Η Αργεντινή ανταλλάσσει χρέος 20 δις λιρών, το οποίο ελαττώνει το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων κατά 5 δις το 2002 και κατά 11 δις μέχρι το τέλος του 2005. 

15 Ιουνίου Η Αργεντινή ανακοινώνει νέα συναλλαγματική ισοτιμία του πέσο.

3 Ιουλίου Οι μετοχές πέφτουν στο χαμηλότερο των 28 μηνών, εξ αιτίας φημών παραίτησης του de la Rua.

30 Ιουλίου Ψηφίζεται το νομοσχέδιο για τη λιτότητα το οποίο προβλέπει μηδενικό έλλειμμα μέσα από περικοπές συντάξεων (κατά 13%) και μισθών ΔΥ.

21 Αυγούστου Το ΔΝΤ συμφωνεί να αυξήσει κατά 5.5 δις το ήδη συμφωνηθέν δάνειο των 10 δις.

3 Οκτωβρίου Η Αργεντινή πρέπει να πληρώσει ένα μεγάλο ποσό σε τοκοχρεολύσια που λήγουν.

1 Νοεμβρίου Ο Πρόεδρος και ο Υπ. Οικονομικών ανακοινώνουν λεπτομέρειες από τα νέα οικονομικά μέτρα, ανάμεσα στα οποία είναι και ανταλλαγή του μεγαλύτερου μέρους των 90 δις λιρών χρέους της Αργεντινής.

30 Νοεμβρίου Ο Cavallo ανακοινώνει ότι η νέα ανταλλαγή χρέους ανέρχεται στα 34.6 δις λίρες. Οι Αργεντίνοι αποσύρουν 900 εκατ. λίρες από τις τράπεζες.

1 Δεκεμβρίου Ο Cavallo ανακοινώνει περιορισμούς στις αναλήψεις (το περίφημο corallito). Το μηνιαίο όριο είναι στις 690 λίρες μετρητά, ενώ όριο μπαίνει και στις εξαγωγές συναλλάγματος.

5 Δεκεμβρίου Το ΔΝΤ ανακοινώνει ότι δεν θα εκταμιεύσει τα 900 εκατ. της αναμενόμενης δόσης. Η απόφαση αυτή φέρνει την Αργεντινή πιο κοντά στη χρεοκοπία.

6 Δεκεμβρίου Ο Cavallo ανακοινώνει ότι οι προθεσμιακές καταθέσεις θα μετατραπούν σε κρατικά ομόλογα ΗΠΑ ή σε εγγυημένα ομόλογα Αργεντινής.

13 Δεκεμβρίου Η ανεργία φτάνει στο 18%, ( η δική μας είναι 23%) η υψηλότερη από την αρχή της ύφεσης στα μέσα του 1998. Τα μεγαλύτερα συνδικάτα καλούν σε απεργία.

17 Δεκεμβρίου Η κυβέρνηση ανακοινώνει τον προϋπολογισμό για το 2002 με προβλεπόμενες περικοπές στο 20% του ΑΕΠ.

18 Δεκεμβρίου Το ΔΝΤ ανακοινώνει ότι θα καθυστερήσει την αποπληρωμή δανείου 650 εκατ. που λήγει τον Ιανουάριο. Συμπληρώνει ότι η οικονομική πολιτική δεν είναι βιώσιμη.

19 Δεκεμβρίου  Η κυβέρνηση ανακοινώνει κατάσταση πολιορκίας για ν’ αντιμετωπίσει τις ταραχές και τη λεηλασία καταστημάτων εξ αιτίας της φτώχειας.

20 Δεκεμβρίου Παραίτηση του υπ. οικονομικών και της κυβέρνησης

21 Δεκεμβρίου Παραίτηση του προέδρου de la Rua εξ αιτίας εκτεταμένων ταραχών. Τουλάχιστον 22 είναι οι νεκροί από τα πυρά αστυνομικών. 

Τι μάς εύχεται το Spiegel;

Γράφει το Spiegel στο εξώφυλλο του τελευταίου τεύχους του:

Ένα καλό Τέλος

Τρόποι για έναν αξιοπρεπή Θάνατο

Μπορεί το γεροντικό χέρι να είναι και το δικό μας. Κυριολεξία ή μεταφορά; Είτε το ένα, είτε το άλλο, και στα δυο χωράμε.

Εκλογές στην Αίγυπτο, στον απόηχο της Ταχρίρ

Την Τετάρτη και την Πέμπτη που μάς πέρασαν, περίπου 50 εκατ. Αιγύπτιοι, μέσα σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα, όπου ενθουσιασμός και αγωνία γίνονταν ένα, προσήλθαν στις κάλπες για να εκλέξουν, ανάμεσα σε 13 υποψηφίους τον πρώτο Πρόεδρο στη μετά Μουμπάρακ εποχή. Σε περίπτωση, που κανείς από τους τους υποψηφίους δεν συγκεντρώσει το 50% των ψήφων, οι εκλογές θα επαναληφθούν στις 16 και 17 Ιουνίου, ενώ η παράδοση της εξουσίας από το Ανώτατο Συμβούλιο των Αρχηγών των Ενόπλων Δυνάμεων θα λάβει χώρα στις 30 Ιουνίου.

Παρά το γεγονός ότι η χώρα οδηγείται στις εκλογές, εσπευσμένα είναι αλήθεια, μετά την εξέγερση του περασμένου Νοεμβρίου με τους 40 νεκρούς και τους εκατοντάδες τραυματίες, ακόμα δεν έχει αποσαφηνιστεί ο ρόλος του Προέδρου, καθώς και οι εξουσίες που θα ασκεί. Προς το παρόν η εκτελεστική και νομοθετική εξουσία βρίσκονται στα χέρια του Ανωτάτου Συμβουλίου, αν και μετά τις βουλευτικές εκλογές, όπου οι μισές περίπου έδρες περιήλθαν στους Αδελφούς Μουσουλμάνους και το 25% στους ακραίους Σαλαφιστές, ένα μέρος της νομοθετικής εξουσίας έχει μεταβιβαστεί στο Κοινοβούλιο.

Από τους 13 υποψηφίους, πέντε είναι αυτοί που έχουν τις μεγαλύτερες πιθανότητες να εκλεγούν. Δυο προέρχονται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ο ένας, ο Mohamed Mursi, ως επίσημος υποψήφιος, και ο άλλος, ο Aboul Fotouh, παλιό μέλος, συγκαταλεγόμενος στους μετριοπαθείς ισλαμιστές, ο οποίος όμως αποφάσισε πέρσι να κατέλθει ως ανεξάρτητος, μια και το κόμμα του είχε αρχικά αποφασίσει να απέχει. Στην πορεία άλλαξε γνώμη.

Ο  Aboul Fotouh έχει κατορθώσει να αποσπάσει την υποστήριξη ενός ευρέως φάσματος του πολιτικού συστήματος, από τους κοσμικούς φιλελεύθερους, ως τους Σαλαφιστές, από αρκετούς εξεγερμένους των πλατειών, ως τους Χριστιανούς Κόπτες. Από την πρώτη μέρα βρισκόταν στην πλατεία Ταχρίρ, και ως σύμβουλός του φέρεται γνωστός μαρξιστής καθηγητής πανεπιστημίου. Όντας πρόεδρος της Αραβικής Ένωσης Γιατρών έχει μακριά ιστορία, απ' τη δεκαετία του '70 στον πολιτικό ακτιβισμό. 

Απέναντι στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, κατεβαίνουν δυο υποψήφιοι, που με τον ένα ή άλλο τρόπο έχουν σχέση με το προηγούμενο καθεστώς Μουμπάρακ. Ο πιο γνωστός εξ αυτών είναι ο Amr Moussa, πρώην γενικός γραμματέας του Αραβικού Συνδέσμου για μια περίπου δεκαετία. Επίσης, κατείχε τη θέση του υπ. Εξωτερικών την περίοδο 1991-2001. Το προφίλ που φιλοτεχνεί είναι αυτό του πολιτικού με διεθνείς επαφές και εμπειρία στο διπλωματικό πεδίο, καθώς και του κυματοθραύστη ενάντια στην άνοδο των ισλαμιστών. Πρεσβεύει τη σταθερότητα, που δεν θα διαφέρει και πολύ από μια δικτατορία. 

