Το Ναρκοπέδιο των Βοτάνων

Η παράλληλη, και εναλλακτική επονομαζόμενη ιατρική στηρίζεται εν πολλοίς στη δυσπιστία των ασθενών απέναντι στο ισχυρό κύκλωμα των φαρμακοβιομηχανιών, ιατρών και κυβερνητικών οργανισμών, αλλά αρχίζω να πιστεύω ότι ένα μέρος της δυσπιστίας αυτής οφείλεται και στην καλά οργανωμένη και ταλιμπανικής φύσεως επίθεση των εναλλακτικών ενάντια στην mainstream ιατρική και τις μεθόδους της, με όπλα την παραπληροφόρηση, τη συνωμοσιολογία και τον φανατισμό που καλλιεργούν, κι όλα αυτά μέσα σε ένα οιονεί αριστερό περιτύλιγμα. Πέρα από αυτά όμως θα ήταν ψευδές και ανήθικο να εκμηδενίζαμε τη συνεισφορά της ιατρικής επιστήμης στη θεαματική επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής των προγόνων μας και ημών των ιδίων, με την προϋπόθεση φυσικά ότι βάζουμε και ‘μεις λιγάκι το χεράκι μας.

Δεν χωρά αμφιβολία ότι ο κύριος όγκος της επίθεσης κατευθύνεται στα φάρμακα, με τη συστηματική υπονόμευση της θεραπευτικής τους ικανότητας αφ’ ενός και τον υπερτονισμό των παρενεργειών τους αφ’ ετέρου, σε τέτοιο βαθμό ώστε να παρομοιάζονται με κοινά δηλητήρια. Παράλληλα δε παρατηρείται άνθιση και ραγδαία εξάπλωση μιας ολόκληρης βιομηχανίας εναλλακτικών φαρμάκων-σκευασμάτων, πέρα από τα ομοιοπαθητικά, τα οποία υπόσχονται όλων των ειδών τις θεραπείες και τα οποία υποτίθεται ότι βασίζονται σε φυσικά και ακίνδυνα συστατικά. Άλλωστε αυτό αποτελεί και το κύριο όπλο προώθησής τους. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Είναι τα διάφορα βοτάνια που κυκλοφορούν τόσο ακίνδυνα.

Εδώ θα κάνω μια μικρή παρέκβαση για να τονίσω τη σύγχυση που υπάρχει ανάμεσα στο φυσικό και το τεχνητό. Οι περισσότερες δραστικές ουσίες βρίσκονται ήδη μέσα στη φύση σε φυτά και ζώα, και υπάρχει ειδικός κόσμος που τριγυρνάει τον πλανήτη με μόνο σκοπό να αντλήσει από ντόπιους και ιθαγενείς πληροφορίες γύρω από παραδοσιακά γιατροσόφια. Οι φυσικές αυτές ουσίες αναλύονται και τις περισσότερες φορές όπου είναι δυνατόν παρασκευάζονται με χημικές μεθόδους στα εργαστήρια, ώστε μεταξύ των φυσικών και των τεχνητών να μην υπάρχει καμιά διαφορά. Με όλα αυτά θέλω να πω ότι παρ’ όλο που η λέξη φυσικό παραπέμπει σε κάτι αγνό και ακίνδυνο, στην πραγματικότητα δεν είναι έτσι. Φτάνει μόνο να φέρουμε στο νου μας τα κατακόκκινα μανιτάρια με τις άσπρες βούλες της κοκκινοσκουφίτσας.

Σχετικά με την επικινδυνότητα διαφόρων φυσικών σκευασμάτων, πέρα από τις κατά καιρούς επισημάνσεις των επιστημόνων, θα αναφερθώ σε μια πρόσφατη εργασία από το πανεπιστήμιο της Αδελαίδας στην Αυστραλία όπου τονίζεται ο τοξικός χαρακτήρας πολλών φυτικών σκευασμάτων, τα οποία σημειωτέον κυκλοφορούν ελεύθερα στο εμπόριο και τα οποία λανθασμένα θεωρούνται ασφαλή.

Σύμφωνα με το άρθρο, πολλά από τα σκευάσματα αυτά περιέχουν υδράργυρο, αρσενικό και μόλυβδο και μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες ή και θάνατο ακόμα αν ληφθούν σε αυξημένες ποσότητες ή σε ενέσιμη μορφή, ή σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα. Συγκεκριμένα, ανάλυση 251 ασιατικής προέλευσης σκευασμάτων, που κυκλοφορούν στην Αμερική εντόπισε αρσενικό σε 36 από αυτά, υδράργυρο σε 35 και μόλυβδο σε 24. Πολλά από αυτά δε αναμειγνύονται με κανονικά φάρμακα για να αυξήσουν την αποτελεσματικότητά τους, και κατά συνέπεια και την επικινδυνότητά τους.

Αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι χρησιμοποιούνται από το 30% των αμερικανών, και μάλιστα χωρίς τη γνώση των ιατρών τους. Μερικές από τις σοβαρές παρενέργειες των φυτικών αυτών σκευασμάτων περιγράφονται στη δημοσίευση για όσους θέλουν να τις πληροφορηθούν.

Additional Information

The Herbal Minefield

The 10:23 Event

Το Σάββατο που μας πέρασε, στις 10 και 23 ακριβώς το πρωί, ώρα σημαδιακή όπως θα εξηγήσω παρακάτω, περισσότεροι από 400 ακτιβιστές σε διάφορες πόλεις της Αγγλίας πήραν μέρος σε ένα πρωτότυπο αντι-ομοιοπαθητικό πάρτι, ενώ άγνωστος ακόμα αριθμός έκανε το ίδιο και σε άλλες χώρες όπως Καναδά, Αυστραλία και Αμερική. Το πάρτι, με κύριο σύνθημα «There is nothing in it», συνίστατο σ’ ένα ομαδικό overdose από ομοιοπαθητικά χάπια, τα οποία εκστασιασμένοι σκεπτικιστές έξω από τα καταστήματα Boots κατάπιναν με τη σέσουλα, θέλοντας να αποδείξουν ότι πραγματικά δεν υπάρχει τίποτε εκεί μέσα, παρά ζάχαρη και νερό.

Ενώ κάποιοι κακεντρεχείς περίμεναν με ασθενοφόρα να περιμαζέψουν τα πτώματα, οι τολμηροί διαδηλωτές το μόνο που ένοιωσαν στο τέλος ήταν αφόρητη δίψα από τα παραφορτωμένα ζαχαρούχα ζουμιά.

Όλη η ιστορία ξεκίνησε όταν ο Paul Bennett, ανώτερο στέλεχος της αλυσίδας Boots παραδέχτηκε ενώπιον της επιστημονικής επιτροπής του βρετανικού Κοινοβουλίου ότι δεν έχει υπ’ όψιν του καμιά απόδειξη που να δείχνει ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα, τα οποία ειρήσθω εν παρόδω αποτελούν ένα από τα κύρια προϊόντα της εν λόγω αλυσίδας, έχουν κάποια αποτελεσματικότητα και ότι ο μόνος λόγος που τα διαθέτουν είναι γιατί τα ζητάει ο κόσμος.

Η έρευνα της κοινοβουλευτικής επιτροπής ξεκίνησε ύστερα από αντιρρήσεις πολλών βουλευτών για το ποσό των χρημάτων που διαθέτει το Αγγλικό σύστημα υγείας (NHS) σε ομοιοπαθητικές θεραπείες σε 5 ομοιοπαθητικά νοσοκομεία, περίπου 4 εκατομμύρια λίρες ετησίως.

Λέω, μήπως εξ αιτίας της κρίσης μπουν και μερικά άλλα πράγματα στη θέση τους.

Υ.Γ. 10^23, δηλαδή 10 ακολουθούμενο από 23 μηδενικά, είναι στο περίπου ο λεγόμενος αριθμός Avogadro (6.022 10^23) ο οποίος δηλώνει τον αριθμό των μορίων που περιέχονται σε ένα γραμομμόριο μιας ουσίας. Το γραμμομόριο του νερού είναι για παράδειγμα 18 γραμμάρια. Με τις διαλύσεις των ομοιοπαθητικών φαρμάκων, βάσει του αριθμού του Avogadro, είναι απολύτως βέβαιο ότι δεν έχει μείνει κανένα μόριο της ενεργού ουσίας εντός του διαλύτη.

Homeopathic remedies: a real cure or a waste of NHS money?

Ομοιοπαθητική και ο περί μνήμης του νερού λόγος

Ομοιοπαθητική και το Placebo Effect

Ομοιοπαθητική και ο περί Μνήμης του Νερού Λόγος

Σε συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης "Ομοιοπαθητική και το Placebo Effect"....

Ας αφήσουμε προς το παρόν στην άκρη τη σύνδεση placebo-effect και ομοιοπαθητικού αποτελέσματος και ας προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τη δράση των ομοιοπαθητικών φαρμάκων από τη σκοπιά της Φυσικής.

