Χρηματιστικοποίηση του Καπιταλισμού και Κρίσεις

Χρηματιστηκοποίηση του καπιταλισμού λαμβάνει χώρα όταν το υπερβάλλον κεφάλαιο από τον τομέα της παραγωγής στρέφεται για επενδύσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα της οικονομίας από τον οποίο επιδιώκει να εξασφαλίσει μεγαλύτερες αποδόσεις. Αυτό μπορεί να συμβεί για διάφορους λόγους όπως:

λόγω πλεονάζοντος κεφαλαίου,

λόγω υπερ-παραγωγής,

λόγω χαμηλής αγοραστικής δύναμης και ζήτησης,

λόγω πτώσης του ποσοστού κέρδους στους παραγωγικούς τομείς

λόγω απορρύθμισης του χρηματοπιστωτικού κλάδου.

Κάθε ένας από τους παράγοντες αυτούς είτε μεμονομένος, είτε σε συνδιασμό και ανεξάρτητα από τις συνθήκες που τον προκαλούν, έχει σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.

Η ανάπτυξη και οι ελκυστικές αποδόσεις του άυλου αυτού τομέα της οικονομίας συνδέονται επίσης και με την ανάπτυξη των τεχνολογιών, ειδικά αυτών που σχετίζονται με την πληροφορική (software και hardware), καθώς καλύτεροι αλγόριθμοι και μεγαλύτερες ταχύτητες στις συναλλαγές αυξάνουν τις αποδόσεις. Ταυτόχρονα όμως συμβάλλουν και στο μέγεθος και τη βιαιότητα των booms και busts διότι παρακινούν σε μεγαλύτερους όγκους συναλλαγών, σε ανάληψη μεγαλύτερου ρίσκου και σε μεγαλύτερη δικτύωση, έτσι ώστε μια διαταραχή σε έναν από τους κόμβους του δικτύου να φτάνει ως τσουνάμι σε κάποιον άλλον χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Αν εξετάσουμε τα 3 μεγαλύτερα κραχ από το τέλος του 19ου αιώνα ως σήμερα, δηλαδή τη Long Depression της περιόδου1873-1896, τη Great Depression με επιστέγασμα το Κραχ του 1929 και την τωρινή κρίση του 2008, παρατηρούμε ότι σε ολες αυτές τις περιπτώσεις προηγήθηκε μια περίοδος έντονης κερδοσκοπίας και δανεισμού, κατά την οποία είχαμε ανατροπή της ισορροπίας μεταξύ finance και production, με την πρώτη να εμφανίζει απότομες αυξητικές τάσεις.

Στο παρακάτω διάγραμμα από τον Thomas Filippon, του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, απεικονίζεται η χρονική εξέλιξη του μεριδίου της χρηματοοικονομικής βιομηχανίας στο συνολικό ΑΕΠ των ΗΠΑ από το 1860 ως τις μέρες μας. Το μερίδιο αυτό από το 2% περίπου στα τέλη του 19ου αιώνα και από το 4.9% στο 1980, φτάνει σήμερα στο 8.3%, χωρίς να δείχνει τάσεις μετριασμού όπως θα περίμενε κανείς εξ αιτίας της κρίσης. Στο διάγραμμα αυτό έχω σημειώσει με μαύρες γραμμές τις περιόδους αλλαγής της κλίσης της καμπύλης, οι οποίες αλλαγές αντιστοιχούν σε επιτάχυνση, σε αύξηση δηλαδή του ρυθμού χρηματιστικοποίησης της οικονομίας, έχοντας ως κατάληξη τα αντίστοιχα κραχ. 