Ο έτερος από το παλιό καθεστώς, που είδε ξαφνικά τις μετοχές του ν' ανεβαίνουν είναι ο Ahmed Shafiq, τελευταίος πρωθυπουργός του Μουμπάρακ, για μια δεκαετία υπουργός αερομεταφορών και σήμερα συνταξιούχος στρατηγός. Είναι ο μοναδικός υποψήφιος από το στρατό και υπόσχεται, εφ' όσον εκλεγεί, να συντρίψει κάθε διαμαρτυρία. "Νόμος και Τάξη" είναι το προεκλογικό του σύνθημα.

Από το νασερικό στρατόπεδο, υποψηφιότητα που ανεβαίνει τελευταία στις δημοσκοπήσεις είναι ο  Hamden Sabahi, σταθερός αντίπαλος του καθεστώτος Μουμπάρακ, ο οποίος φυλακίστηκε αρκετές φορές για την αντίθεσή του στον πόλεμο κατά του Ιράκ, αλλά και παλιότερα, το 1979, ως υποκινητής της "εξέγερσης του ψωμιού", εναντίον του Σαντάτ.

Ο Khaled Ali, νεαρός δικηγόρος και ακτιβιστής υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι ο πλησιέστερος υποψήφιος των εξεγερμένων της Πλατείας Ταχρίρ, χωρίς όμως να έχει πολλές πιθανότητες να βγει νικητής. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο βασικός πυρήνας της εξέγερσης αποφάσισε να μποϋκοτάρει τις προεδρικές εκλογές, θεωρώντας την όλη διαδικασία παράνομη, μια και δεν υπάρχει ακόμα Σύνταγμα που να καθορίζει τις εξουσίες του προέδρου σε σχέση με το Κοινοβούλιο, την κυβέρνηση και το στρατό. Πολλοί ανάμεσα στους νεαρούς εξεγερμένους πιστεύουν ότι ο νέος πρόεδρος θα είναι ανδρείκελο του Ανωτάτου Συμβουλίου χωρίς πραγματικές εξουσίες και ότι η μάχη θα πρέπει να συνεχιστεί με απεργίες και στους δρόμους.

Όπως είναι φυσικό, πολλοί στην Αίγυπτο ανησυχούν ότι επειδή οι στρατιωτικοί δεν είναι διατεθειμένοι να αποχωριστούν τόσο εύκολα τη μακρόχρονη εξουσία τους, θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να χειραγωγήσουν την ψήφο προς την κατεύθυνση των Moussa και Shafiq, ακόμα και δια της παλαιάς τέχνης της νοθείας. Νίκη ενός εξ αυτών, πολύ πιθανόν να αναμοχλεύσει τα πάθη και να ξαναβγάλει τον κόσμο στους δρόμους.

Το ποιος τελικά θα επικρατήσει είναι δύσκολο να ειπωθεί εκ των προτέρων, καθότι, όπως έχει αποδειχθεί, οι δημοσκοπήσεις αδυνατούν να αποτυπώσουν τη θέληση των ψηφοφόρων. Για παράδειγμα, στις βουλευτικές εκλογές, καμιά απ' αυτές δεν είχε κατορθώσει να συλλάβει τη μεγάλη άνοδο των ισλαμιστών. Μια ιδέα για το πού κλείνουν οι ψηφοφόροι, μπορεί να πάρει κανείς από τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των 600,000 περίπου Αιγυπτίων ομογενών που ζουν στο εξωτερικό.  Σύμφωνα με αυτά, πρώτοι στις προτιμήσεις έρχονται οι προερχόμενοι από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, με τον Mohamed Mursi να προηγείται κατά πολύ και τον Aboul Fotouh ν' ακολουθεί. Τρίτος φαίνεται να έρχεται ο Hamdeen Sabahi,  από το νασερικό στρατόπεδο, ενώ τέταρτος ο Amr Moussa.

Για να δούμε όμως αν οι κάλπες στην Αίγυπτο θα κρατήσουν την ίδια σειρά. Η Δευτέρα/Τρίτη δεν είναι μακριά για να μάθουμε. Πάντως, σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής καταμετρήσεις, στο δεύτερο γύρο περνάνε ο Mursi (απο τους Αδελφούς Μουσουλμάνους), και (δυστυχώς) ο Shafiq, (από το παλιό καθεστώς Μουμπάρακ-στρατού). 

  

Το χαλασμένο γερμανικό γονίδιο

Πολλές είναι οι απόψεις που έχουν διατυπωθεί σχετικά με τα κίνητρα της Γερμανίας πίσω από τα σκληρά μέτρα που έχει επιβάλει στην Ελλάδα. Άλλες τα αποδίδουν στην προτεσταντική ηθική, άλλες σε υφέρποντα ναζιστικά γονίδια, άλλες στο σύνδρομο της Βαϊμάρης, άλλες σε εγγενή τιμωρητική διάθεση, που συνάδει με την αρχέγονη εικόνα της Frau Blücher και της νταρντάνας γερμανίδας γκουβερνάντας, και πάει λέγοντας. Τίποτα όμως απ’ αυτά δεν πλησιάζει την αλήθεια που είναι απλή και άλλη: Το πρόβλημα των Γερμανών δεν είναι ηθικό, αλλά γονιδιακό. Και παρά τον άμεσο συνειρμό για κάποιο λανθάνον γονίδιο που αναπαράγει τον φασισμό από τη μια γενιά στην άλλη, το χαλασμένο γερμανικό γονίδιο, δεν είναι αυτό, αλλά το «γονίδιο της χαράς», εξακριβωμένο από τα καλύτερα εργαστήρια βιοτεχνολογίας και από τους πλέον διεισδυτικούς ψυχολόγους. 

Τι άλλωστε να φταίει που οι Γερμανοί στην πλειοψηφία τους αδυνατούν να γευτούν ακόμα και τις ελάχιστες χαρές της ζωής, όταν και η ανεργία μειώνεται και η οικονομία τους πλέει με φουσκωμένα τα πανιά;  

Θα μου πείτε ότι στενοχωριούνται και τύπτονται που βλέπουν τους καημένους τους Έλληνες και τους Ισπανούς και τους Πορτογάλους και τους Ιρλανδούς να ταλαιπωρούνται, με τους ίδιους να επωφελούνται από την ταλαιπωρία τους. Αποκλείεται, αποφαίνονται οι ειδικοί. Το πρόβλημα είναι πιο βαθύ και μόνιμο. Οι Γερμανοί έχουν πλέον χάσει οριστικώς και αμετακλήτως την ικανότητα να χαίρονται. Τι να τα κάνεις τα πλούτη και τα καλά όταν δεν μπορείς να τα χαρείς; Και τα πράγματα είναι ιδιαιτέρως σοβαρά. Κοινωνικές μετρήσεις δείχνουν ότι το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζει ένα αξιοσέβαστο 46%, ενώ ανάμεσα στους νέους το ποσοστό σκαρφαλώνει στο 55%.  Τίποτε πλέον δεν μπορεί να κάνει την εξουθενωμένη γερμανική καρδιά να σκιρτήσει από χαρά. Κάθεται εκεί και μαραζώνει, μένοντας αδιάφορη ακόμα και σ’ ένα πλούσιο δείπνο σε καλό εστιατόριο, ακόμα και στις διακοπές σε εξωτικούς προορισμούς, ακόμα και μπροστά  σ’ ένα βαρέλι μπύρα. Αλλά μένει το σεξ, θα μού πείτε. Μπα, ούτε και σ’ αυτό, λένε οι μετρήσεις. Ήταν που ήταν χάλια ήδη από παλιά, μπήκε στη μέση και το μεταλλαγμένο γονίδιο και η ερωτική ζωή των Γερμανών έπιασε πάτο. 

«Καταραμένο γονίδιο», φέρονται ν’ αναφωνούν απελπισμένοι. «Πάει, τέλειωσε πια η ζωή για μας. Ξεχάσαμε τι σημαίνει να είσαι ευτυχισμένος».