Ως γνωστόν, τα ομοιοπαθητικά φάρμακα προκύπτουν από διαδοχικές αραιώσεις κάποιας δραστική ουσίας σε νερό ή αιθανόλη, αμφότεροι πολικοί διαλύτες. Σε πολύ μεγάλες αραιώσεις, 12C και 30C, όπου σύμφωνα με ένα από τα αξιώματα της ομοιοπαθητικής η δραστικότητα του φαρμάκου είναι και η μεγίστη, το διάλυμα δεν μπορεί να περιέχει ούτε ένα μόριο της διαλυμένης δραστικής ουσίας.

Αν λοιπόν, δεν είναι η δραστική ουσία αυτή που επιφέρει την ίαση, τότε ποιες ιδιότητες αποκτά το ομοιοπαθητικό νερό που το καθιστούν τόσο θεραπευτικό; Εξ αρχής, θεωρώ αδιαπραγμάτευτο το γεγονός ότι οι όποιες αλλαγές ιδιοτήτων θα πρέπει με κάποιο τρόπο να πιστοποιούνται πειραματικά. Οποιαδήποτε αλλαγή που δεν αποτυπώνεται σε κανένα πείραμα, προφανώς δεν εκλαμβάνεται σαν αλλαγή.

Το νερό είναι ένα απλό σχετικά υγρό, αποτελούμενο από τα γνωστά μας τριατομικά και πολικά μόρια Η2Ο. Το βίντεο στην αρχή του κειμένου δείχνει μια προσομείωση σε θερμοκρασία δωματίου. Οι κόκκινες μπάλες είναι τα οξυγόνα και οι άσπρες, τα υδρογόνα κάθε μορίου νερού.

Τα μόρια του νερού (ενώ τα ίδια είναι πολύ σταθερά), συνδέονται μεταξύ τους με ένα τρισδιάστατο δίκτυο υδρογονικών δεσμών, (δεσμοί ανάμεσα στο Υδρογόνο του ενός μορίου και του Οξυγόνου του γειτονικού του), οι οποίοι δεν είναι ούτε πολύ ισχυροί, όπως οι ομοιοπολικοί δεσμοί, αλλά ούτε πολύ και ασθενείς, όπως οι δεσμοί για παράδειγμα, που κρατούν τα ευγενή αέρια μεταξύ του και οι οποίοι, σε θερμοκρασία δωματίου, έχουν μέσο χρόνο ζωής της τάξης του 1ps, (10^(-12) sec). Δηλαδή, το δίκτυο αυτό, όντας σε μια συνεχή κίνηση, με τα μόρια να αλλάζουν συνεχώς τους γείτονές τους, δεν έχει μια σταθερή δομή που να το χαρακτηρίζει μακροσκοπικά, όπως π.χ. ένα στερεό. Η μόνη σταθερή δομή, είναι μικροσκοπική και αφορά τους τέσσερις πρώτους γείτονες ενός τυχαίου μορίου νερού, διατεταγμένους σε μια τετραεδρική διάταξη, (δείτε την παρακάτω εικόνα), χωρίς όμως ποτέ να είναι οι ίδιοι. Μόρια νερού φεύγουν, μόρια νερού έρχονται σε μια διαρκή κίνηση, όπως στο βίντεο. Και αυτό είναι όλο κι όλο που περιμένουμε από τη δομή του διαλύτη νερού σε θερμοκρασία δωματίου και κάτω από ατμοσφαιρική πίεση.

Ας δούμε τώρα, τα φαινόμενα τα οποία επικαλούνται οι ομοιοπαθητικοί για να δώσουν κάποια εξήγηση για την ιαματική δράση των φαρμάκων τους. Θα ασχοληθούμε μόνο με αυτά τα οποία έχουν κάποια φυσική υπόσταση, και όχι με εκείνα τα οποία εμπίπτουν στο χώρο της ασυναρτησίας, όπως η επίκληση της quantum entanglement, που ισχύει για αλλού και κάτω από πολύ περιοριστικές συνθήκες, άντε για δυο φωτόνια το πολύ και για τίποτε παραπέρα, ή η καταφυγή σε νόμους που ακόμα δεν έχουν ανακαλυφτεί, και οι οποίοι αναμένεται να ισχύσουν ειδικά για το ομοιοπαθητικό νερό και για κανένα άλλο συμπαντικό φαινόμενο.

