Εκπαιδεύοντας όχι για το Kέρδος...

«Η μεγαλύτερη κρίση, που αυτή τη στιγμή περνάει σχεδόν απαρατήρητη, και η οποία θα αποδειχθεί πολύ πιο καταστροφική για το μέλλον της δημοκρατικής αυτο-κυβέρνησης, ακόμα κι από την οικονομική κρίση, είναι η κρίση στην εκπαίδευση». Αυτά γράφει η Martha Nussbaum σε ένα από τα άρθρα της με τίτλο «Εκπαιδεύονται όχι για το Kέρδος, Εκπαιδεύοντας για την Eλευθερία».

Στη συνέχεια θα αναφερθούμε σε αποσπάσματα του εκτεταμένου αυτού άρθρου. Περιέχει πολλά ενδιαφέροντα σημεία, και άλλα τα οποία δεν μας βρίσκουν σύμφωνους, όπως για παράδειγμα η χρηματοδότηση των ΑΕΙ από ιδιώτες στους οποίους αποδίδει τα αγνότερα των κινήτρων. Παρά ταύτα, αξίζει να διαβαστεί για την ουσιαστική κριτική της στη λογική του εκπαιδευτικού συστήματος των περισσότερων χωρών σήμερα.

«Ριζικές αλλαγές συμβαίνουν σ' αυτά που οι δημοκρατικές κοινωνίες διδάσκουν στους νέους, και τα οποία δεν έχουν καλοσκεφτεί. Πρόθυμα για κέρδος, τα κράτη και τα εκπαιδευτικά τους συστήματα, χαραμίζουν αστόχαστα δεξιότητες, οι οποίες είναι απαραίτητες για να κρατούν τη δημοκρατία ζωντανή. Αν η τάση αυτή συνεχιστεί, τα κράτη σε όλο τον κόσμο σύντομα θα ικανοποιούν τις φριχτές προβλέψεις του Rabindranath Tagor, με το να παράγουν γενιές χρήσιμων μηχανών, παρά πολίτες οι οποίοι μπορούν να σκεφτούν από μόνοι τους, να κρίνουν την παράδοση και να κατανοούν τη σημασία της δυστυχίας και των κατορθωμάτων των άλλων ανθρώπων.

Η Ιστορία έχει φτάσει σε ένα σημείο όπου ο ηθικός άνθρωπος, ο ολοκληρωμένος άνθρωπος, ολοένα και περισσότερο δίνει χώρο, σχεδόν χωρίς καν να το γνωρίζει, στον αγοραίο, στον άνθρωπο περιορισμένου σκοπού. Η διαδικασία αυτή γιγαντώνεται σε αναλογία και δύναμη, προκαλώντας τη διατάραξη της ηθικής ισορροπίας του ατόμου, συσκοτίζοντας την ανθρώπινη πλευρά του κάτω από τη σκιά μιας απρόσωπης οργάνωσης.

Οι ανθρωπιστικές επιστήμες και οι τέχνες εξοβελίζονται σχεδόν σε κάθε μέρος του κόσμου. Ιδωμένες από αυτούς που ασκούν πολιτική, σαν περιττά μπιχλιμπίδια, σε εποχές μάλιστα, όπου πρέπει να γίνονται περικοπές σε κάθε τι άχρηστο, ώστε να επιτευχθεί η αύξηση της ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια αγορά, χάνουν τάχιστα τη θέση τους στα προγράμματα σπουδών, για να μην αναφερθούμε και στα μυαλά και τις καρδιές των γονιών και των παιδιών.

Πράγματι, οι ανθρωπιστικές πλευρές της επιστήμης και των κοινωνικών επιστημών, η φαντασία δηλαδή, η δημιουργικότητα και η ακριβής κριτική σκέψη, χάνουν επίσης έδαφος, καθώς τα κράτη προσανατολίζονται στο κυνήγι του βραχυπρόθεσμου κέρδους με την καλλιέργεια χρήσιμων, και εφαρμοσμένων δεξιοτήτων, κατάλληλων για να αποφέρουν κέρδος».

Ένα, από τα τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα που παραθέτει η Nussbaum, αφορά στα κριτήρια αξιολόγησης των πανεπιστημιακών και των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων στα βρετανικά πανεπιστήμια από την επιτροπή RAE ( Research Assessment Exercise). Σύμφωνα με τα νέα κριτήρια, το 25% της βαθμολογία κάθε ερευνητή θα βασίζεται στην «απήχηση» που αυτός έχει προσωπικά, γεγονός το οποίο μεθερμηνεύεται ως η ατομική του συμβολή στην οικονομική ανάπτυξη και επιτυχία. Έτσι, οι των ανθρωπιστικών επιστημών θα υποχρεωθούν να μετατραπούν σε πωλητές προϊόντων, και τότε μόνο θα μπορούν να δικαιολογούν πόρους και την ίδια τους την ύπαρξη, εφ’ όσον αποδείξουν την βραχυπρόθεσμη οικονομική τους συμβολή. Το αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής είναι ότι από το 2009 που πρωτοεφαρμόστηκε, πολλά τμήματα φιλοσοφίας υποχρεώθηκαν σε λουκέτο. Δεδομένου, ότι κάθε κράτος επιδιώκει την οικονομική του ανάπτυξη, πολύ λίγες ερωτήσεις έχουν τεθεί, τόσο στον αναπτυσσόμενο, όσο και στον αναπτυγμένο κόσμο για την κατεύθυνση της παιδείας και, μαζί μ’ αυτή, της δημοκρατικής κοινωνίας.

Το 1867, ο John Stuart Mill επαινούσε τα σκωτικά πανεπιστήμια για τη δέσμευσή τους στην πλατειά δημοκρατική παιδεία, στην οποία μετείχαν όλοι οι φοιτητές ανεξαρτήτως του ειδικού πεδίου, το οποίο είχαν διαλέξει να σπουδάσουν. «Η διακυβέρνηση και η κοινωνία των πολιτών», έλεγε, «είναι από τα πλέον περίπλοκα ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο ανθρώπινος νους. Και αυτός που θα συνδιαλλαγεί μαζί τους σαν στοχαστής και όχι σαν οπαδός, χρειάζεται όχι μόνο μια γενική γνώση των κύριων συνιστωσών της ζωής, αλλά και μια πειθαρχημένη και εξασκημένη κατανόηση αυτών, πάνω στις αρχές και τους κανόνες της υψηλής σκέψης. Και η υψηλή σκέψη κατακτάται με τη μελέτη της λογικής και των φιλοσοφικών επιχειρημάτων».

Και περαιτέρω, ο Mill, εξυμνούσε τον τρόπο με τον οποίον εκλεπτύνονται και καλλιεργούνται η φαντασία και το ηθικό συναίσθημα, μέσα δηλαδή από τη μελέτη της ποίησης και της λογοτεχνίας. Αν επρόκειτο ο Mill να γυρίσει στην Αγγλία, την στενότητα αντίληψης της οποία πάντοτε ελεεινολογούσε, θα ανακάλυπτε ότι η πλατιά παιδεία ποτέ δεν βρήκε εκεί καλή υποδοχή. Αν γιαυτόν ο εχθρός της δημοκρατικής παιδείας ήταν η ελιτίστικη κλασσική εκπαίδευση, που διδασκόταν μηχανιστικά και άψυχα, χωρίς να στοχεύει στον εμπλουτισμό της ψυχής και τη δημιουργία πολιτών, σήμερα ο εχθρός είναι η ανελέητη δίψα των κρατών για οικονομικά οφέλη, η οποία και οδηγεί τις αντίστοιχες εκπαιδευτικές πολιτικές.