Πώς εξηγείται λοιπόν αυτή η κατάρρευση της ικανότητας των Γερμανών να ευτυχούν; Το στρες της δουλειάς, είναι η πιο κοινή απάντηση. Μπορεί να έχουν ακόμα δουλειά, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι θα έχουν και αύριο. Μπορεί να έχουν ακόμα δουλειά, αλλά αυτό δεν λογίζεται σαν δουλειά, αν πρόκειται να δουλεύουν ολημερίς κι ολονυχτίς. Πιο πολύ σε δουλεία φέρνει. Κι ιδού τ’ αποτελέσματα.

Οι έρευνες όμως έδειξαν ότι οι Γερμανοί δεν μπορούν να γευτούν τη χαρά, παρά μονάχα αν προηγουμένως την έχουν κερδίσει, αν δηλαδή έχουν κάνει κάτι δυσάρεστο και επίπονο, που η χαρά που ακολουθεί να έρχεται σαν δώρο για το επίτευγμά τους. Έτσι, λοιπόν εξηγείται και η συμπεριφορά που επιδεικνύουν προς τους πάσχοντες λαούς. Κρίνοντας από τη δική τους νοοτροπία, τα μέτρα και οι απαιτήσεις προς εμάς, μόνο ένα σκοπό μπορεί να έχουν: να μας κάνουν, δηλαδή, να χαρούμε, στο βαθμό που θα έχουμε επιτύχει να ικανοποιήσουμε τους στόχους. Βάζοντας τα πράγματα στη σωστή τους βάση, η αντίληψη ότι οι Γερμανοί θέλουν να μας τιμωρήσουν είναι εντελώς ανιστόρητη και λανθασμένη. Τη μέθη της νίκης θέλουν να μάς κάνουν να αισθανθούμε. Και ως προς αυτό μάλλον θα έπρεπε να τους ευχαριστούμε. Αλλά εμείς είμαστε άλλος λαός και δεν καταλαβαίνουνε από τέτοιες περίπλοκες διαδρομές των συναισθημάτων.

Γι αυτό και μας ζηλεύουν! Μπορεί εμείς να το ψιθυρίζουμε αυτάρεσκα μεταξύ μας, αλλά οι μετρήσεις είναι αμείλικτες και το φωνάζουν. Οι Γερμανοί όντως μας  ζηλεύουν. Είναι κι αυτό μέρος της κουλτούρας τους. Έτσι λένε οι ειδικοί.  Ζηλεύουν τους χαλαρούς και ευτυχισμένους ανθρώπους. Ζηλεύουν τους λαούς που περνάνε καλύτερα από τους ίδιους, αν και με λιγότερα, ζηλεύουν τους ανέμελους λαούς, που φρόντισαν και κράτησαν ανέπαφα στο χρόνο τα καλά τους γονίδια. 

Αν το καλοσκεφτείς, η Μέρκελ, ο Σόιμπλε, ο Φούχτε, ο Ράιχενμπαχ, και οι λοιποί, ούτε τον ήλιο μας θέλουν, ούτε τα οικόπεδά μας, ούτε τα λεφτά μας. Αυτοί οι άνθρωποι τα γονίδιά μας θέλουν μόνο και τίποτε άλλο. 

Κι εδώ ακριβώς έχουμε ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί…

Υ.Γ. Δείτε σχετικά στο SPIEGEL

      

ΗΠΑ: Η βόμβα των φοιτητικών δανείων

Πριν από περίπου ένα χρόνο, ο κ. Παπανδρέου, όντας ακόμα πρωθυπουργός είχε ανακοινώσει εντελώς φυσικά και με την… ελαφράδα που τον διακρίνει ότι ανάμεσα στις μεταρρυθμίσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα προβλεπόταν και η δυνατότητα των φοιτητών να λαμβάνουν χαμηλότοκα δάνεια για τη χρηματοδότηση των σπουδών τους. Αν και θα του συγχωρούσαμε το ατόπημα να μιλά για σκοινί στο σπίτι του κρεμασμένου, δηλαδή για επιπλέον δανεισμό στα ήδη μέχρι το λαιμό υπερχρεωμένα νοικοκυριά, εντούτοις δεν θα του επιτρέπαμε να αγνοεί τις επιπτώσεις της πρακτικής αυτής στον φοιτητόκοσμο των ΗΠΑ. 

Το σήμα κινδύνου ήρθε τα τελευταία χρόνια από τους δικηγόρους, οι οποίοι είδαν μια σημαντική αύξηση στον αριθμό των πελατών που ζητούν προστασία από κατασχέσεις, εξαιτίας φοιτητικών δανείων που αδυνατούν να εξοφλήσουν. Και επειδή σε πολλά από τα δάνεια αυτά έχουν μπει ως εγγυητές οι γονείς, οι τελευταίοι κινδυνεύουν από κατασχέσεις καταθέσεων και ακινήτων.

Πολλοί πλέον μιλούν για την επόμενη βόμβα χρέους. Και οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Το φοιτητικό χρέος αυτή τη στιγμή ανέρχεται στα 867 δισ. δολάρια, ποσό που υπερβαίνει το χρέος των πιστωτικών καρτών, το οποίο κυμαίνεται στα 704 δισ. δολάρια. Από τα 37 εκατ. φοιτητών-οφειλετών, το 14,4% ήδη έχει αρχίσει να μένει πίσω στις δόσεις. Και με την εμμένουσα ανεργία, το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί. Με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, το μέσο ποσό που χρωστά κάθε απόφοιτος εκτιμάται στα 25.250 δολ., ένα 10% χρωστά περισσότερο από 50.000, ενώ ένα 3% φτάνει τα 100.000 δολ. Το ποσό, δε, που αντιστοιχεί στους γονείς ανέρχεται στα 34.000 δολ. Και το χειρότερο, τα νούμερα αυτά δείχνουν μια ανησυχητικά αυξητική τάση. 

Με τα δίδακτρα να έχουν αυξηθεί πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι οι μισθοί, η υπόθεση «σπουδές» απευθύνεται πλέον μόνο στα μεγαλύτερα εισοδήματα. Στα τελευταία 15 χρόνια ώς το 2016, το μέσο κόστος φοίτησης θα έχει διπλασιαστεί. Φυσικά, το ίδιο και τα χρέη. 

Σε αντίθεση όμως με τα δάνεια των σπιτιών, ένας φοιτητής δεν μπορεί να χρεοκοπήσει. Το δάνειο θα τον κυνηγά όσο ζει, αναγκάζοντάς τον να προστρέχει σε πρόσθετο δανεισμό από τις τράπεζες για να το εξυπηρετεί, δρόμος που προφανώς, όπως συνέβη και με τα κράτη, οδηγεί σε αδιέξοδο.

Ως παραφυάδα του Occupy, φυσικό ήταν να οργανωθεί και κίνημα ενάντια στο φοιτητικό χρέος με δράσεις, πορείες, και διαδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα.

Η πίεση προς τη Μέρκελ μεταφέρεται και στο εσωτερικό

Ενώ τις προηγούμενες βδομάδες η ευρωπαική μοίρα παιζόταν στη Γαλλία, Ελλάδα, και δευτερευόντως Ιταλία, λόγω της στροφής που πήραν στις χώρες αυτές τα εκλογικά αποτελέσματα, τις τελευταίες μέρες γίνεται όλο και πιο καθαρό ότι η πίεση έχει μεταφερθεί στο Βερολίνο. Είναι πέρα για πέρα λογικό, ότι κάποια στιγμή η πίεση που εξασκείται στη Γερμανία, τώρα πλέον και από Κάμερον και Ομπάμα, θα βρει αντίκτυπο και στο εσωτερικό της, και ειδικά στο κυβερνόν κόμμα. Οι επόμενες, λοιπόν, πολιτικές εξελίξεις, είναι πιθανόν να προέρχονται από Γερμανία, και μάλιστα σύντομα.

Παράλληλα με τα πολλαπλά σχόλια του γερμανικού τύπου για την ολοένα διογκούμενη απομόνωση της Γερμανίας, βλέπουμε την αρθογραφία να εμπλουτίζεται και με σχόλια για διαξιφισμούς εντός του κόμματος των χριστιανοδημοκρατών, ενώ δεν λείπουν και οι νύξεις ότι οι προγραμαμτισμένες εκλογές του 2013, πιθανόν και να επισπευστούν.   