 

Η γραμμή 1 θέλει να τονίσει την απότομη αλλαγή της κλίσης γύρω στο 1880 που διαρκεί περίπου ως το 1895, η γραμμή 2, την αλλαγή που συμβαίνει περί το 1920 και συνεχίζει μέχρι το 1935 και η γραμμή 3 την αλλαγή που συμβαίνει το 1980 μέχρι σήμερα. Συγκρίνοντας τις κλίσεις των τριών γραμμών βλέπουμε ότι η μεγαλύτερη κλίση αντιστοιχεί στη γραμμή 2, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει και τη βιαιότητα του κραχ του 1929 στην Αμερική, σε σχέση με τη βιαιότητα του σημερινού κραχ το οποίο συγκριτικά είχε μικρότερες επιπτώσεις. Επίσης η μικρή μεταβολή της κλίσης της γραμμής 1, σύμφωνα με το ίδιο σκεπτικό εξηγεί και τις μικρότερες επιπτώσεις της Long Depression στην οικονομία. Αν και ήταν μια μακρά περίοδος χαμηλής ανάπτυξης μετά το boom του 1873, δεν έμοιζε με τη βίαιη παλινδρόμηση της οικονομίας της περιόδου της Great Depression.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς εξετάζοντας το εν λόγω διάγραμμα είναι ότι με την πάροδο του χρόνου η περιόδος που σηματοδοτείται από την αλλαγή της κλίσης, δηλαδή από την έναρξη της ξέφρενης χρηματιστικοποίησης της οικονομίας μέχρι την τελική εμφάνιση του κραχ, γίνεται όλο και μεγαλύτερη, γεγονός που θα μπορούσε να εξηγηθεί από την αξιοποίηση της προηγούμενης εμπειρίας και τη βελτίωση των τεχνικών αντιμετώπισης των κρίσεων. Έτσι, ενώ ως παράδειγμα, η πορεία προς τη χρηματιστικοποίηση της οικονομίας αρχίζει το 1980, (για λόγους που δεν είναι του παρόντος), το τελικό σκάσιμο της φούσκας συμβαίνει μετά από 35 χρόνια. Στο κραχ του 1929 αντιθέτως, η φούσκα σκάει μετά από μόλις 9 χρόνια.

Αν εξετάσει κανείς από κοντά τις τρεις αυτές εμβληματικές περιόδους διαπιστώνει ότι προέκυψαν από μια παρόμοια συμπεριφορά.

Όπως γράφει ο Özgür Orhangazi στο βιβλίο του Financialization and the US Economy,

“Η σημασία του χρηματοπιστωτικού τομέα στη μετά το 1980 εποχή θέτει ερωτήματα για τις ομοιότητες που παρουσιάζει με την περίοδο από τα τέλη του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, καθώς και σε αυτήν την περίοδο η χρηματιστικοποίηση θεωρήθηκε ως η κυρίαρχη δύναμη στην οικονομία. Όταν κοιτάξουμε την οικονομία των ΗΠΑ στα τέλη του 19ου αιώνα, βλέπουμε μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο και ισχυρό χρηματοπιστωτικό τομέα που συνοδεύεται από την κυριαρχία μονοπωλίων/ολιγοπωλίων. Λέγεται ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις του βιομηχανικού τομέα βρίσκονται υπό την επήρεια (ή υπό τον έλεγχο) του Money Trust - μια ένωση των χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων υπό την ηγεσία της JP Morgan. Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της απάντησης των επενδυτικών τραπεζών στον αδίστακτο ανταγωνισμό της δεκαετίας 1880 -1890, με το να στρέψουν την προσοχή τους στη χρηματοδότηση των καρτέλ, τραστ και στις συγχωνεύσεις”.

Η αλόγιστη πιστωτική επέκταση, το μέγεθος της οποίας φαίνεται στο επόμενο γράφημα, ήταν επίσης μια από τις κυριώτερες αιτίες του κραχ του 1929.

Ενθαρρυμένοι από την ευρωστία της οικονομίας οι καταναλωτές δανείζονταν για ν' αγοράσουν μετοχές το ίδιο και οι επιχειρήσεις για να επεκταθούν. Στα χρόνια που προηγήθηκαν του κραχ, το χρηματιστήριο θεωρούνταν ως το κατ' εξοχήν ίδρυμα όπου κάποιος μπορούσε να πετύχει μεγάλα κέρδη. Ήταν κάτι όπως το κυνήγι του χρυσού. Όσο οι μετοχές ανέβαιναν τόσο και περισσότεροι δανείζονταν όλο και μεγαλύτερα ποσά για να επενδύσουν σε μια ανατροφοδοτούμενη φούσκα. Ανάμεσα στο 1923 και 1929 μια μέση μετοχή είχε αυξηθεί κατά 400%, αύξηση που κατ' ουδένα λόγο αντιστοιχούσε στην ευρωστία των επιχειρήσεων.