Επομένως, τι είδους νοητικές ποιότητες θα χρειαζόταν να παράγουμε, αν ήμασταν προσκολλημένοι στο οικονομικό κέρδος και μόνο, θεωρώντας το ως το μοναδικό κριτήριο ανάπτυξης και ποιότητας ζωής; Σύμφωνα με τη νέα θεώρηση των πραγμάτων, ο στόχος κάθε κράτους θα πρέπει να είναι η οικονομική ανάπτυξη, χωρίς να νοιάζεται για την κατανομή του πλούτου, την κοινωνική ισότητα, τις προϋποθέσεις για μια σταθερή δημοκρατία, την ισότητα των φύλων, την ίση πρόσβαση στην υγεία και παιδεία.

Ένα παράδειγμα του τι αυτό το μοντέλο αφήνει εκτός, είναι η Νότια Αφρική στην περίοδο του απαρχάιντ, με τους οικονομικούς της δείκτες να εκτοξεύονται. Υπήρχε πολύς πλούτος εκείνη την εποχή, ο οποίος και επιβραβευόταν, αγνοώντας ταυτόχρονα τις φοβερές ανισότητες, τη φυλετική καταπίεση και την ανεπαρκή περίθαλψη και μόρφωση. Οι κατακτήσεις στην υγεία και παιδεία πολύ λίγο συσχετισμό έχουν με την οικονομική ανάπτυξη. Ούτε φυσικά και οι πολιτικές και θρησκευτικές ελευθερίες, όπως φαίνεται από το παράδειγμα της Κίνας. Ούτε προφανώς και η δημοκρατία.

Κάποια, επίσης, κρατίδια της Ινδίας, (Andhra Pradesh, Gujarat), είδαν αύξηση του ΑΕΠ εξ αιτίας της εκπαίδευσης μια τενχικής ελίτ η οποία έχει καταστήσει την περιοχή ελκυστική στους ξένους επενδυτές. Παρά ταύτα, τα οικονομικά αποτελέσματα δεν έχουν διαχυθεί στο φτωχό αγροτικό λαό, ούτε στην εκπαίδευση, ούτε στην υγεία. Φυσικά, η νοοτροπία που κυριαρχεί, είναι ότι δεν υπάρχει λόγος να τους μορφώσεις όλους αυτούς. (Σημ. δική μου. Αυτό ακριβώς κατοχυρώνεται σήμερα και στην Ελλάδα με τον νέο νόμο για τα ΑΕΙ). Το βασικό πρόβλημα με την αποτίμηση του ΑΕΠ, είναι ότι δίνει μεγάλους βαθμούς σε κράτη στα οποία ενδημούν τεράστιες ανισότητες.

Αυτή είναι και η μεγάλη αλήθεια με την εκπαίδευση. Δεδομένης της φύσης της πληροφορικής, τα κράτη μπορούν να αυξάνουν το ΑΕΠ τους χωρίς να νοιάζονται και πολύ για την εξάπλωση της μόρφωσης, αφού μπορούν να δημιουργούν μια ανταγωνιστική τεχνοκρατική και επιχειρηματική ελίτ. Η Ινδία ειδικά, το δρόμο αυτό, τον πήγε μέχρι το τέρμα!

Έτσι η κριτική σκέψη, δεν αποτελεί απαραίτητο στοιχείο της εκπαίδευσης που στοχεύει στην οικονομική μεγέθυνση και ποτέ άλλωστε δεν υπήρξε σε χώρες που την κυνήγησαν ανελέητα, όπως η Σιγκαπούρη και η Κίνα.

Εδώ, θα κλείσω, με ένα απόσπασμα από άρθρο του Stefan Collini, καθηγητή λογοτεχνίας από το Cambridge, ο οποίος σχολιάζει τα κριτήρια αξιολόγησης του RAE:

" Ο λόγος που κανόνες όπως αυτοί δεν προκαλούν ισχυρή αντίδραση είναι ότι τις προηγούμενες τρεις δεκαετίες οι ευαισθησίες μας έχουν νεκρωθεί από τον πολλαπλασιασμό της γλώσσας της γραφειοκρατίας, όπως «ικανοποίηση του χρήστη», «οι δυνάμεις της αγοράς», «λογοδοσία», κ.λ.π. Πιθανόν, τ’ αυτιά μας, να μην μπορούν πλέον ν’ ακούσουν πόσο ανόητη και αμφιλεγόμενη είναι η φράση «Πλαίσιο για την Αριστεία στην Έρευνα», ή πόσο γελοία είναι η πρόταση, η ποιότητα μιας έρευνας να αξιολογείται από τον «αριθμό των εξωτερικών χρηστών αυτής», ή από τη γκάμα των «δεικτών απήχησης».

Αντί ν’ αφήνουμε όλη αυτή τη σαχλαμάρα να γίνεται το μοναδικό λεξιλόγιο στη δημόσια συζήτηση, αξίζει να επιμείνουμε ότι αυτό που ονομάζουμε ανθρωπιστικές επιστήμες, είναι μια συλλογή τρόπων συνάντησης της ανθρώπινης δραστηριότητας σε όλον της τον πλούτο και ποικιλία. Το να επιχειρήσουμε να εμβαθύνουμε την κατανόησή μας γιαυτή και την άλλη πλευρά της δραστηριότητας, αποτελεί σκοπό από μόνο του.

Αν δεν ανατραπούν αυτοί οι κανόνες αξιολόγησης, οι καθηγητές στα βρετανικά πανεπιστήμια θα μετατραπούν σε πωλητές, από πόρτα σε πόρτα, εκχυδαϊσμένων εκδόσεων των προϊόντων τους για κατανάλωση στις αγορές".

Και καταλήγει, « Μπορεί και να μην είναι τόσο αργά για να το εμποδίσουμε να συμβεί!».

Υ.Γ. Τις ευχαριστίες μου στον Γιάννη Β. ο οποίος και μού έθεσε υπ' όψιν το άρθρο της Nussbaum.

Κι οι τράπεζες στα πανεπιστήμια

Ποιος είπε ότι ο νέος φρέσκος νόμος για τα ανώτατα ιδρύματα δεν είναι φιλολαϊκός και ανθρώπινος; Είσαι φτωχός και δεν έχεις φράγκα να σπουδάσεις; Ουδέν πρόβλημα! Τα χαμηλότοκα δάνεια είναι εδώ, στον πάγκο και σε περιμένουν! Τι κι αν τα δάνεια βούλιαξαν τα κράτη και τον κόσμο. Μήπως και τα στεγαστικά, χαμηλότοκα δεν ήταν; Όμως, παρ’ όλα αυτά, το χούι, χούι. Και η κονόμα, κονόμα. Και η κυβέρνηση προστάτης και μεσάζων των τραπεζών. Με το αζημίωτο;

Στο κάτω-κάτω, δεν μπορείς να έχεις το θράσος να θέλεις να σπουδάσεις, και μετά να απολαμβάνεις τους τεράστιους μισθούς των κόπων σου, χωρίς να βάλεις το χέρι στο τσέπη. Γιατί να πληρώνει ο ένας και ο άλλος τίμιος φορολογούμενος τη φιλοδοξία του καθενός; Σπούδασες; Θα πληρώσεις! Με δάνειο!