Πρώτο και καλύτερο έρχεται το νεοπαγές φαινόμενο της μνήμης του νερού, όρος που αναδύθηκε μετά από το φιάσκο Benveniste το 1988 στο περιοδικό Nature, και τους ισχυρισμούς τους ότι το ομοιοπαθητικό νερό μπορεί να προκαλέσει βιολογική δράση. Αν και τα πειράματα λόγω έλλειψης επαναληψιμότητας, εγκαταλείφθηκαν, μάς έμεινε όμως αμανάτι, ο εν λόγω περί μνήμης όρος, ως το τελευταίο σημείο οπισθοχώρησης στη μάχη της ερμηνείας του πώς είναι δυνατόν το νερό, χωρίς να περιέχει καμιά ενεργό ουσία, να επιδεικνύει σημάδια ευφυΐας και να «θυμάται», μέσω διατήρησης της ανάλογης δομής, τις θεραπευτικές ουσίες τις οποίες είχε κάποτε διαλύσει.

Πριν μπούμε όμως στα χωράφια της βασικής φυσικής, ο ισχυρισμός αυτός στερείται αντοχής και στην ηπιότερη κριτική, μιας και το νερό αν είχε μνήμη, δεν θα υπήρχε λόγος να λειτουργεί αυτή επιλεκτικά, εντυπώνοντας μόνο τις συγκεκριμένες ουσίες. Κανονικά θα έπρεπε να κουβαλάει και όλο το παρελθόν του, οπότε τα περί μνήμης, ακούγονται δώρον-άδωρον. Άσε που η θεωρία αυτή θα έπρεπε να εξηγήσει και το γιατί η εν λόγω εύθραυστη δομή επιβιώνει της μηχανικής κατεργασίας, όταν το διάλυμα μετατρέπεται με λακτόζη σε χάπι.

Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι όλη η έρευνα περί νερού και των ιδιοτήτων του διεξάγεται από ταλαίπωρους φυσικούς και χημικούς σε ανάλογα τμήματα, μακριά από τις χορηγίες των φαρμακευτικών εταιριών οι οποίες ποσώς ενδιαφέρονται να επέμβουν με χρηματοδοτήσεις για το αν το νερό έχει την α ή τη β δομή, ή αν διαλύει το τάδε ή το δείνα μόριο. Επομένως, όλες οι φωνές για το δήθεν σαμποτάζ των ομοιοπαθητικών φαρμάκων από το επιστημονικό κατεστημένο στερείται βάσης. Οι εργασίες βασικής έρευνας, για να μείνουμε μόνο εδώ, δημοσιεύονται λόγω της πειστικότητάς και επαναληψιμότητάς τους και όχι βάσει της ιδεολογίας των ερευνητών που τις διεξάγουν.

Όσες προσπάθειες και αν έγιναν να εντοπισθούν σταθερές δομές στο υγρό νερό, ακόμα και υπό τη μορφή μικρών κρυστάλλων ή συσσωματωμάτων (clusters), απέτυχαν από κάθε άποψη. Σήμερα δεν υπάρχει κανείς που να το υποστηρίζει έστω και σαν αμυδρή πιθανότητα. Άλλωστε ο μικρός χρόνος ζωής του δικτύου των υδρογονικών δεσμών που σπάνε συνεχώς και ξανασχηματίζονται, αποκλείει τούτο το ενδεχόμενο. Λόγω αυτής της μεταβλητότητας του δικτύου, παρατηρούνται τοπικές μεταβολές της πυκνότητας του νερού, οι οποίες όμως δεν ζούνε για πολύ, αλλά «μεταναστεύουν» κάπου αλλού και συνεπώς διαδίδονται. Αυτά τα πυκνώματα και αραιώματα λοιπόν, απέχει πολύ από το να ονομαστούν clusters. Αλλά ακόμα και να υπήρχαν, το ερώτημα που θα τα συνόδευε θα ήταν το «so what?».

Ας έρθουμε τώρα στην περίπτωση το νερό δρα σαν διαλύτης. Αν η ουσία είναι πολική ή φορτισμένη, (όπως τα άλατα που σπάνε στα συστατικά τους ιόντα), τότε δημιουργείται γύρω της ένα κέλυφος από μόρια νερού τα οποία αναλόγως της ουσίας, ποικίλουν σε αριθμό, (μικρός πάντως) και καταστρέφουν την τοπική τετραεδρική δομή του υγρού. Αν τώρα η ουσία είναι μη πολική, όπως το μεθάνιο ή τα ευγενή αέρια, και η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή, γύρω στους -20 βαθμούς κελσίου, τότε το κέλυφος από μόρια νερού που σχηματίζεται γύρω της, έχει μια ιδιαίτερη πολυεδρική, αποτελούμενη κυρίως από πεντάγωνα, και γενικά πιο στιβαρή δομή, που εμπίπτει στην κατηγορία των clathrates. Σε θερμοκρασία δωματίου όμως, ο πολύ μικρός χρόνος ζωής των υδρογονικών δεσμών, αποκλείει την μακροβιότητα των εν λόγω δομών, οι οποίες και δεν έχουν παρατηρηθεί. Αναφέρθηκα στα clathrates, για το λόγο ότι τους δόθηκε αυξημένη σημασία και κάπως περισσότερες από ό,τι επέτρεπε το μπόι τους, δυνατότητες.