Όσον αφορά την τελευταία κρίση όλοι δείκτες ανάγουν τις απαρχές της στο 1980, όταν η χρηματιστικοποίηση επιλέχθηκε ως ο προσφορότερος δρόμος για το ξεπέρασμα του στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του '70.

Ως παράδειγμα είναι το επόμενο διάγραμμα, όπου κανείς παρατηρεί από το 1980 και μετά, την άνοδο του ποσοστού των χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ως προς τα υλικά περιουσιακά στοιχεία των κυριώτερων παραγωγικών επιχειρήσεων. Το πιο γνωστό παράδειγμα αποτελεί η αυτοκινητοβιομηχανία General Motors η οποία με το να αποφεύγει τις επενδύσεις στις γραμμές παραγωγής, κατέληξε στη χρεοκοπία. 

Η αντίστιξη της πορείας του χρηματοπιστωτικού τομέα σε σχέση με τον παραγωγικό φαίνεται με τον πιο εύγλωττο τρόπο στο επόμενο διάγραμμα. Πάλι το 1980 αποτελεί σημείο αναστροφής.

Το γιατί οι επενδύσεις στράφηκαν τελικά στα χρηματιστήρια και στα ποικίλα άλλα χρηματοοικονομικά προιόντα φαίνεται και από τα κέρδη που εξασφάλιζαν. Όπως φαίνεται παρακάτω, πάλι από το 1980 και μετά το μερίδιο των κερδών του financial sector ως προς τα συνολικά κέρδη βαίνει αυξανόμενο φτάνοντας το 45%.

Η ασυδοσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου οφείλεται εν πολλοίς στην παγκοσμιοποίηση και στην απορρύθμιση των κεφαλαιακών αγορών. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι υπάρχει πολιτική διάθεση αναστροφής της τάσης. Τουναντίον το σκιώδες banking ζει και βασιλεύει ενώ με το High Frequency Trading οι συναλλαγές γίνονται όλο και πιο επικίνδυνες και επισφαλείς...

Econophysics: Η Φυσική στην υπηρεσία των Αγορών

 (Το πάνω frame δείχνει την πραγματική διακύμανση των returns του S&P500. Το κάτω, αν η διακύμανση γινόταν με τυχαίο τρόπο)

Η κεντρική τράπεζα, το υπουργείο οικονομικών, οι πολιτικοί, αλλά και οι απλοί ανθρωποι που θέλουν να διαχειρίζονται τα αποθέματά τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, όλοι αυτοί επιδιώκουν να γνωρίζουν τη μελλοντική πορεία της οικονομίας με τον πιο αξιόπιστο τρόπο. Για να κάνεις προβλέψεις πρέπει να έχεις μια θεωρία η οποία να μπορεί να πιάνει τα θεμελιώδη συστατικά στοιχεία μιας οικονομίας και τις αλληλεπιδράσεις που τα γενούν με τρόπο όσο δυνατόν πλησιέστερο προς την πραγματικότητα. Μια τέτοια θεωρία φυσικά δεν μπορεί να αποτελείται από μια αράδα απλών εξισώσεων, οπότε χρειαζόμαστε περίπλοκα υπολογιστικά μοντέλα και μεγάλη υπολογιστική δύναμη. Ευτυχώς σήμερα, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο.

Τα περισσότερα μοντέλα στα οποία βασίζονται οι μακρο-οικονομικές προβλέψεις είναι μοντέλα χτισμένα γύρω από καταστάσεις ισορροπίας. Δηλαδή μπορούν να κάνουν σχετικά καλές προβλέψεις όταν η οικονομία τρέχει με ένα τεμπέλικο ρυθμό χωρίς εν γένει μεγάλες εκπλήξεις. Τότε, το αύριο μπορεί να προβλεφτεί από προηγούμενες πληροφορίες του παρελθόντος κάνοντας απλώς μια προέκταση στο μέλλον. Το πόσο κοντινό ή μακρινό θα είναι αυτό το αύριο εξαρτάται από τη ραθυμία της οικονομίας.