Η ιστορία λοιπόν έχει δυο σκέλη. Πρώτα ότι η εκπαίδευση γίνεται θέμα ατομικό, το οποίον ουδόλως αφορά την κοινωνία, και το οποίο είναι απολύτως σωστό, γιατί φρόντισαν η εκπαίδευση να μην αφορά πλέον την κοινωνία και το καλό της, και δεύτερον ότι στις χώρες όπου το φιλολαϊκό αυτό μέτρο εφαρμόστηκε πριν από μας και για μας, οι φοιτητές μαζί με το πτυχίο τους, παίρνουν σαν δώρο και μια θηλιά. Για να πνιγούν. Από τα δάνεια που αβγάτισαν.

Το μέσο φοιτητικό δάνειο φλερτάρει πλέον με τα $100,000, λένε οι κακές γλώσσες απ’ την Αμερική, εξ αιτίας των τόκων και των προστίμων για τους κακοπληρωτές. Το δε συνολικό ποσό που χρωστάνε οι μπαταχτσήδες πρώην φοιτητές κοντεύει το ένα τρις δολάρια, ποσό που ξεπερνάει το συνολικό χρέος από τις πιστωτικές κάρτες. Όπως μας πληροφορεί η καλή WSJ, στο δεύτερο τρίμηνο φέτος, το όριο ανοχής των 90 ημερών είχε περάσει το 11,2% των φοιτητικών δανείων, ποσοστό που συγκρίνεται με το 12,2% αυτών που «ξέχασαν» να εξοφλήσουν τις κάρτες τους.

Τι έγινε ρε παιδιά ο άγιος ανταγωνισμός που ρίχνει τις τιμές; Δεν κάνατε τα πανεπιστήμια ιδιωτικά για να αυξηθεί ο ανταγωνισμός; Πού πήγε η θεωρία; Λάθος κι αυτή; Κρίμα, κι εμείς είμαστε έτοιμοι να την ακολουθήσουμε, έστω και στη δύση της. Αυτό που αντικρίζει ο αμερικανός φοιτητής είναι η συνεχής αύξηση των διδάκτρων, και η συνεχής αύξηση του κόστους διαβίωσης στις εστίες. Ιδιωτικά πανεπιστήμια βλέπουν το 77% ως το 85% των νέων φοιτητών να περνούν το κατώφλι τους και μ’ ένα δάνειο παραμάσχαλα.

Θα σου πω εγώ τι κάνει ο ανταγωνισμός και κατά πόσο ρίχνει τις τιμές. Δεν τις ρίχνει, διότι είναι ο ανταγωνισμός αυτός ο ίδιος που τις ανεβάζει. Πώς θα προσελκύσεις νέο κόσμο, νέους πελάτες από τους οποίους εξαρτάται και η χρηματοδότησή σου σαν πανεπιστήμιο, αν δεν φυτέψεις γκαζόν απ’ άκρη σ’ άκρη, αν δεν στήσεις πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, αν δεν βγάλεις τα ιλουστρασιόν φυλλαδιάκια σου, αν δεν μοστράρεις το θυρεό σου, αν δεν ανακαινίσεις τα δωμάτια με τζακούζι και spa; Καμιά τύχει να περάσει πελάτης απ’ έξω. Κι αν δεν μπορεί να πληρώσει τα spa και τα τζακούζι; Ουδέν πρόβλημα! Υπάρχουν τα δάνεια! Όπως ακριβώς γινόταν και με τους πατεράδες τους που δεν τους έφτανε ο μισθός και χρεώνονταν μέχρι το κεφάλι.

Κι ενώ με την κρίση, δηλαδή με τις επιλογές του tea party ουσιαστικά, τελείωσαν τα grants, και οι τράπεζες κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς πελάτες, βρέθηκε η λύση: Δανειστείτε!

Και τι γίνεται από μισθούς και δουλειές; Από τα $30,000 που ήταν ο μέσος μισθός για τους νέους αποφοίτους, κατέβηκε στα $27,000, ενώ μόνο το 56% αυτών μπόρεσε να βρει δουλειά μέσα στο χρόνο, συγκρινόμενο με το 90% πριν από την ύφεση.

Και σε αντίθεση με τα καταναλωτικά δάνεια, τα φοιτητικά θα σε κυνηγούν εφ’ όρου ζωής με παρακρατήσεις από τους μισθούς, εφ’ όσον κάποτε αποκτήσεις μισθό, με παρακρατήσεις από τις επιστροφές φόρου και με ισόβιο αποκλεισμό από τις δουλειές του δημόσιου τομέα.

Αυτή είναι λοιπόν η ιστορία πίσω από τα δάνεια, με τους εμπνευστές του σχεδίου να χαμογελάνε σαρδόνια, προσπαθώντας μάταια να κρύψουν τα σάπια τους τα δόντια...

Οι πολιτικές συνδηλώσεις του περί "αρίστων" λόγου

Θα έπρεπε να είχαμε μάθει πια να αναγνωρίζουμε τα τερτίπια με τα οποία η παρούσα κυβέρνηση αποσπά ή επιχειρεί να αποσπάσει τη πλέον δυνατή συναίνεση στις πολιτικές της. Όχι ότι δεν ήταν σε χρήση και σε παρελθόντες χρόνους, μόνο που δεν τα πολυέπιαναν οι πολιτικοί στα χέρια τους, κι αυτό για να μην χάνουν από τη συνεχή τριβή, την αξία τους σαν όπλα επιβολής και αχρηστεύονται.

Το “Καραμανλής ή τανκς”, αν δεν κάνω λάθος, απετέλεσε το πρώτο τέχνασμα μεταπολιτευτικά για την απόσπαση συναίνεσης μέσω διλημματικών φράσεων μεγάλου contrast. Η εντύπωση που έκανε φαίνεται ότι ήταν τόσο μεγάλη ώστε να μείνει για πάντα στην ιστορία. Αυτό λοιπόν που επιδιώκεται να υιοθετηθεί από την κοινή γνώμη, αντιπαρατίθεται δίπλα δίπλα και κολλητά με κάτι εναλλακτικό που είναι όμως εξώφθαλμα ακραίο. Τα τανκς και η βαρβαρότητα, όταν αντιπαρατίθενται στον Καραμανλή και το σοσιαλισμό, δεν είναι το ίδιο πράγμα με την αντιπαράθεση του μήλου απέναντι στο πορτοκάλι, ή της Κόκα Κόλα απέναντι στην Πέπσι Κόλα. Στη μια περίπτωση πρόκειται για επιλογή, στην άλλη για στυγνό εκβιασμό. Στη μια περίπτωση το υποκείμενο είναι ελεύθερο να αποφασίσει, στην άλλη, χειραγωγείται και καθοδηγείται προς μια μόνο κατεύθυνση αλυσοδέσμιο.

Ο Παπανδρέου ή η εταιρία που τον μανατζάρει, είδε τις διλημματικές φράσεις σαν ένα εύχρηστο γκατζετάκι για να ασκεί μέσω αυτού πολιτική. Κάθε φορά που εντέλλεται να περάσει κάτι, κατασκευάζει μια διλημματική έκφραση, βγαίνει στο μεϊντάνι, την διαλαλεί και περιμένει το ψάρι να τσιμπήσει. Από το ΔΝΤ ή πτώχευση, στο Μνημόνιο ή πτώχευση, κι από κει στο Μεσοπρόθεσμο ή χρεοκοπία, η κυβέρνηση πορεύεται επικοινωνιακά με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Φυσικά, το ίδιο τέχνασμα δεν μπορείς να το χρησιμοποιείς επ' άπειρον. Κάποια στιγμή, σαν τον ψεύτη βοσκό του παραμυθιού, θα σε πάρουνε χαμπάρι, και αμέσως μετά στο κυνήγι, αν είσαι τυχερός, γιατί υπάρχουν και χειρότερα.