Το παρακάτω σχήμα δείχνει το κέλυφος από μόρια νερού γύρω από το κατιόν Να+

Ακόμα περισσότερο, όταν οι ουσίες απομακρυνθούν, το δίκτυο των υδρογονικών δεσμών επανέρχεται στην πρότερή του κατάσταση. Δεν υπάρχουν τρύπες στο νερό σε υγρή κατάσταση και κάτω από κανονικές συνθήκες. Το ίδιο ισχύει και με τη διάλυση πιο πολύπλοκων amphiphilic ουσιών που μπορούν και σχηματίζουν νηματοειδείς δομές, micelles, αλλά δεν είναι της παρούσης.

Η κατάσταση μπορεί να αλλάξει όταν το νερό βρεθεί κάτω από πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ή ισχυρά ηλεκτρικά πεδία ή μεγάλες πιέσεις. Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει αλλαγή δομής, και όντως διατήρηση αυτής για κάποιο μικρό χρονικό διάστημα μετά την απομάκρυνση του εξωτερικού αιτίου, αλλά τέτοιες συνθήκες είναι αρκετά ακραίες για να τις λάβουμε υπ’ όψιν μας στην προκειμένη περίπτωση.


Διευκρινίζω, ότι όλα τα προηγούμενα αφορούν στη δράση του ομοιοπαθητικού νερού σε πολύ μεγάλες αραιώσεις, όπου δεν υπάρχει επισήμως δραστική ουσία. Για τη δράση του, σε περίπτωση που όντως περιέχει ενεργό ουσία, δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη.

Ομοιοπαθητική και το Placebo Effect

Το placebo effect βρίσκεται στο κέντρο της διαμάχης ανάμεσα στην ομοιοπαθητική και την κλασική ιατρική. Ως γνωστόν οι «αλλοπαθητικοί» γιατροί και όχι μόνον αυτοί, αλλά και οι νόμοι της φύσης, θεωρούν ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα με τις πολύ μεγάλες αραιώσεις τους δεν μπορούν να περιέχουν ούτε ένα μόριο της δραστικής ουσίας, οπότε σε περιπτώσεις όπου αυτά φαίνεται να δρουν, το φαινόμενο δεν μπορεί να αποδοθεί παρά στο placebo effect.

Από τη μεριά τους, οι υποστηρικτές της ομοιοπαθητικής ιατρικής μην αποδεχόμενοι το φαινόμενο placebo, διότι αν το έκαναν θα έμεναν χωρίς δουλειά, αποδίδουν τη δράση των φαρμάκων στη «μνήμη» του διαλύτη, που κατά κύριο λόγο είναι το νερό, στην ικανότητα δηλαδή του νερού να διατηρεί την ιδιαίτερη δομή που είχε αποκτήσει, εν όσω βρισκόταν σε αυτό διαλυμένη η ενεργός ουσία. Στην πραγματικότητα, βέβαια, υπάρχουν πολλοί λόγοι όπου αυτό δεν είναι δυνατόν να συμβαίνει, αλλά ας αφήσουμε τη σχετική φιλολογία για άλλη φορά.

Σχετικά με την ομοιοπαθητική ιατρική υπάρχουν δυο μεγάλα κεντρικά ερωτήματα γύρω από τα οποία έχει αναπτυχθεί μια έντονη διαμάχη. Το ένα ερώτημα αφορά στο αν η ομοιοπαθητική γιατρεύει και το άλλο, στο αν το placebo effect, στο οποίο εδράζεται η ερμηνεία της ομοιοπαθητικής θεραπείας, είναι πραγματικό ή όχι.