Προς το παρόν αιχμή του δόρατος αποτελεί η εσπευσμένη καρατόμηση του αρχηγού του CDU, στη Β. Ρηνανία-Βεστφαλία, Ρέτγκεν, επίσης υπουργού περιβάλλοντος και ανθρώπου από το στενό περιβάλλον της Μέρκελ, μετά την ολέθρια ήττα του κόμματος στις πρόσφατες εκλογές. Ο ωμός τρόπος που αποπέμφθηκε, δεν άρεσε καθόλου στους Γερμανούς, οι οποίοι δεν θέλουν και πολλά για ν’ αλλάξουν τον τρόπο που βλέπουν την πρώην αγαπημένη τους «Mutti». Το γεγονός αυτό προκάλεσε επίσης μεγάλη ένταση μέσα στους κόλπους του συνασπισμού, με απρόβλεπτες εξελίξεις όταν ο Ρέτγκεν βγει μπροστά και αποφασίσει να μιλήσει δημόσια.

Πάνω στην ώρα, βγαίνει και ο γνωστός μας πρώην τραπεζίτης και σοσιαλδημοκράτης, Θίλιο Ζαρατσίν, με το καινούργιο του βιβλίο «Η Ευρώπη δεν χρειάζεται το ευρώ», στο οποίο υποστηρίζει ότι η Ευρωζώνη κρατά αιχμάλωτη τη Γερμανία, αναγκάζοντάς την να πληρώνει τεράστια ποσά σε διασώσεις, για να ξεπλένει τις ενοχές της για το Ολοκάυτωμα.

Το προηγούμενο βιβλίο του, «Η Γερμανία μπορεί να τα καταφέρει και μόνη της», (2010), όπου καταφερόταν εναντίον των μεταναστών, είχε ξεπεράσει το εκατομμύριο σε πωλήσεις και είχε συμβάλλει στη διακήρυξη από μεριάς Μέρκελ του τέλους της πολυπολιτισμικότητας. Παρά τους εξάψαλμους που δέχτηκε από Σόιμπλε και Σταινμπρικ, (SPD), το βιβλίο αυτό προβλέπεται να πυροδοτήσει μεγάλες συζητήσεις στο εσωτερικό για το ρόλο της Γερμανίας στην ΕΖ. Και η Μέρκελ, αυτή τη στιγμή δεν βρίσκεται στην καλύτερη δυνατή θέση.

Οι ιδεολογικές προκείμενες πίσω από την αντικειμενικότητα των οικονομικών μεγεθών

Το τι έφταιξε και δυο χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman η Ευρώπη βαράει καμπανάκι, δεν έχει ακόμα συμφωνηθεί, και ούτε πρόκειται. Ο καθένας βλέπει την αιτία προς την κατεύθυνση όπου είναι προσανατολισμένος να κοιτά. Κάποιοι αποδίδουν την κρίση στα σπάταλα κράτη του Νότου, κάποιοι στα μεγάλα χρέη, κάποιοι άλλοι στα μεγάλα ελλείμματα, μπορεί και στην έλλειψη ρευστότητας, ενώ μια άλλη μερίδα στην κρίση εμπιστοσύνης. 

Ας σταματήσουμε λιγάκι σ’ αυτό το τελευταίο. Η Οικονομία, όπως το έχουμε ξαναγράψει είναι πάνω απ' όλα θέμα πίστης και εμπιστοσύνης. Εμπιστοσύνη σε αυτόν που δανείζεις ότι θα κρατήσει το λόγο του και θα σου επιστρέψει τα δανεικά, πίστη ότι μπορείς να κάνει προβλέψεις, και ότι οι προβλέψεις αυτές θα επαληθευτούν, εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα ότι θα συνεχίσει να ακολουθεί τις ίδιες πολιτικές, κοντολογίς, για να μπορέσει να λειτουργήσει η Οικονομία, δηλαδή ο καθένας από μας, θα πρέπει να υπάρχει μια κατάσταση ισορροπίας, όπου όλα θα είναι σταθερά, και συνεπώς προβλέψιμα. 

Προς τούτο η υγεία ή η ασθένεια του οικονομικού περιβάλλοντος πιστοποιείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα με οικονομικά θερμόμετρα, έκαστον των οποίων είναι βαθμολογημένο σε κάποιους ενδεικτικούς δείκτες. Όταν ένας ασθενής χρησιμοποιεί ένα κοινό θερμόμετρο για να μετρήσει τον πυρετό του, είναι σε θέση να αξιολογήσει τη μέτρηση, διότι αν το θερμόμετρο τού δείξει ένα 40-αρι, ενώ ο άνθρωπός μας αισθάνεται περδίκι, πολύ σωστά θα βγάλει το συμπέρασμα ότι το θερμόμετρο είναι χαλασμένο. Τα οικονομικά όμως θερμόμετρα, δεν είναι εύκολο να τα αξιολογήσει ο καθείς, διότι δεν έχει ούτε την πληροφορία, ούτε και τις γνώσεις, αλλά κυρίως, έτσι και επιχειρήσει να το κάνει, είναι πολύ πιθανό να αλλοιώσει τη μέτρηση. 

Για να δουλέψει επομένως η οικονομία, τα οικονομικά θερμόμετρα θα πρέπει να παραμένουν, όπως οι πλάκες του Μωυσή, στο απυρόβλητο και υπεράνω αμφισβήτησης.  

Τα όρια, 3% και 60% του Συμφώνου Σταθερότητας, όπως και τα νέα που προβλέπονται από το Δημοσιονομικό Σύμφωνο δεν είναι παρά αυθαίρετοι αριθμοί, δεν προκύπτουν από πουθενά ότι πρέπει να είναι τόσοι και όχι άλλοι, κοντολογίς είναι μια σύμβαση, δημιουργούν όμως το πλαίσιο τού πώς πρέπει να συμπεριφέρεται μια υγιής οικονομία. Εντελώς αυθαίρετα, αλλά παντοδύναμα. Η παντοδυναμία τους δεν οφείλεται σε κάποια λογική αρχή, αλλά στην πίστη ότι έτσι πρέπει να είναι. 

Αν τα όρια της οικονομικής υγείας είχαν εξαρχής τεθεί, ας πούμε, στα 5% και 80% για το έλλειμμα και χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ, αντιστοίχως, τότε οι οικονομίες εφ΄ όσον παρέμεναν εντός των πλαισίων αυτώ θα λογίζονταν ως υγιείς. Δηλαδή, τα διάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα θεωρούσαν τα κράτη φερέγγυα και θα συνέχιζαν να τα δανείζουν με χαρά. Πιστεύω ότι αυτό θα συνέβαινε ακόμα κι αν τα προηγούμενα όρια θεσπίζονταν σε μεγαλύτερα νούμερα. Έτσι, η Ολλανδία δεν θα χρειαζόταν να προτείνει δρακόντια μέτρα λιτότητας, και ως εκ τούτου θα συνέχιζε να έχει κυβέρνηση. Πιθανόν και η Ισπανία να μην έμπαινε στο σπιράλ της ύφεσης, αλλά να συμμόρφωνε τα οικονομικά της με μικρές και ανεπαίσθητες κινήσεις. 

Η διαμόρφωση των επιτοκίων στις αγορές δεν βγαίνει από κάποιο ορθόδοξο textbook, αλλά διαμορφώνεται με βάση την εικόνα που οι προηγούμενοι όροι φιλοτεχνούν για την κάθε χώρα. 

Πέρα όμως από το αυθαίρετο πλαίσιο εντός του οποίου επιβάλλεται να κινείται μια οικονομία για να θεωρηθεί υγιής, αντίστοιχη αυθαιρεσία επικρατεί και στον ορισμό των βασικών δεικτών, (έλλειμμα, χρέος, ΑΕΠ). Αυτό το είδαμε με την περίπτωση της ΕΛΣΤΑΤ, ενώ απ’ ότι διαβάζω σήμερα, για ένα και πλέον χρόνο η Ισπανία δεν μπορεί να αποτιμήσει το ύψος του ελλείμματός της. Μια το ανεβάζει, μια το κατεβάζει, μια δεν την πιστεύουν στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο και πάει λέγοντας. Με έλλειμμα γύρω στο 8%, και απόσταση 5 μονάδων από το όριο του 3%, δημιουργεί μια τεχνητή ανησυχία στις αγορές, με τα λυπηρά αποτελέσματα που βλέπουμε, ενώ αν το όριο ήταν στο 5%, μια απόκλιση 3 μονάδων δεν θα έστελνε τη χώρα αυτή στο δρόμο για τα τάρταρα.  