Μέσα λοιπόν στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η ρητορική περί “αριστείας”. Η αριστεία, από μόνη της είναι ηθικός και όχι πολιτικός όρος. Η δε κατά κόρον εκμετάλλευση από την κυβέρνηση, της αίγλης που αυτή φέρει είναι εντελώς αναμενόμενη και σύμφωνη με τον σφετερισμό ολόκληρου του ηθικολογικού λεξιλογίου από τον νεοφιλελευθερισμό, όπως δείξαμε στην αμέσως προηγούμενη ανάρτηση. Αλλά η εταιρία μάρκετιγκ, που χρέος της είναι να κάνει τις πολιτικές από δύσπεπτες, εύπεπτες και να τις προωθεί στις μάζες με τα ντελικάτα στομάχια, δεν ικανοποιείται μόνο με αυτό, αλλά αμπαλλάρει κι από πάνω την “αριστεία” με μια διλημματική έκφραση, ώστε να διασφαλίσει διπλά το καλωσόρισμα του προϊόντος της.

Η αντιπαράθεση εδώ του “άριστου” γίνεται με το “αρεστό”, σε ένα εύστοχο λογοπαίγνιο, που μόνο οι ατάκες του Καρατζαφέρη το ξεπερνούν σε ευρηματικότητα. Μπρος στις αρνητικές συνδηλώσεις του “αρεστού”, που παραπέμπει στην παθογένεια του παλαιοκομματικού συστήματος και την ευνοιοκρατία, η “αριστεία”, σαν τον πολικό αστέρα δείχνει τον δρόμο του εξισωτισμού, όπου η επιτυχία προκύπτει μόνο από την ατομική προσπάθεια και ικανότητα, και έξω από κάθε κοινωνική αναφορά.

Το κατά πόσον η ανέλιξη των αρίστων αποτελεί πρόταγμα και πρωτεύοντα όρο της δημοκρατίας το είχαμε αναλύσει πριν από δυόμιση περίπου χρόνια στο “Ιδεολόγημα της Αξιοκρατίας”. Τότε φαινόταν ακόμα αιρετικό, αλλά μου κάνει εντύπωση, πως ακόμα και σήμερα, μετά από τα όσα έχουν γραφεί και λεχθεί τόσο στην Ελλάδα (βλ. Τέλλογλου), όσο και στον ευρωπαικό χώρο για την ανεπάρκεια πλέον της δημοκρατίας να χειριστεί τα σημερινά περίπλοκα προβλήματα, και την αναγκαιότητα περιστολής αυτής και ανάθεσης της διακυβέρνησης στα χέρια καλά εκπαιδευμένων ελίτ (βλ. "Από την ανικανότητα των ηγετών, στην ανικανότητα της δημοκρατίας"), η ρητορική περί “αριστείας” εξακολουθεί να εκλαμβάνεται γυμνή και αποκομμένη από τον περίγυρο μέσα στον οποίο αναπτύσσεται και τις σκοπιμότητες τις οποίες εξυπηρετεί.

Η έννοια της "αριστείας", στο διεθνές οικονομικό περιβάλλον μέσα στο οποίο την προωθεί η κυβέρνηση, ουδόλως έχει να κάνει με τον καλό γιατρό, μηχανικό, κτίστη ή δάσκαλο. Απεναντίας, στοχεύει στην εμπέδωση της αναγκαιότητας αλλαγής/εδραίωσης του πολιτεύματος, από δημοκρατία που ψευτο-είναι σε ολιγαρχία. Άλλωστε και η αριστοκρατία σαν πολίτευμα, τη λέξη "άριστος" εμπεριέχει στα σπλάχνα της.

Η ιδεοληψία περί "αριστείας"

Ο νεοφιλελευθερισμός κατόρθωσε να επιβάλλει την αγοραία ιδεολογία με ένα ιδιαίτερα δόλιο τρόπο, έχοντας χρησιμοποιήσει σαν δούρειο ίππο αφ' ενός το ηθικοπλαστικό λεξιλόγιο του Αυλωνίτη, αφ' ετέρου τις λογικές κατηγορίες του Αριστοτέλη και βάλε. Έτσι πιάνοντας πρώτο τραπέζι πίστα στα ψηλότερα μπαλκόνια της ανθρώπινης υπόστασης, όπως λόγος (πνεύμα) και ηθική, πρακτικά έβαζε φραγή σε όλους τους δρόμους που τον αμφισβητούσαν, καθ' όσον ποιος θα ήταν αυτός που θα τολμούσε να διαγράψει και να αρνηθεί τις δυο σεβάσμιες αυτές κυρίες. Κανείς δεν θα ήθελε να φέρει το στίγμα του παράλογου και του ανήθικου.

Κι επειδή οι αγορές, θεωρούμενες ως το πλέον ορθά σκεπτόμενο υποκείμενο, είναι φυσιολογικό και να νομοθετούν, το αποτέλεσμα που προκύπτει από τη ζεύξη αυτή είναι η εξίσωση του νόμιμου με το ηθικό. Συνοψίζοντας: Η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία εκπροσωπεί την ηθική και τη λογική. Ως πατενταρισμένο δε λογικό υποκείμενο, σε σχέση πάντα με τον αισθηματία και φαντασιόπληκτο λαό, εντέλλεται προφανώς και να νομοθετεί. Επειδή, όμως, όπως είδαμε προηγουμένως, πέρα από λογικό υποκείμενο είναι και ηθικό, ευκόλως συνάγεται ότι οι νόμοι της αγοράς εμπίπτουν και στις επιταγές του ηθικού κανόνα, τον οποίο και ικανοποιούν.

Οι αγορές επομένως, πληρούν ταυτόχρονα τους όρους της λογικής, της ηθικής και της δικαιοσύνης. Τουτέστιν, οι αγορές είναι τέλειες, τουτέστιν οι αγορές είναι ο θεός! Ο,τιδήποτε δε, δεν εμπεριέχεται σ' αυτές, δικαίως θεωρείται ατελές και εξοβελισταίο, αιρετικό και κολάσιμο. Αν η Παιδεία μέχρι τώρα παρέμενε σαν μίασμα στον περίβολο της εκκλησίας των αγορών, με το καινούργιο νομοσχέδιο εξαγνίζεται και εγκαθίσταται πλέον θριαμβευτικά, στο Ιερό.

Όλα αυτά μάς είναι αρκετά γνώριμα. Καλό όμως είναι από καιρό σε καιρό να τα επαναλαμβάνουμε, και να τα εμπεδώνουμε.