Σχετικά με το πρώτο, υπάρχουν ποικίλες κλινικές έρευνες, από τις οποίες, όσες διενεργήθηκαν σωστά, (double blind randomized controlled trials) και σε μεγάλο δείγμα ασθενών, δεν προέκυψαν κάποιες θετικές, εκτός στατιστικού σφάλματος, αποκλίσεις. Αλλά και αυτό το θέμα είναι εξ ίσου μεγάλο, οπότε θα το αφήσω έξω προς το παρόν.

Προς το παρόν θα δεχτώ σαν αληθινή την πρόταση ότι τα ομοιοπαθητικά φάρμακα σε ορισμένες περιπτώσεις γιατρεύουν, οπότε αν αποκλείσω τα φαινόμενα «μνήμης» του νερού, σαν ανυπόστατα, τότε δεν μένει παρά να εξετάσω από πιο κοντά το placebo effect.

Το φαινόμενο placebo δεν είναι κάποιος μυστήριος μηχανισμός που θεραπεύει, αλλά ένα περίπλοκο πλέγμα ψυχολογικών μηχανισμών που αναπτύσσονται γύρω από μια ιατρική θεραπεία, είτε αυτή βασίζεται σε φαρμακευτικά προϊόντα που λειτουργούν, είτε βασίζεται σε αδρανείς ουσίες ή διαδικασίες. Ενώ το placebo μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να δράσει θεραπευτικά, σε άλλες περιπτώσεις αυτό που συμβαίνει είναι ότι αλλάζει τη συναισθηματική προσέγγιση του ασθενούς, ας πούμε προς τον πόνο. Δεν είναι ότι ο πόνος παύει να υφίσταται,. Εκείνο που αλλάζει είναι η πρόσληψή του, η οποία γίνεται ηπιότερη.

Πόσο στα σοβαρά, όμως, μπορούμε να πάρουμε το placebo effect; Μπορεί να υπάρξει βελτίωση του ασθενούς με μόνη την προσδοκία ότι θα θεραπευτεί από κάποιο φάρμακο, για το οποίο όμως δεν γνωρίζει ότι είναι τζούφιο; Εδώ οι απόψεις διίστανται, διότι η αποτίμηση της κατάστασης του ασθενούς βασίζεται εν πολλοίς σε υποκειμενικές εκτιμήσεις, κυρίως του ασθενούς του ίδιου. Σε αυτές τις περιπτώσεις το placebo δείχνει να δουλεύει, ενώ όπου η κατάσταση του ασθενούς αποτιμάται με αντικειμενικές εργαστηριακές μεθόδους, δεν σημειώνεται καμιά διαφορά. Τα placebos δεν λειτουργούν σε ασθενείς που κοιμούνται ή είναι αναίσθητοι, και δεν φέρνουν μεταβολή στην αρτηριακή πίεση, στην περιεκτικότητα του αίματος σε ζάχαρο, χοληστερίνη κ.λ.π. Έχουν αποτέλεσμα μόνο σε συμπτώματα που δεν μπορούν να αξιολογηθούν μετρώντας τα, όπως πονοκέφαλος, δυσφορία, κατάθλιψη, φαγούρα κ.λ.π.

Αλλά και πάλι οι γιατροί διαφωνούν, αντιλέγοντας ότι τα placebos μπορούν όντως να φέρουν και μετρήσιμες μεταβολές, όπως εξαφάνιση έλκους, ή διεύρυνση των αεραγωγών σε ασθματικούς, ή ελάττωση της εντερικής φλεγμονής σε περιπτώσεις κολίτιδας κ.λ.π.

Και επειδή οι αντιφάσεις δεν σταματούν εδώ, θα αναφέρω και μια πρόσφατη κλινική μελέτη που διεξήχθη σε δυο ομάδες ασθενών, στη μια εκ των οποίων δόθηκε placebo και στην άλλη κανένα απολύτως φάρμακο, και η οποία δεν διαπίστωσε καμιά διαφορά ανάμεσα σ’ αυτές τις δυο. Άντε λοιπόν να βγάλουμε συμπέρασμα.

Πάντως, ανεξάρτητα τού τι λέει η συγκεκριμένη κλινική μελέτη, υπάρχει διάχυτη η άποψη ότι τα placebos γενικά δουλεύουν, και μάλιστα με ένα αυστηρά ιεραρχημένο τρόπο. Φερ’ ειπείν, έχουν δει ότι οι ενέσεις φέρνουν μεγαλύτερο αποτέλεσμα από τα χάπια, ότι τα μεγαλύτερα χάπια είναι πιο αποτελεσματικά από τα μικρά, ότι το χρώμα δεν είναι καθόλου αδιάφορο κ.ο.κ.