Η κρίση λοιπόν της ΕΖ, πέρα απ’ οτιδήποτε άλλο είναι μια κρίση φερεγγυότητας, η οποία θα μπορούσε και να μην δημιουργηθεί αν κάποιοι δεν φωνασκούσαν αλόγιστα περί τιτανικού και αν τα όρια ήταν διαφορετικά ή ακόμα αν δεν υπήρχαν καν.

Ας το δούμε το πράγμα και διαφορετικά. Οι αγορές, απ' ότι φαίνεται εξανίστανται από το δημόσιο χρέος, ενώ το ιδιωτικό δεν φαίνεται να τους απασχολεί, παρά το γεγονός ότι είτε το κράτος είτε ο ιδιώτης στις ίδιες τράπεζες χρωστούν. Κανονικά, ένας τέτοιος διαχωρισμός δεν θα έπρεπε να υφίσταται, και οι αγορές να αποτιμούσαν το συνολικό χρέος μιας χώρας και όχι μόνο το δημόσιο. Σε μια τέτοια περίπτωση το πρόβλημα θα το είχε το Λουξεμβούργο και όχι η Ελλάδα. Το ότι όμως επικεντρώνονται μόνο στο δημόσιο χρέος δείχνε το ιδεολογικό bias των αγορών και των κάθε λογής funds, ωθώντας τρόπον τινά τα κράτη στον περιορισμό του ρόλου τους.

Ας υποθέσουμε ότι ένα κάποιο κράτος έχει ελάχιστα ελλείμματα για το λόγο ότι τις περισσότερες από τις υπηρεσίες του τις έχει εκχωρήσει σε ιδιώτες, με συνέπεια να έχει σμικρυνθεί μέχρι εξαφάνισης. Αν ο ιδιώτης δεν χρεώνει ακριβά τις άλλοτε δημόσιες υπηρεσίες, για να μπορέσει να επιζήσει θα πρέπει να δανείζεται. Αν, πάλι τις χρεώνει ακριβά, τότε οι πολίτες που κάνουν χρήση αυτών, θα είναι αυτοί που θα δανείζονται. Επομένως, ένα τέτοιο κράτος δεν θα έχει δημόσιο χρέος, θα έχει όμως ιδιωτικό. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με Γαλλία, Ισπανία, Γερμανία. Το κεντρικό κράτος δεν έχει μεγάλο χρέος, διότι το έχουν αναλάβει οι δήμοι και οι περιφέρειες. Φυσικά και οι ιδιώτες.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι όλα αυτά είναι μπούρδες. Όμως δεν είναι. Μόλις χθες /προχθές έγραφε η Δ. Καδδά στο Capital, ότι: Ε.Ε. και ΔΝΤ προωθούν τη χρήση άλλου τρόπου μέτρησης του ελλείμματος που θα αλλάζει άρδην τα δεδομένα για την Ελλάδα. Το διαρθρωτικό, δηλαδή, έλλειμμα να προσμετρά και το ύψος της ύφεσης, έτσι ώστε για φέτος το έλλειμμα θα μπορούσε να είναι ακόμη και 2,6% αντί για 7,3% του ΑΕΠ, όπως εκτιμάται.

Αυτό και μόνο, επιβεβαιώνει, κατά τη γνώμη μου, όλα τα προαναφερθέντα...

Δυο μύθοι για την ανάπτυξη της Αργεντινής

Έχοντας πεισθεί ο αγαπητός P. Krugman, ότι τα ψωμιά της Ελλάδας εντός ευρώ, όπου νάναι τελειώνουν, συγκεκριμένα μέσα στον επόμενο μήνα, επηρεασμένος μάλλον από τη διόγκωση των απειλών εναντίον της Ελλάδας, απειλές, που κατά κύριο λόγο στοχεύουν στον σωφρονισμό των πολιτών ενώπιον της επικείμενης επανάληψης της εκλογικής αναμέτρησης, και όχι από την ψύχραιμη ανάλυση του πλέγματος των παραμέτρων, πολιτικών, οικονομικών και γεωπολιτικών, που εν τέλει θα καθορίσουν  την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ και την επιβίωση του σχήματος Ευρωζώνη, επανήλθε χθες με ένα ενδιαφέρον σχόλιο για την ισχύ του εξαγωγικού τομέα της χώρας μας και για το κατά πόσον αυτός θα μπορέσει να στηρίξει μια αυτοδύναμη ανάπτυξη εκτός ευρώ. Κακά τα ψέματα, απόσχιση της Ελλάδας από το κοινό νόμισμα ανοίγει το δρόμο φαρδιά-πλατιά και για τις υπόλοιπες χώρες-μέλη. Οι τράπεζες απανταχού της οικουμένης, δεν προετοιμάζονται μόνο για τη δραχμή, αλλά και για το εσκούδο, λιρέτα, φράγκο, μάρκο, πεσέτα κλπ. Όσες φορές προσπάθησε το Βερολίνο να χτίσει οχυρωματικά έργα αυτά αποδείχτηκαν εντελώς ανίσχυρα από την επομένη.  

Ο Krugman λοιπόν παρουσιάζει το επόμενο γράφημα, όπου συγκρίνει τις εξαγωγές σαν ποσοστό του ΑΕΠ της Ελλάδας και Αργεντινής στην περίοδο 2002-2010. Κόκκινη γραμμή είναι η Αργεντινή, γκρίζα η Ελλάδα. Αναφερόμενος μόνο στην Ελλάδα συμπεραίνει ότι όντως οι εξαγωγές δεν έχουν σημαντικό βάρος, αλλά στο βαθμό που συνίστανται κυρίως σε υπηρεσίες, (τουρισμός και ναυτιλία), εφ όσον η Ελλάδα υιοθετήσει τη δραχμή, οι υπηρεσίες αυτές θα τιμώνται σε συνάλλαγμα, ευρώ ή δολάρια, και συνεπώς θα καταλαμβάνουν μεγαλύτερο ποσοστό στο ΑΕΠ, απ’ ότι σήμερα. 

Το δεύτερο σχόλιο έχει να κάνει με τη σύγκριση Αργεντινής-Ελλάδας. Παρατηρούμε ότι οι δυο καμπύλες ακολουθούν μια σχεδόν παράλληλη πορεία και τείνουν να ταυτιστούν, πράγμα που θα σήμαινε ότι εφ’ όσον η ραγδαία ανάπτυξη της Αργεντινής μετά τη χρεοκοπία  βασίστηκε στις εξαγωγές, το ίδιο θα μπορούσε να συμβεί και με την Ελλάδα.

Δεν είναι, όμως ακριβώς έτσι, διατείνεται ο Marc Weisbrot, από το CEPR. Σε άρθρο του στον Guardian, καταδεικνύει ότι η κοινή πεποίθηση, που θέλει την Αργεντινή να στέκεται στα πόδια της μετά από μια ραγδαία αύξηση των εξαγωγών, αγαθών και κυρίως σόγιας, δεν είναι παρά μύθος. Δηλαδή, η ανάπτυξη της Αργεντινής δεν οφειλόταν στις εξαγωγές αγαθών, αλλά ούτε και στην έκρηξη των τιμών των αγαθών στα διεθνή χρηματιστήρια, όπως θα δούμε παρακάτω. 

Ανάλυση της σύστασης του πραγματικού ΑΕΠ της Αργεντινής την περίοδο της επιταχυνόμενης ανάπτυξης,  2002-2010, αποδεικνύει ότι μόνο το 12% αυτού οφειλόταν σε εξαγωγές, και επιπλέον, ένα μικρό του κλάσμα, σε εξαγωγές αγαθών και τροφίμων, όπως η σόγια.  Συνεπώς η οικονομική ανάπτυξη της Αργεντινής δεν οφειλόταν στις εξαγωγές. 