Σχετικά τώρα με το περί παιδείας νομοσχέδιο: Βάζει όλες τις προδιαγραφές για να καταστήσει την παιδεία ένα ελκυστικό, και σύγχρονο προϊόν που θα μοσχοβολά και θα κάνει στράκες στα ράφια. Ένα προϊόν χρειάζεται ράφια και βιτρίνα για να προβληθεί, χρειάζεται καλή και τριζάτη συσκευασία, χρειάζεται ένα καλό μαρκετινγ και διαφήμιση, χρειάζεται μάνατζερς για να σχεδιάζουν την παραγωγή, χρειάζεται πιστοποίηση και τυποποίηση, χρειάζεται κοστολόγηση, μα πάνω απ' όλα χρειάζεται κάθε βράδυ να γεμίζει τη μπάνκα με φρέσκο μυρωδάτο χρήμα. Δεν υπάρχει περίπτωση να κυκλοφορήσει προϊόν στην αγορά που να μην έχει περάσει απ' όλα τα προηγούμενα στάδια. Αυτό, που κάνει κάτι να είναι προιόν, είναι η δυνατότητά του να αποκτά μοναδικό κωδικό, λογότυπο, αμπαλλάζ και τιμή. Έτσι μπορεί να εξάγεται και να εισάγεται σε οποιοδήποετε μέρος του κόσμου, να μεταφέρεται με containers και να πληρώνει δασμό στα τελωνεία.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με το προϊόν παιδεία. Η Βρετανία, για παράδειγμα, εξάγει πολλά τέτοια εκπαιδευτικά προϊόντα, με την κυριολεκτική σημασία της λέξης σε όλο τον κόσμο. Είτε είσαι στην Αφρική και στα Εμιράτα, είτε είσαι στην Κίνα, ο αφρικανός, ο άραβας και ο κινέζος θα αγοράσουν το ίδιο ακριβώς προϊόν, με τον ίδιο τρόπο που αγοράζουν το ίδιο σαμπουάν Palmolive, το ίδιο απορρυπαντικό Tide, και το ίδιο κινητό Nokia.

Κάθε εργοστάσιο παραγωγής εκπαιδευτικού προϊόντος διαφημίζει, όπως συμβαίνει και με όλα τα προϊόντα, ότι το δικό του προϊόν είναι το καλύτερο της αγοράς. Δεν υπάρχει παραγωγός που να μην το ισχυρίζεται, (τι στο καλό!), και δεν υπάρχει καταναλωτής που να μην θεωρεί ότι αυτό που αγοράζει είναι και το καλύτερο. Έτσι, τα “καλύτερα” είναι τόσα, όσοι είναι και οι καταναλωτές. Αλλιώς θα υπήρχαν μόνο ελάχιστα εργοστάσια που θα παρήγαγαν τα αντικειμενικώς “καλύτερα”, αν φυσικά το “κάλλιστο” είναι δυνατόν να ορισθεί με τρόπο αντικειμενικό .

Το “κάλλιστο” εδώ, στην ειδική δηλαδή αγορά εκπαίδευσης, ονομάζεται “αριστεία”. Όλοι υπόσχονται, μα πρωτίστως η κυρά του Υπ. Παιδείας, ότι το προϊόν που θα παράξουν, και που είναι το τάδε ή το δείνα πρόγραμμα σπουδών, θα είναι το κάλλιστο και θα εγγυάται την “αριστεία”. Μόνο, που δεν μπορούν όλα να είναι άριστα. Το “άριστον” εξ ορισμού, αποτελεί την κεφαλή μιας πυραμίδας, είναι αυτό που συναντάμε στην κορυφή μιας ιεραρχίας, και προϋποθέτει την ύπαρξη ενός αριθμού ομοειδών προϊόντων, τα οποία βρίσκονται από κάτω και τα οποία τα κατατάσσουμε σαν καλύτερα, σαν μέτρια, σαν μετρίως καλά, σαν καλά, σαν κακά, σαν ψυχρά, κι ανάποδα, ή σαν ο,τιδήποτε ενδιάμεσο.

Η “αριστεία” επομένως, που το εν λόγω νομοσχέδιο υπόσχεται να εγκαταστήσει στα ελληνικά πανεπιστήμια, δεν έχει απολύτως κανένα νόημα, εκτός φυσικά ενός, το οποίο είναι τόσο εμφανές, ώστε να περνάει εν πολλοίς απαρατήρητο. Δηλαδή, το μόνο αποτέλεσμα ολόκληρης της εμετικής θα έλεγα, ρητορικής περί “αριστείας”, είναι η εγκαθίδρυση μιας ιεράρχησης των εκπαιδευτικών προϊόντων, βάση κάποιων έωλων κανόνων, και με μόνο στόχο την εξάλειψη των κατώτερων βαθμίδων της πυραμίδας αυτής από τους νόμους της αγοράς, σαν εμπόρευμα σκάρτο. Φυσικά, οι βαθμίδες αυτές δεν είναι απλά σκέτα σανίδια, αλλά πάνω τους στηρίζονται εκατομμύρια άνθρωποι. Κι ενώ, μια κοινωνία μπορεί να καταφέρει να επιζήσει αν από την αγορά κωλόχαρτων εξαλειφθούν αυτά που θεωρήθηκαν κατώτερης ποιότητας, εν τούτοις δεν θα τα καταφέρει, αν η πυραμίδα κοπεί από τη βάση της και μείνει μόνο η κορυφή.

Υ.Γ. Μια σχετική, παλιότερη ανάρτηση είναι το: "Ιδεολόγημα της Αξιοκρατίας".

Οι καταιγίδες του Αυγούστου

Μπορεί να κόπασαν οι ταραχές στην υπνωτική Βρετανία, όχι όμως και οι αναλύσεις. Μάλλον θα τελειώσουν μαζί με τον Αύγουστο, όταν άλλα γεγονότα θα μπουν στο προσκήνιο και θα τις παραμερίσουν. Ως γνωστόν, τον Αύγουστο δεν υπάρχουνε ειδήσεις, και η εν λόγω εξέγερση, στη μέση του θέρους, ήταν όντως ένα σπάνιο και αναπάντεχο γεγονός, αυτό που λένε ότι συμβαίνει «once in a blue moon». Ίσως, γι αυτό και παραπήραν οι αναλύσεις, οι οποίες φρόντισαν να καλύψουν όλο το φάσμα των γενεσιουργών αιτίων και να αποδώσουν όλη τη γκάμα των χαρακτηρισμών στους εξεγερμένους, από αλήτες και εγκληματικά στοιχεία, μέχρι ηρωικούς επαναστάτες.

Κούνησαν το δάχτυλο στους ανόητους πολιτικούς, στους ροπαλοφόρους και μολοτωφόρους κουκουλοφόρους, στην αποξενωμένη νεολαία, στους άπληστους τραπεζίτες, στις περικοπές και στα bail-outs των τραπεζών, αλλά κανενός δεν πέρασε απ’ το μυαλό να καθίσει και να βρει τον κρίκο που συνδέει την αυγουστιάτικη παραζάλη των αγορών, την υποβάθμιση των ΗΠΑ, την πτώση του δείκτη Dow Jones, την επικείμενη υποβάθμιση της Γαλλίας, την επερχόμενη διάλυση της Ευρωζώνης, και τις μαζικές δολοφονίες στη Νορβηγία, με την εμφάνιση αγανακτισμένων στο Ισραήλ, την επαναλειτουργία της Puerta del Sol, και τις εξεγέρσεις στις βρετανικές πόλεις και μητροπόλεις.

Κι όμως τέτοια ενιαία και ενοποιητική εξήγηση όντως υπάρχει, μόνο που διέλαθε της προσοχής των αναλυτών. Σκυμμένοι στα εγκόσμια, αμέλησαν να στρέψουν το κεφάλι προς τα επουράνια, όπου και θα εύρισκαν τη λύση.

Όχι βέβαια, οι συνήθεις αεροψεκασμοί, η πατρότητα ανακάλυψης των οποίων αποδίδεται αναμφισβήτητα στον Λιακόπουλο, αλλά κάτι ανώτερο, και απείρως πιο συνταρακτικό: οι αεροψεκασμοί, αυτή τη φορά, του Ήλιου!