Εφ’ όσον αποδεχτούμε ότι το placebo effect είναι όντως πραγματικό, μιας και συγκεντρώνει τις περισσότερες θετικές μαρτυρίες, θα πρέπει τότε να δώσουμε στοιχειωδώς και κάποιες πληροφορίες για το μηχανισμό δράσης του. Και τέτοιες υπάρχουν. Οι κυριότερες υποθέσεις προέρχονται από την ψυχολογία και είναι:

1. Η προσδοκία, η οποία ενίοτε μάς κάνει να βλέπουμε και να αισθανόμαστε πράγματα που δεν υπάρχουν,

2. Το κίνητρο τού να γίνει κάποιος καλά μπορεί να επιδράσει τελικά με θετικό τρόπο.

3. Η ύπαρξη εξαρτημένων αντανακλαστικών, σύμφωνα με τα οποία το φάρμακο είναι πάντα συνδεδεμένο με θεραπεία

4. Η ενδογενής παραγωγή οπιοειδών στο αντίκρισμα του φαρμάκου, όταν πρόκειται για πόνο.
και σγουπς!!
5. Το γονίδιο(!!!) του placebo, η τελευταία φαντασίωση των gene hunters!

Έχει βρεθεί ότι οι παραπάνω ψυχολογικοί μηχανισμοί συνδέονται με την έκκριση ορισμένων ουσιών στον εγκέφαλο ή στο σώμα, οι οποίες εγγυώνται την υλική και όχι μεταφυσική βάση του placebo effect.

Σε επόμενο ποστ σκοπεύω να εξετάσω τα είδη των ασθενειών οι οποίες είναι περισσότερο επιρρεπείς στο placebo. Κάτι μου λέει ότι είναι οι ίδιες ασθένειες τις οποίες ισχυρίζεται ότι θεραπεύει η ομοιοπαθητική. Αν και το πεδίο τόσο του placebo όσο και της ομοιοπαθητικής είναι αρκετά γλιστερά, ώστε να κυριαρχούνται από αντιφατικά αποτελέσματα που πολλές φορές αναιρουν το ένα το άλλο. Πάντως αξίζει τον κόπο να προσπαθήσουμε να τα χαρτογραφήσουμε.


Για το αντίθετο του placebo, το nocebo-effect δείτε εδώ.

Αρκετά στοιχεία του ποστ είναι από το ομώνυμο άρθρο του περιοδικού Skeptic.

Ψευδο-επιστημονικά Πανεπιστήμια

Η περίοδος αυτή, δεν είναι ίσως η καλύτερη δυνατή για να εκθέσουμε τις στρεβλώσεις που προέκυψαν από τον προσανατολισμό αρκετών βρετανικών πανεπιστημίων προς την ικανοποίηση των απαιτήσεων της αγοράς και της «ζήτησης». Λέω ότι δεν είναι η καλύτερη εποχή, διότι εν όψει της σημερινής οικονομικής κρίσης το συνολικό μοντέλο της φιλελευθεροποίησης δεν χαίρει και μεγάλης εκτίμησης, μιας και οι κρατικοποιήσεις, το πρότερο αντίπαλο δέος, αρχίζουν να κερδίζουν έδαφος και να υλοποιούνται στον τραπεζικό τουλάχιστον τομέα, με ταχύ ρυθμό.

Παρά ταύτα, η γνώμη μου είναι ότι η επίθεση της αγοράς στον κοινωνικό τομέα δεν πρόκειται σύντομα να αναχαιτιστεί και για το λόγο αυτό θα εκθέσω την άνοδο και την πρόσφατη αναθεώρηση, μετά από έντονες αντιδράσεις, της πολιτικής αυτής, παίρνοντας για παράδειγμα τη λειτουργία στη Βρετανία των πανεπιστημιακών τμημάτων εναλλακτικής ιατρικής.

Το γράψαμε και σε προηγούμενες αναρτήσεις, αλλά το επαναλαμβάνω και εδώ ότι η έγνοια πολλών επικεφαλείς τμημάτων να αντλήσουν χρήματα με κάθε κόστος, από τους φοιτητές, εις βάρος της φήμης και της ακεραιότητας των πανεπιστημίων τους σαν επιστημονικών ιδρυμάτων, ώθησε αρκετά από αυτά, ιδίως όσα μεταπήδησαν από Polytechnics σε καθεστώς πανεπιστημίων, με νόμο της κυβέρνησης του J. Major το 1992, να ιδρύσουν διάφορα «εξωτικά» τμήματα, όπως ομοιοπαθητικής, κρυσταλλοθεραπείας, βοτανοθεραπείας, αρωμαθεραπείας, αγιουρβέδας, βελονισμού, γιόγκα κ.λ.π. τα οποία αυτή τη στιγμή προσφέρουν 155 μαθήματα σε ένα σύνολο 43 Ινστιτούτων και 16 πανεπιστημίων, και απονέμουν πανεπιστημιακούς τίτλους σπουδών από BSc έως PhD. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα πανεπιστήμια του Greenwich, Middlesex, Salford, Thames Valley, Westminster, Central Lancashire, Suffolk, London South Bank, κ.α.