Όσον αφορά τέλος τον δεύτερο μύθο, περί της ανόδου της τιμής της σόγιας, αυτή όντως συνέβη , αλλά η συμβολή της στην άνοδο του ΑΕΠ της Αργεντινής ήταν μόνο 5% το 2002 και 3.7% το 2010.

Η χρήση του μύθου των εξαγωγών είναι ένα πολύ βολικό παράδειγμα, ώστε να η περίπτωση Αργεντινή να καταστεί μοναδικό παράδειγμα, το οποίο πέτυχε από καθαρή εύνοια της τύχης και μόνο και από τις εξωτερικές συγκυρίες. Το δίδαγμα είναι ευνόητο. Κοιτάξτε, όποιος ξαναπροσπαθήσει να κάνει το ίδιο, δεν θα έχει τη θεά τύχη σύμμαχο αυτή τη φορά.

Σύμφωνα λοιπόν με τον Weisbrot, η Αργεντινή πέτυχε για πολύ συγκεκριμένους λόγους μακρο-οικονομικής, δημοσιονομικής-νομισματικής-συναλλαγματικής, πολιτικής. Η οικονομία της Αργεντινής πέτυχε λόγω της αύξησης της εσωτερικής ζήτησης και των επενδύσεων. Τελεία και παύλα…   

Γιατί μαύρισαν τη Μέρκελ στη Β. Ρηνανία-Βεστφαλία

Μετά τους Γάλλους, Έλληνες, και Ιταλούς, και οι Γερμανοί ψηφίζουν ενάντια στη λιτότητα, γυρίζοντας την πλάτη στην Μέρκελ. Απίστευτο κι όμως αληθινό. Ο «εχθρός» της πολιτικής αυτής δεν βρίσκεται κάπου στο Νότο, σε κάποιες παρακατιανές χώρες, αλλά στο εσωτερικό και μάλιστα στο πιο βιομηχανικό κομμάτι του.

Σύμφωνα με δυο exit polls (ΒΒC), το κόμμα, (CDU), της σιδηράς κυρίας της Γερμανίας, έκανε μια γερή βουτιά και θα κυμανθεί γύρω στο 25.5%, 8 με 9 μονάδες πιο κάτω από τις προηγούμενες εκλογές. Το ποσοστό αυτό είναι το χειρότερο από τον Β! Παγκόσμιο Πόλεμο.  Οι μεγάλοι κερδισμένοι είναι οι σοσιαλδημοκράτες, (SPD), με 38%. Οι Πράσινοι παίρνουν ένα 12%, οι Φιλελεύθεροι ένα 8.5%, οι Πειρατές ένα 7.5% και η Αριστερά 2.5%, κάτω από το όριο του 5% , οπότε και μένει απ’ έξω. 

Το καταστροφικό αυτό αποτέλεσμα οδήγησε στην παραίτηση του αρχηγού των Χριστιανοδημοκρατών, CDU, στο κρατίδιο της Β. Ρηνανίας-Βεστφαλίας, και ταυτόχρονα υπουργού περιβάλλοντος της κυβέρνησης Μέρκελ. Κρίμα, διότι ο κ. Ρέντγκεν εθεωρείτο ο ζηλευτός διάδοχος στην προεδρία του κόμματος. 

Στο κρατίδιο αυτό οι εκλογές έλαβαν χώρα πριν την ώρα τους, όταν ο κυβερνών, παρ’ ότι μειοψηφών, συνασπισμός SPD-Greens απέτυχε να περάσει τον προϋπολογισμό από το τοπικό κοινοβούλιο. 

Γιατί συνέβη όμως αυτή η κατακλυσμιαία αλλαγή; Ας βάλουμε τις λέξεις Χρέος-Ανεργία-Λιτότητα-Περικοπές στη σειρά και τότε θα βρούμε την απάντηση.

Εν περιλήψει, το βιομηχανικό αυτό κρατίδιο της Γερμανίας, το μεγαλύτερο σε πληθυσμό, με περίπου 18 εκατ. κατοίκους είναι χρεωμένο μέχρι το λαιμό. Κοντολογίς χρωστάει γύρω στα 230 δις ευρώ. Το ένα ερώτημα είναι πώς το χρέος αυτό δημιουργήθηκε και έφτασε σε τόσο μεγάλο ύψος και το άλλο, τι μέτρα πάρθηκαν για να αποπληρωθεί.

Η κύρια αιτία της υπερχρέωσης ήταν οι φορολογικές ελαφρύνσεις των επιχειρήσεων, που δρομολογήθηκαν πριν από 15 περίπου χρόνια, επί κυβερνήσεων Σρέντερ-Πρασίνων, (1998-2005), οι οποίες στέρησαν από τους δήμους πολύτιμα φορολογικά έσοδα. Ακόμα και πόλεις με μεγάλα βιομηχανικά συγκροτήματα, όπως το Λεβερκούζεν με την Βayer ΑG, είδαν τα φορολογικά τους έσοδα να πέφτουν σε ιστορικά χαμηλά, παρ’ όλο που η βιομηχανία αυτή πραγματοποίησε κέρδη ρεκόρ, στα 2.5 δις ευρώ. Έτσι, οι πόλεις αναγκάστηκαν να προβούν σε δανεισμό, και να επιβάλουν σκληρά μέτρα λιτότητας για να πληρώνουν τις τράπεζες. Ανάμεσα στις μεταρρυθμίσεις του συνασπισμού SPD-Πρασίνων ήταν και η ανάθεση στους δήμους της υποχρέωσης καταβολής των επιδομάτων ανεργίας, γεγονός που τους στερούσε επιπλέον πόρους.  

Σύμφωνα με τις στατιστικές του Ομοσπονδιακού Οργανισμού Εργασίας, πολλοί δήμοι στο κρατίδιο αυτό αναγκάζονται να ξοδεύουν τα μισά σχεδόν από τα έσοδά τους σε κοινωνικές υπηρεσίες, όπως επιδοτήσεις ενοικίου και θέρμανσης. Για παράδειγμα στο Gelsenkirchen, οι κοινωνικές παροχές ισούνται με το 73.1% των εσόδων, στο Duisburg με το 60.6%, στο Mönchengladbach με το 53.7%, στο Dortmund με το 52.2 %, στο Hagen με το 46.5%, στο Essen με το 45.9%. 

Το πρόβλημα χειροτέρεψε με την κρίση του 2008, αν και δεν ήταν αυτή η πρωταρχική αιτία. Πριν από τη χρονιά αυτή, οι δήμοι στην ανάγκη τους να εξασφαλίσουν επειγόντως έσοδα αναγκάστηκαν να προβούν σε ιδιωτικοποιήσεις και να τζογάρουν στα χρηματιστήρια και τις αγορές, απ’ όπου έχασαν τεράστια ποσά.  Συγκεκριμένα στις πόλεις Gelsenkirchen, Bochum, Dortmund, Recklinghausen, Dusseldorf, Lippe και αλλού τα σχολεία, η αποχέτευση, οι δρόμοι, η ύδρευση και πολλές άλλες δημόσιες υποδομές και υπηρεσίες πέρασαν, κάτω από ύποπτες συνθήκες, στα χέρια αμερικανών «επενδυτών».  Αφού οι τελευταίοι αποκόμισαν ένα γρήγορο κέρδος, τις ξαναέδωσαν πίσω στους δήμους με καθεστώς leasing! 

Έτσι, ο ένας στους τρεις δήμους λειτουργεί σε κατάσταση ανάγκης. Από τους συνολικά 396 δήμους, μόνο 8 έχουν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.  Για να δούμε το ύψος των περικοπών, ας πάρουμε σαν παράδειγμα την πόλη του Wuppertal, το οποίο με χρέος 1.6 δις ευρώ θα λάβει από την κυβέρνηση βοήθεια 70.9 εκατ. με αντάλλαγμα περικοπές 50 εκατ. το χρόνο! Στην πόλη έχουν ήδη κλείσει πολλά σχολεία, και οι δρόμοι όταν χαλάνε αφήνονται στην τύχη τους. Σε παρακμή επίσης βρίσκονται πισίνες, πάρκα, θέατρα και άλλοι δημόσιοι χώροι, από αδυναμία συντήρησης.