Ακόμα δεν έχει συνέλθει η ανθρωπότητα, ισχυρίζονται οι επιστήμονες, από την πρωτοφανή σε ισχύ ηλιακή καταιγίδα της 5^ης Αυγούστου, η οποία ξαμόλησε στην ατμόσφαιρα τεράστιο αριθμό φορτισμένων σωματιδίων, τα οποία, όπως αποφαίνονται ευυπόληπτοι ακαδημαϊκοί, επηρεάζουν την ανθρώπινη βιοχημεία και συμπεριφορά από το αρνητικό, έως το αρνητικότατο.

Αν, οι έως τώρα εμβριθείς επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τις μέρες που ο Ήλιος αφηνιάζει, τα χρηματιστήρια πέφτουν, ενώ αυξάνονται τα νευρολογικά περιστατικά, από δω και στο εξής θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους και να καταχωρούν στα συμβάντα και τις συλλογικές αρνητικές συμπεριφορές, που είναι οι εξεγέρσεις.

Ευτυχώς, όπως μας πληροφορούν οι άγρυπνοι παρατηρητές των αγορών, μπόρα ήταν και πέρασε. Τα χρηματιστήρια αναμένεται να ανακάμψουν και οι εξεγερμένοι να πάνε στα σπίτια τους.

Αλλά όχι για πολύ. Ο ηλιακός κύκλος βρίσκεται σε εξέλιξη, και η κορύφωση αναμένεται να συμβεί το 2013. Δηλαδή, έχουμε δυο και κάτι χρόνια μπροστά μας, που οι εξεγέρσεις θα είναι και επιστημονικώς δικαιολογημένες, να μην πω και επιβεβλημένες…

Το «Δεν Πληρώνω» πάει Ιρλανδία

Πριν από λίγες μέρες η Ιρλανδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ένα καινούργιο οριζόντιο χαράτσι στα ήδη παραφορτωμένα με φόρους νοικοκυριά. Ονομάζεται Household Tax και προς το παρόν ισούται με ένα ετήσιο ποσό 100 ευρώ, το οποίο θα πρέπει να καταβάλει κάθε νοικοκυριό, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Η κυβέρνηση πιθανολογεί ότι έτσι θα μπορεί να συγκεντρώνει ετησίως γύρω στα 150 εκατ.

Το χαράτσι αυτό είναι προσωρινό, μιας και η κυβέρνηση ετοιμάζεται ως το 2014 να το κάνει κλιμακωτό ανάλογα με την αξία του σπιτιού και την κατανάλωση νερού. Για το σκοπό αυτό σκοπεύει να εγκαταστήσει στα σπίτια μετρητές ώστε παράλληλα να αρχίσει να χρεώνει και την κατανάλωση του νερού.

Κούνια, όμως που την κούναγε!

Ήδη ακτιβιστές και μέλη αριστερών οργανώσεων και κομμάτων, σε συνέχεια της αρχικής τους συνάντησης τον περασμένο χρόνο για τον ίδιο λόγο, αποφάσισαν να ξεκινήσουν πανεθνική εκστρατεία με σκοπό την αντίθεσή τους στην επιβολή του φόρου αυτού, μποϋκοτάροντάς τον και απαιτώντας την άρση τυχόν ποινικών διώξεων.

Δημόσιες συγκεντρώσεις σε πόλεις και χωριά σ’ όλη τη χώρα έχουν προγραμματιστεί για το Σεπτέμβριο, με σκοπό τη σύσταση τοπικών επιτροπών.

Παρόμοια εκστρατεία, για τον ίδιο λόγο, (φόρος νερού), είχε λάβει χώρα και στη δεκαετία του 1980, και ειδικά στο Δουβλίνο από το 1994-1996. Δεκάδες χιλιάδες νοικοκυριών είχαν ξεσηκωθεί, αρνούμενοι την πληρωμή. Οι προσπάθειες εκφοβισμού έπεσαν στο κενό, από 1) τις μαζικές κινητοποιήσεις, 2) την πολιτική κάλυψη και 3) από την νομική κάλυψη και υπεράσπιση όσων νοικοκυριών είχαν συρθεί στα δικαστήρια. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει το φόρο αυτό πίσω, τον Δεκέμβριο του 1996.

«Είναι μόνο 2 ευρώ τη βδομάδα». Με αυτά τα λόγια προσπάθησε να υπερασπιστεί το νέο χαράτσι ο υπουργός περιβάλλοντος της Ιρλανδίας. «Γνωρίζω, ότι δεν είναι δίκαιος, αλλά…». Αναγκαίος, θα προσθέταμε εμείς. Σ’ όποια χώρα και να πας, παντού τα ίδια. Ο ένας παπαγαλίζει τον άλλο, θαρρείς κι ανήκουν στην ίδια εγκληματική συμμορία.

Βέβαια, ακόμα και έτσι, το ποσό αυτό δεν είναι ευκαταφρόνητο για τους χαμηλόμισθους και τους ανέργους, που αφθονούν. Αλλά το θέμα έχει και συνέχεια. Αν ο φόρος αυτός περάσει, τότε ανοίγει ο δρόμος για την περαιτέρω αύξησή του, σε σύντομο χρονικό διάστημα, σε 500-800 ευρώ. Και σ’ αυτά θα μπουν καπάκι κι άλλα 500 ευρώ για τη χρέωση του νερού.

Η κυβέρνηση έχει αρχίσει εκστρατεία εκφοβισμού απειλώντας με πρόστιμα 10 ευρώ το μήνα σε περίπτωση άρνησης πληρωμής του φόρου, ακόμα και με φυλάκιση! Φυσικά, και εκεί οι ηγέτες κρύβονται πίσω από το δικό τους Μνημόνιο, το οποίο, λένε, ‘ότι τους υποχρεώνει να το κάνουν.

Πάντως ο κόσμος περιμένει πώς και πώς την εκστρατεία του «Δεν Πληρώνω». Ένα 87% δηλώνει ότι θα υποστηρίξει το μποϊκοτάρισμα, ενώ ένα 55% ότι δεν σκοπεύει να πληρώσει.

Παρεμπιπτόντως, όπως θα διαβάσετε και στην πρώτη ανάρτηση παρακάτω, η Θάτσερ έπεσε από την αποτυχία επιβολής ενός παρόμοιου φόρου, λόγω πανεθνικού ξεσηκωμού των Άγγλων, Σκότων, Ουαλλών και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων.

Εμείς;

Σχετικά με φορολογική ανυπακοή δείτε τις σχετικές αναρτήσεις:

Άδικοι φόροι, δίκαιες εξεγέρσεις

Φορολογική ανυπακοή

και το

Household & Water Tax Can’t Pay, Won’t Pay

και άλλα μύρια τόσα στο διαδίκτυο...

Οι αγορές έχουν ψυχή. Αλλά και λογική.

Διαισθάνομαι ότι η όλη ιστορία «Ευρωπαϊκή Κρίση Χρέους» διέπεται από έναν απίθανο παραλογισμό, παρόμοιο με αυτό που συναντάει κανείς σε ασυνάρτητα Β-Movies και στις εκπομπές του Λιακόπουλου, αν στη θέση των Ελοχίμ βάλουμε τις αγορές και στη θέση των Νεφελίμ, τα spreads.