Οι λόγοι ίδρυσής τους ήταν η ζήτηση εκ μέρους των φοιτητών, μιας και υπάρχει μεγάλη και εύκολη αγορά, και η προθυμία ορισμένων πανεπιστημίων να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία. Δηλαδή μια τέλεια εμπορευματική πράξη.

Το ερώτημα είναι πώς όλα αυτά τα τμήματα πέτυχαν να πείσουν τους αξιολογητές τους ότι διαθέτουν τα απαραίτητα επιστημονικά εχέγγυα, όπως διατείνονται οι επικεφαλείς τους, ώστε να μπορούν να λειτουργούν σε πανεπιστημιακά περιβάλλοντα.

Η απάντηση είναι ότι το σύστημα αυτο-αξιολογείται σε μια κυκλική βάση, με το πανεπιστήμιο του Salford να αξιολογεί το Westminster, το Westminster να αξιολογεί το Central Lancashire και το Central Lancashire, το Salford.

Από την άλλη μεριά οι διάφοροι οργανισμοί πιστοποίησης δεν αξιολογούν περιεχόμενα, αλλά διαδικασίες. Αυτό αποτελεί γενική πρακτική, τόσο στην παραγωγή, όσο και στα πανεπιστήμια. Η QAA (Quality Assurance Agency for Higher Education), εξετάζει αν ένα πρόγραμμα εκτελείται σωστά, αν δηλαδή υπάρχουν σημειώσεις, αρκετές διδακτικές ώρες, κ.λ.π., και όχι ποιο είναι το περιεχόμενό του. Αν δηλώσεις , για παράδειγμα, ότι διδάσκεις χειρομαντεία, δεν θα υπάρχει πρόβλημα, παρά μόνον αν δεν την διδάσκεις σωστά.


Δεν θα ήθελα να υπεισέλθω σε θέματα που πραγματεύονται την επιστημονική ή μη-επιστημονική βάση της ομοιοπαθητικής και των άλλων εναλλακτικών «θεραπευτικών» μεθόδων. Αυτό θα το κάνω σε επιστημονική βάση, σε ξεχωριστά κείμενα. Ο σκοπός μου ήταν απλώς να δείξω, όπως είχα δηλώσει και στην αρχή, πώς η ανάγκη εξεύρεσης χρημάτων συντελεί ώστε τα πανεπιστήμια να ξεφεύγουν από το ρόλο τους και να κινδυνεύουν να χάσουν την αξιοπιστία τους.

Είναι ενδιαφέρον να αναφέρω πώς έχει τελικά εξελιχθεί το τοπίο πρόσφατα. Από το καλοκαίρι ο πανεπιστήμιο του Central Lancashire αποφάσισε να επανεξετάσει τα προγράμματα σπουδών των εν λόγω τμημάτων και για το λόγο αυτό ανέστειλε την υποδοχή νέων φοιτητών για το τρέχον ακαδημαϊκό έτος. Τον χορό ακολούθησε και το πανεπιστήμιο του Salford, το οποίο προέβη στο οριστικό κλείσιμο του τμήματος εναλλακτικής ιατρικής, για να μην αφήσει άλλο τη φήμη του να διασυρθεί. Ενώ, και το πανεπιστήμιο του Westminster αποφάσισε να επανεξετάσει κι αυτό το πρόγραμμά του.


Όσον αφορά τα δικά μας, μεταπτυχιακό τμήμα, με το όνομα Ολιστικά Εναλλακτικά Θεραπευτικά Συστήματα - Κλασική Ομοιοπαθητική λειτουργεί σε επίπεδο MSc στο τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, (Τρία πουλάκια κάθονται!) του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στη Σύρο, χρεώνοντας 2000 ευρώ το εξάμηνο!!!.

Μια σύντομη περιήγηση στο διαδίκτυο αποκαλύπτει ότι το βρετανικό παράδειγμα απαντάται σε όλο και περισσότερα μέρη. Έπεται συνέχεια...