Οι Γερμανοί ψηφοφόροι που κατέθεσαν σήμερα την ψήφο τους στους σοσιαλδημοκράτες, ας μην έχουν όμως αυταπάτες. Οι περικοπές, ότι και να γίνει θα συνεχιστούν. Το ίδιο και η ανεργία, η οποία επισήμως βρίσκεται πάνω από 10%, ενώ στα πιο φτωχά τμήματα ξεπερνά το 30%. 

(FT, BBC, WSWS)    

Από τα "Greek Statistics" στα "Italian Statistics"

Δεν γνωρίζω αν το ιταλικό πολιτικό σύστημα έκανε δημόσια την αυτοκριτική του για το πώς οδήγησε τη χώρα στη σημερινή της κατάντια. Είτε το έκανε όμως είτε όχι, τη διερεύνηση της πορείας αυτής ανέλαβαν δημοσιογράφοι του Spiegel, οι οποίοι ζήτησαν και έλαβαν για πρώτη φορά από τη γερμανική κυβέρνηση εμπιστευτικά ντοκουμέντα για την κρίσιμη περίοδο (1994-1998) πριν από την ένταξη της Ιταλίας στο ευρώ, αποτελούμενα από εκθέσεις της γερμανικής πρεσβείας στη Ρώμη, εσωτερικά σημειώματα και γράμματα κυβερνητικών αξιωματούχων, πρακτικά  από συνεδριάσεις της καγκελαρίας, τα οποία και παρουσίασαν αναλυτικά στην έκδοση της περασμένης Τρίτης, (8/5/2012).

Κοιτάζοντας πίσω, γίνεται ολοένα και πιο κατανοητό ότι τα σημερινά προβλήματα του ευρώ μπορούν ν’ αποδοθούν σε εκ γενετής ανωμαλίες. Χώρες εντάχθηκαν χωρίς να πληρούν τα κριτήρια σύγκλισης, μόνο για λόγους πολιτικούς. Δηλαδή, ενώ κατά βάση το εγχείρημα της θέσπισης του ευρώ ήταν πολιτικό, τα κριτήρια που τέθηκαν ήταν οικονομικά, χωρίς την πρόβλεψη δομών που θα επέβλεπαν την τήρησή τους και    θα εργάζονταν προς την κατεύθυνση της πολιτικής ενοποίησης. 

Πολλά χολερικά δημοσιεύματα στον διεθνή τύπο αναλώθηκαν στην χλεύη των Greek Statistics, εν πολλοίς άδικα, μιας και δεν ήταν τα μοναδικά. Στο δημοσίευμα αυτό του Spiegel φαίνεται πολύ καθαρά ότι παράλληλα με τα Greek, υπήρχαν και τα ανάλογα Italian Statistics, για τα οποία ο τότε Καγκελάριος Κολ είχε πλήρη επίγνωση, όπως ακριβώς θα πρέπει να είχε και για τα ελληνικά.

Όλα τα ντοκουμέντα που έφερε στο φως το Spiegel συγκλίνουν στην άποψη ότι οι ιδρυτικοί πατέρες της ευρωζώνης προχώρησαν στο εγχείρημα, παρ’ όλο που είχαν πολύ καλή επίγνωση των ατελειών του. Και αποδεικνύουν αυτό που όλοι υποπτεύονταν, ότι δηλαδή η Ιταλία δεν θα έπρεπε να είχε γίνει ποτέ δεκτή. Τα έγγραφα αυτά δείχνουν με ανάγλυφο τρόπο ότι τα μέτρα λιτότητας που είχε πάρει η Ιταλία πριν από την ένταξή της, ήταν απλά βιτρίνα, είτε αποτελούσαν λογιστικά τρικ, είτε αποσύρονταν όταν εξέλιπε η πολιτική πίεση.  Η βασική επιδίωξη του Κολ ήταν μια: να αποδείξει ότι η Γερμανία ακόμα και μετά την επανένωση παρέμενε βαθιά ευρωπαϊκή και ότι το νέο νόμισμα θ’ αποτελούσε τρόπον τινά εγγύηση ειρήνης.   

Παρ’ όλα αυτά αξιωματούχοι της καγκελαρίας είχαν εκδηλώσει εξ αρχής τις ανησυχίες τους. Θαρρείς από καθαρή εύνοια της τύχης, καθώς πλησίαζε η ημερομηνία ένταξης, η Ιταλία βρέθηκε να πληροί στο ακέραιο όλες τις απαιτήσεις, παρ΄ όλη τη φήμη που είχε αποκτήσει για τους συστηματικά μη ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς της. Η θεραπεία της οικονομίας φαινόταν σαν να είχε συμβεί από κάποιο θαύμα. Τον Φεβρουάριο του 1997, στην επομένη μιας Γερμανο-Ιταλικής συνόδου κορυφής, γερμανός αξιωματούχος είχε μάλιστα ισχυριστεί γεμάτος έκπληξη ότι τα νούμερα που έδινε η Ρώμη ήταν και κατά πολύ μικρότερα από αυτά που είχαν υπολογιστεί από το ΔΝΤ και τον ΟΟΣΑ.  

Την περίοδο της υπογραφής της Συνθήκης του Μάαστριχτ, Φεβρουάριος του 1992, το χρέος της Ιταλίας ανερχόταν στο διπλάσιο του ορίου του 60%, ενώ ανάμεσα στα 1994-1997 αυτό είχε ελαττωθεί μόνο κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες, γεγονός που έκανε πολλούς στη Γερμανία, όπως για παράδειγμα τον Klaus Regling, σημερινό γενικό διευθυντή του EFSF,  να αμφιβάλλουν για το κατά πόσον η Ιταλία θα μπορούσε να τα καταφέρει. Παρ’ όλα αυτά η μόνιμη επωδός των πολιτικών ήταν ότι η Ιταλία, σαν ιδρυτικό μέλος της τότε ΕΟΚ δεν ήταν δυνατόν ν’ αφεθεί απ’ έξω. 

Ο σκεπτικισμός αυτός αντανακλάται σε διάφορα έγγραφα. Στις 3 Φεβρουαρίου του 1997 ο γερμανός υπουργός οικονομικών σημειώνει ότι η Ρώμη έχει παραλείψει πολλά μέτρα περικοπών εξ αιτίας του πολιτικού κόστους. Στις 22 Απριλίου ο εκπρόσωπος του Κολ δηλώνει ότι «δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα η Ιταλία να ικανοποιήσει τα κριτήρια». Η ίδια ανησυχία αποτυπώνεται και στις 5 Ιουνίου του ιδίου έτους, σε έκθεση του οικονομικού τμήματος της Καγκελαρίας, όπου αναφέρεται ότι «το αναπτυξιακό προφίλ της Ιταλίας παραμένει μέτριο» και ότι «η πρόοδος στο συμμάζεμα έχει υπερεκτιμηθεί».  

Οι επιφυλάξεις συνεχίζονται και το επόμενο έτος. Ο πρώην κύριος διαπραγματευτής στο Μάαστριχτ, Horst Köhler,  με επιστολή του στον Καγκελάριο Κολ, στην οποία επισυνάπτει και έκθεση του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών του Αμβούργου, εκφράζει την πεποίθηση ότι η Ιταλία αποτελεί ειδικό ρίσκο για το ευρώ. Παρ’ όλες όμως τις προειδοποιήσεις ο Κολ συνεχίζει να κωφεύει. «Όχι χωρίς την Ιταλία», είναι το πολιτικό του σύνθημα. Άλλωστε, η Ιταλία πάντα έδειχνε καλή συμπεριφορά προς τις Βρυξέλλες, σε αντίθεση με τους Γάλλους υπό τον Ντε Γκολ, ή με τους Άγγλους, υπό την Θάτσερ. 