Αναμφίβολα, οι μηχανισμοί που την πυροδότησαν είναι ολότελα πραγματικοί, εξηγούνται με τη λογική και ερμηνεύονται, μπορεί όχι μονοσήμαντα, αλλά αυτό δεν έχει και πολλή σημασία. Η ουσία είναι ότι είναι πραγματικοί και επιδέχονται λογική επεξεργασία. Το παράδοξο εμφανίζεται όταν ερχόμαστε στο σκέλος της αντιμετώπισης. Αυτό που συμβαίνει στις πλείστες των περιπτώσεων είναι ότι όταν γνωρίζεις την αιτία που προκαλεί ένα δυσάρεστο γεγονός, προσπαθείς να το αντιμετωπίσεις και να το ανατρέψεις πηγαίνοντας πίσω στις αιτίες και τους μηχανισμούς που το προκάλεσαν, τους οποίους και επιχειρείς να ακυρώσεις, ώστε να πάψουν να επιδρούν και να παράγουν τη δεδομένη δυσάρεστη κατάσταση.

Στην περίπτωση όμως της παρούσας κρίσης, η τακτική που ακολουθείται δεν μοιάζει καθόλου με τις συνήθεις πρακτικές. Αν και οι αιτίες έχουν ποικιλοτρόπως εντοπιστεί και αναλυθεί, η αντιμετώπισή της δεν ασχολείται με αυτές, τις αγνοεί προκλητικά, και αντ’ αυτού, επικεντρώνεται στα συμπτώματα, τα οποία επιχειρεί απλώς να κατευνάσει.

Στην ουσία έχουμε μια κομπογιαννίτικη συμπεριφορά, παρόμοια με τη μέθοδο αντιμετώπισης των ασθενειών από ένα κομπογιαννίτη γιατρό. Ο κομπογιαννίτης αδυνατεί να συνδέσει το σύμπτωμα της ασθένειας με την αιτία της ώστε να την αντιμετωπίσει αναλόγως, άλλωστε δεν τον ενδιαφέρει καν, παρά εφαρμόζει μια μέθοδο θεραπείας που δεν βασίζεται σε επιστημονικές γνώσεις, ούτε στην εμπειρία, ούτε ακόμα και στη διαίσθηση, αλλά σε κάποια ιδεοληψία ή μεταφυσική ενόραση. Πάρτε για παράδειγμα τις προσευχές, τα ξόρκια, τα μαντζούνια και τα λογής λογής αγιωτικά για την εκδίωξη από τον ασθενή του κακού πνεύματος που τον ταλαιπωρεί και τον αρρωσταίνει.

Τον ίδιο ακριβώς αλμπάνικο τύπο θεραπείας ακολουθείται και στην Ευρώπη. Το σύμπτωμα εδώ είναι η κρίση χρέους των κρατών και ο κατά την ΕΕ εχθρός, οι αγορές γενικώς, εχθρός διάχυτος, απρόσωπος και ασυνάρτητος. Οι αγορές έχουν μόνο ένα αίτημα: να εξασφαλίσουν τα ομόλογά τους και να συνεχίσουν να λαμβάνουν τακτικά τους τόκους επί των κεφαλαίων τους. Οι αγορές δεν γνωρίζουν πώς μπορεί αυτό να επιτευχθεί, ούτε καν τους ενδιαφέρει. Και εδώ είναι το κουμπί της υπόθεσης και ο παραλογισμός της όλης κατάστασης. Οι πολιτικοί δρουν, όπως δρα ένας γονιός μπροστά σε ένα βρέφος που γκρινιάζει και κλαίει. Δεν μπορούν προφανώς να συνεννοηθούν μαζί του, και αρχίζουν να δοκιμάζουν διάφορες μεθόδους μέχρι να καταφέρουν να το ηρεμήσουν. Το πιλατεύουν, το χαϊδεύουν, άμα δεν πιάσει αυτό, το αγριεύουν, του δίνουν να φάει μπας και πεινάει, του αλλάζουν την πάνα, ή αν τίποτε απ’ αυτά δεν πιάνει, το πετάνε κάτω απ’ το μπαλκόνι και ησυχάζουν δια παντός.

Οι ευρωπαίοι πολιτικοί κάνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα, κινούμενοι στα τυφλά, και μη γνωρίζοντας ποια θα είναι η πιο ενδεδειγμένη τακτική για να κατευνάσουν τον επιθετικό ιό των spreads, ως τη συμπύκνωση και ενσάρκωση του πνεύματος και της θέλησης των αγορών. Ό,τι και να κάνουν, πάντα εντός συγκεκριμένων ορίων φυσικά, διότι έχουν από πίσω τους και τα εκλεκτορικά σώματα, φαίνεται να αποτυγχάνει. Σε αντίθεση με το βρέφος, που η αιτία της γκρίνιας του είναι πάντοτε σωματική, πράγμα που σημαίνει ότι κάποτε θα βρεθεί η λύση, στις αγορές, η αιτία είναι ψυχολογική και ευμετάβλητη.

Τις αγορές όμως, μπορείς να τις δεις και κάτω από ένα διαφορετικό πρίσμα. Η απόδοση της κρίσης σε κρίση ρευστότητας, υπονοεί ότι οι αγορές είναι ένα ορθολογικό σώμα, που κρίνει, αναλύει και διαπιστώνει. Επίσης, μπορεί να έχει και ένα συγκεκριμένο σχέδιο το οποίο προσπαθεί να υλοποιήσει με τη σύμπραξη των πολιτικών, ή το ανάποδο. Δηλαδή, συγκεκριμένοι πολιτικοί, αυτοί δηλαδή που κινούν τα νήματα της Ευρώπης να επιδιώκουν να υλοποιήσουν ένα σχέδιο βάζοντας μπροστά τα πιο «πρωτοπόρα» κομμάτια των αγορών. Τέτοιο σχέδιο, κρίνοντας λογικά από τις συνεχείς επιθέσεις στο καθένα από τα κράτη του Νότου αποκλειστικά, θα μπορούσε να είναι και η διχοτόμηση της Ευρωζώνης σε δύο διακριτούς γεωγραφικούς και οικονομικούς πόλους. Η εξήγηση αυτή είναι αρκετά βάσιμη, αν πάρουμε το παράδειγμα της πρόσφατης επίθεσης στην Κύπρο και όχι στο Βέλγιο με τους σαφώς χειρότερους οικονομικούς και πολιτικούς δείκτες, (μεγαλύτερο χρέος για το τελευταίο και ανυπαρξία κυβέρνησης). Σημειωτέον, τα spreads είχαν αρχίσει να γυροφέρνουν το νησί, πολύ πιο πριν τη μεγάλη έκρηξη στο στρατόπεδο.

Αν όμως η κρίση, αποδοθεί σε κρίση φερεγγυότητας των κρατών, όπως συμβαίνει από μερίδα αναλυτών, (που σημαίνει ότι το πρόβλημα δεν είναι στείρο οικονομικό), τότε η διαπίστωση αυτή υπονοεί ότι οι αγορές κινούνται με ψυχολογικούς και όχι με λογικούς όρους. Το να ανορθώσει κάποιος ειδικός την ψυχολογία ενός ανθρώπου που πάσχει από κρίσεις πανικού, είναι μια επίπονη διαδικασία, με αμφίβολα τελικά αποτελέσματα. Σκεφθείτε τώρα, τι δουλειά πρέπει να γίνει και τι σόι αποτέλεσμα μπορεί να παραχθεί, αν οι πάσχοντες δεν είναι ένας, άλλα εκατομμύρια.

Σε κάθε περίπτωση βέβαια η αντιμετώπιση είναι διαφορετική. Αλλιώς αντιμετωπίζεις έναν λογικό άνθρωπο που επιτίθεται βάση σχεδίου, κι αλλιώς κάποιον που επιτίθεται ακανόνιστα, αγόμενος και φερόμενος από φόβο και πανικό.

Η πολιτική ηγεσία της Ευρωζώνης, κάνει τα στραβά μάτια και με υποκρισία περισσή, αντιμετωπίζει τις αγορές σύμφωνα με τη δεύτερη, την ψυχολογική εκδοχή, ενώ κατά την ταπεινή μου γνώμη, αυτές κινούνται σύμφωνα με την πρώτη, δηλαδή τη λογική εκδοχή, με σχέδιο τη διάλυση της ΟΝΕ, το οποίο και τελικά θα επιτευχθεί.

«Αργή Επιστήμη» ενάντια στη «Fast-track Επιστήμη»

Είναι προφανές ότι η Διαμαντοπούλου δεν ξέρει που παν τα τέσσερα. Προσπαθεί να πάει «εκεί», τη στιγμή που οι άλλοι έχουν πάρει το δρόμο για «αλλού». Σαν την επαρχιώτισσα που νομίζει ότι είναι πρωτευουσιάνα, πάει να λανσάρει μια μόδα, που οι εμπνευστές της έχουν αρχίσει ήδη να εγκαταλείπουν. Δηλαδή, κάνει σαν τον έμπορα εκείνο που προωθεί στην αγορά, ως την τελευταία λέξη της μόδας, τα κοντά φουστάνια, τη στιγμή που στο Μανχάταν και το Παρίσι ο ποδόγυρος έχει προσγειωθεί στη γάμπα. Ευαγγελίζεται την προώθηση του ανταγωνισμού, σαν το τελευταίο trendy concept, στα πανεπιστήμια, τη στιγμή που ο κόσμος βοά ότι το concept αυτό έχει φάει τα ψωμιά του και έχει χρεοκοπήσει. Όταν πάει να προβάλει ως ζητούμενο την επιτάχυνση της επιστημονικής παραγωγής, στον άλλο κόσμο, έχουν ήδη αρχίσει να πυκνώνουν οι φωνές περί του αντιθέτου. Και είναι αυτονόητο με την ορατή πλέον παρακμή της επιστήμης και των επιστημόνων.

Δεν είναι πια μυστικό ότι η επιστημονική παραγωγή, στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών έχει αποκτήσει όλα τα χαρακτηριστικά της ξέφρενης βιομηχανικής παραγωγής. Τουτέστιν, παραγωγή ενός πληθωρισμού από «προϊόντα», εν πολλοίς πανομοιότυπα το ένα με το άλλο, όπου εδώ σαν προϊόντα θεωρούνται κυρίως οι επιστημονικές δημοσιεύσεις, υιοθέτηση τεχνικών marketing για τη διαφήμιση και την προώθησή τους, extra αμοιβές και bonus των ερευνητών-παραγωγών αναλόγως του αριθμού των παραγόμενων «προϊόντων-δημοσιεύσεων» στη μονάδα του χρόνου, πιστοποίηση των «προϊόντων» και των διαδικασιών από εξωτερικές εταιρίες πιστοποίησης, και εμπορική εκμετάλλευση αυτών.

Ο υπερπληθωρισμός δημοσιεύσεων από τους επιστήμονες στην προσπάθειά τους να ανταπεξέλθουν του ανταγωνισμού ώστε να κερδίσουν μια θέση, προαγωγή ή μονιμότητα, χρήματα και φήμη, δεν χρειάζεται και πολύ μυαλό κανείς για να προβλέψει ότι θα οδηγούσε σε δυο κυρίως αποτελέσματα: υπερβολές και πασαλείμματα στην καλύτερη περίπτωση ή απάτη και λανθασμένα αποτελέσματα, στην χειρότερη. Το γεγονός ότι η μπαγαμποντιά ήρθε φώλιασε και μόλυνε την επιστήμη και τους επιστήμονες δεν είναι επειδή είναι στη φύση τους, αλλά διότι αποτελεί απόρροια του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο τις τελευταίες δεκαετίες κλήθηκαν να λειτουργήσουν, ένα περιβάλλον με αξίες ξένες προς τις παραδοσιακές ακαδημαϊκές.

Όπως γράφει και ο καθηγητής του Stanford Γιάννης Ιωαννίδης σε άρθρο του στο Scientific American, με τίτλο «Επιδημία λανθασμένων ισχυρισμών», πολλοί, για να μην πούμε οι περισσότεροι από τους ισχυρισμούς των επιστημόνων έχουν αποδειχτεί λανθασμένοι. «Λανθασμένες μελέτες και διογκωμένα αποτελέσματα σε έγκυρα επιστημονικά περιοδικά έχουν λάβει τη μορφή επιδημίας. Το πρόβλημα έχει καταστεί ανεξέλεγκτο στα οικονομικά και τις κοινωνικές επιστήμες, ενώ απαντάται ακόμη και στις φυσικές και κυρίως στη βιοιατρική. Η πιθανότητα δε, ένα αποτέλεσμα να είναι σωστό είναι αντιστρόφως ανάλογη της δημοσιότητας που έχει λάβει. Μοντέρνα και hot πεδία, τα οποία υπόσχονται στους θεράποντες αυτών υψηλές οικονομικές απολαβές, τείνουν να παρουσιάζουν και το χειρότερο ιστορικό αξιοπιστίας».

Ως αντίδραση λοιπόν, και ως απάντηση στον εκφυλισμό της επιστημονικής δραστηριότητας, έχει ξεπηδήσει η κίνηση «Slow Science», κυρίως από γερμανούς ερευνητές, (και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο, μάλλον αναμενόμενο, εξ αιτίας της διακριτής επιστημονικής κουλτούρας της Γερμανίας σε σχέση με την αγγλοσαξονική), η οποία κίνηση κάνει έκκληση στον επιστημονικό κόσμο για μεγαλύτερη σύνεση.

«...Η επιστήμη χρειάζεται χρόνο για να στοχάζεται», λέει το μανιφέστο που έχουν κυκλοφορήσει. «Η επιστήμη χρειάζεται χρόνο για να διαβάσει και χρόνο για να αποτύχει. Η επιστήμη δεν γνωρίζει τι μπορεί να είναι σωστό τώρα. Η επιστήμη αναπτύσσεται ακανόνιστα, με νευρικές κινήσεις και απρόβλεπτα άλματα μπροστά. Την ίδια στιγμή, όμως, έρπει πάνω σε μια πολύ αργή κλίμακα χρόνου, όπου θα πρέπει να της δίνονται αρκετά περιθώρια.

Η «Αργή Επιστήμη», ήταν η μόνη δυνατότητα για εκατοντάδες χρόνια πριν. Σήμερα, αυτή η πρακτική χρειάζεται να ξαναγεννηθεί και να προστατευθεί. Η κοινωνία θα πρέπει να δώσει στους επιστήμονες το χρόνο που χρειάζονται. Χρειαζόμαστε χρόνο να σκεφτούμε, χρειαζόμαστε χρόνο για να χωνέψουμε. Χρειαζόμαστε χρόνο για να παρανοήσουμε ο ένας τον άλλον, κυρίως όταν διεξάγεται διάλογος ανάμεσα στις φυσικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Δεν μπορούμε να σας λέμε όλη την ώρα τι σημαίνει η επιστήμη μας, για το που θα ήταν καλή και χρήσιμη, κι αυτό γιατί δεν γνωρίζουμε. Η επιστήμη χρειάζεται χρόνο».

Άντε τώρα να καταλάβουν τα βλαχαδερά και οι ταλιμπάν των αγορών με τα μυωπικά μονοχρωματικά γυαλιά…