Τα ντοκουμέντα που ήρθαν στο φως υποδηλώνουν ότι η κυβέρνηση Κολ εξαπάτησε τόσο τους γερμανούς πολίτες, όσο και το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο. Στην αγωγή ενάντια στην υιοθέτηση του ευρώ, που είχαν καταθέσει τότε τέσσερις γερμανοί ακαδημαϊκοί, η κυβέρνηση απάντησε ότι δεν αναμένεται για την Ιταλία απόκλιση από τα κριτήρια του Μάαστριχτ.    

Από τη μια μεριά, ο Κολ επεδείκνυε αμέριστη εμπιστοσύνη στον τότε Πρωθυπουργό Romano Pronti και τον υπουργό οικονομικού σχεδιασμού Carlo Ciampi, από την άλλη όμως, όπως διηγείται ο ιστορικός Hans Woller, η κατάσταση εκείνη την εποχή στην Ιταλία δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Για ν’ ανοίξει κάποιος μια επιχείρηση χρειαζόταν 60 μέρες, οι ιταλοί δεν μπορούσαν ν’ αγοράσουν εφημερίδες τα μεσημέρια γιατί τα περίπτερα ήταν κλειστά για φαγητό, ενώ πολλοί από το 1.5 εκατ. αναπήρων έχαιραν άκρας υγείας. 

Οι Pronti-Ciampi, έχοντας γνώση των προβλημάτων ζήτησαν δυο φορές την αναβολή της ένταξης, αίτημα όμως που απορρίφθηκε από τον Κολ. Στην πραγματικότητα, αυτό που ένοιαζε περισσότερο τον καγκελάριο ήταν να τελειώνει με τις εκκρεμότητες της ένταξης πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 1998. Ο αντίπαλός του, ο σοσιαλδημοκράτης Schröder, γνωστός ευρωσκεπτικιστής, είχε πολλές πιθανότητες να κερδίσει, πράγμα που τελικά συνέβη με τη σύμπραξη των πρασίνων. 

Στο τέλος βέβαια, οι Ιταλοί εκπλήρωσαν τυπικά τα κριτήρια του Μάαστριχτ, κάτω όμως από ένα συνδυασμό δημιουργικής λογιστικής και ευνοϊκών εξωτερικών συγκυριών. Όσον αφορά τα λογιστικά τρικ, ο Ciampi αποδείχτηκε ικανότατος ζογκλέρ. Εισήγαγε, για παράδειγμα, έναν ευρωπαϊκό φόρο και κατάφερε να πουλήσει χρυσό από τα εθνικά αποθέματα στην κεντρική τράπεζα, μειώνοντας έτσι τα ελλείμματα. Όσον αφορά τις εξωτερικές συνθήκες, πράγματι έτυχε εκείνη την περίοδο η Ιταλία να επωφεληθεί από ιδιαίτερα χαμηλά επιτόκια δανεισμού. Και οι δυο αυτοί παράγοντες δεν πέρασαν απαρατήρητοι τόσο από την Καγκελαρία, όσο και από ολλανδούς αξιωματούχους, οι οποίοι επέμεναν ότι αν η Ιταλία δεν πάρει επιπλέον μέτρα δεν μπορεί να γίνει δεκτή στην Ευρωζώνη. Ως συνήθως, ο Κολ προέβαλε ισχυρή άρνηση. 

Πολλοί ήταν πλέον εκείνοι στη Γερμανία που είχαν αντιληφθεί τις ιταλικές λαθροχειρίες. Αλλά κανείς δεν τολμούσε να επιβάλει κυρώσεις. Ο Κολ έδειχνε να εμπιστεύεται τον Ciampi ο οποίος υποσχόταν ότι σύντομα η Ιταλία θα βρεθεί στο δρόμο της αρετής. Αμ δε! Δεν πέρασαν τρεις μήνες αφ’ ότου η Ιταλία εξασφάλισε την ένταξή της και τα πράγματα άρχισαν να ξεστρατίζουν. Τον Ιούλιο του 1998, ο γερμανός πρεσβευτής στη Ρώμη έγραφε ότι οι Ιταλοί είχαν εξασθενίσει τόσο από τη «λιτότητα», που η κυβέρνηση έκανε ένα μικρό διάλειμμα για να τους ξεκουράσει. Μόνο που το διάλειμμα, σύντομα έγινε ο κανόνας. Ακόμα και μετά την αλλαγή φρουράς στη καγκελαρία, η στάση της Γερμανίας δεν έδειχνε ν’ αλλάζει. Ο οικονομικός ακόλουθος της γερμανικής πρεσβείας στη Ρώμη, σε αναφορές του προς τη Βόννη τον Οκτώβριο του 1998, έγραφε ότι οι Ιταλοί αντί να περικόπτουν δαπάνες, διοχετεύουν τα επιπλέον φορολογικά έσοδα σε κοινωνικές παροχές, και ότι ζητούν περισσότερη ελαστικότητα και ελευθερία από τα σφιχτά δεσμά του Μάαστριχτ.

Εν πάση περιπτώσει η συνέχεια είναι γνωστή. Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι και ο γερμανικός προϋπολογισμός πριν από την ένταξη, κάθε άλλο παρά υποδειγματικός ήταν, και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το γεγονός ότι και αυτό έπαιξε κάποιο ρόλο στην επίδειξη επιείκειας από τη Γερμανία. Αν και το εξωτερικό χρέος ήταν λίγο πάνω από το 60% του ΑΕΠ, εν τούτοις η τάση ήταν σαφώς ανοδική, κάτι που ερχόταν σε αντίθεση με τα κριτήρια του Μάαστριχτ. Στην ένσταση των Ολλανδών, ο Κολ έφερε σαν δικαιολογία το κόστος της επανένωσης με την πρώην Ανατολική Γερμανία και το θέμα έμεινε εκεί. 

Ο Kurt Biedenkopf, μέλος του κεντρο-δεξιού CDU και τότε κυβερνήτης της Σαξονίας, ήταν ο μόνος ο οποίος είχε καταψηφίσει τη νομισματική ένωση στη Βουλή. «Η Ευρώπη δεν ήταν έτοιμη γιαυτό το βήμα», σημειώνει. «Υπήρχαν σημαντικές διαφορές με όρους οικονομικής επίδοσης ανάμεσα στις διάφορες χώρες της ένωσης. Πολλοί πολιτικοί στη Γερμανία θεωρούσαν ότι το ευρώ θα μπορούσε να λειτουργήσει ακόμα και χωρίς κοινά θεσμικά όργανα και χωρίς μεταφορές οικονομικών πόρων. Απλά, ήταν αφελείς». 

Όπως τονίζουν οι συντάκτες του Spiegel, η σημερινή αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, παρά τις μεταρρυθμίσεις και τις πολιτικές λιτότητας δεν διαφέρει σε τίποτε από την παλαιά. Ακόμα και το νεοπαγές σύμφωνο δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν αποτελεί σημαντική πρόοδο, λόγω έλλειψης κεντρικών θεσμικών οργάνων που θα μπορούν να επιβάλουν κυρώσεις σε όσα κράτη το καταστρατηγούν. Όλες οι προσπάθειες δεν αποτελούν παρά μικρά βήματα προς το πουθενά. Η λύση; Σύμφωνα πάλι με τους αρθρογράφους, δομικές μεταρρυθμίσεις, γερμανικό μοντέλο συνετής οικονομικής διαχείρισης, οικονομική διακυβέρνηση εντός της ευρωζώνης και κοινός υπουργός οικονομικών. Και βλέπουμε…

Η Οικονομική Κατάσταση της Ευρωζώνης

ΠΗΓΗ: WSJ

(Κλικ για μεγέθυνση)

Προσέξτε ότι η Ελλάδα έχει ένα από τα μικρότερα πρωτογενή ελλείμματα της ΕΖ  (-2.1% ΑΕΠ). Για παράδειγμα, η Ιρλανδία έχει πρωτογενές έλλειμμα στο -6.7 % ΑΕΠ

Gross domestic product in 2011

2012 GDP growth

Public Debt %GDP

Government debt as a % GDP

Government surplus or deficit, 2011

Net lending or net borrowing, as a percentage of GDP

Primary surplus or deficit, 2011


Net lending or borrowing excluding interest as a percentage of GDP

Monthly unemployment: harmonized rates

The rates measure the unemployed as a percentage of the civilian labor force, those working or looking for work.