Αλλά οι άνθρωποι, οι κεντρικές τράπεζες, κλπ δεν καίγονται να γνωρίζουν ένα μέλλον που θα είναι λίγο πολύ το ίδιο με το παρόν. Αυτό για το οποίο καίγονται είναι να γνωρίζουν τις πιθανότητες μιας μεγάλης αλλαγής. Κι εδώ τα μοντέλα που έχουν δομηθεί γύρω από καταστάσεις ισορροπίας είναι εντελώς άχρηστα.

Ας πάρουμε κάποιον που παίζει στο χρηματιστήριο και επενδύει σε μετοχές. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι να μάθει τι θα συμβεί σε 1-2-3 τέρμινα ώστε ανάλογα να αγοράσει ή να πουλήσει με κέρδος. Η κλασική ανακλαστική κίνηση είναι να κοιτάξει πίσω στο παρελθόν τη συμπεριφορά μιας μετοχής ή του συνολικού δείκτη ας πούμε του S&P500 και απο αυτή να σχηματίσει μια γνώμη για το μέλλον. Κι επειδή τα διάφορα ωριαία, ημερήσια, μηνιαία κλπ σκαμπανευάσματα δεν λένε και τίποτε συγκεκριμένο, επιστρατεύεται η θεωρία και το modeling.

Το ερώτημα που τίθεται είναι λοιπόν: 

Ποια είναι η κατανομή των διακυμάνσεων της τιμής του S&P500 σε ένα ικανό χρονικό διάστημα ας πούμε μιας δεκαετίας; Αντί της τιμής, καλύτερα είναι να πάρουμε την κατανομή των returns του δείκτη αυτού, δηλαδή την κατανομή της ποσότητας

τιμή(t)-τιμή(t-1). Όχι για λόγους ουσίας αλλά παρουσίασης.

Η κατανομή που προκύπτει είναι κάτι που μοιάζει αρκετά κοντά με γκαουσιανή κατανομή εκτός από κάποιες πολύ κρίσιμες λεπτομέρεις στις παρυφές της, στις οποίες και κρύβεται ο διάβολος, που είναι τα κράχ. Δηλαδή τα άκρα της, που αντιστοιχούν σε μεγάλες διακυμάνσεις των returns, δεν πιάνονται (βρίσκονται εκτός) από μια κανονική γκαουσιανή κατανομή, η οποία μηδενίζεται πολύ γρήγορα και επομένως αποκλείει γεγονότα με μεγάλες διακυμάνσεις, τα οποία όμως παρατηρούνται στην πράξη και είναι πιο συχνά απ' όσο νομίζουμε.

O Ibovespa είναι ο αντίστοιχος δείκτης του χρηματιστηρίου του Sao Paolo. Στο διάγραμμα αυτό τα διάσπαρτα σημεία (κύκλοι) αντιστοιχούν στην πραγματική κατανομή των τιμών μέσα σε μια μέρα, ενώ η μαύρη καμπύλη αντιστοιχεί στην καλύτερη γκαουσιανή. Βλέπουμε πώς η γκαουσιανή αδυνατεί να πιάσει τις μεγάλες διακυμάνσεις.

Η standard νεοκλασσική θεωρία (Black-Scholes-Merton), η οποία είναι θεωρία ισορροπίας, αφήνει απ' εξω το ζουμί, δηλαδή τις άκρες της κατανομής που δεν περιγράφονται από τη γκαουσιανή καμπύλη και υιοθετεί το πολύ απλό μοντέλο του Τυχαίου Περιπάτου, κατά το οποίο η διακύμαση του S&P500 είναι εντελώς τυχαία και επομένως μη προβλέψιμη. Ή μάλλον η πιο πιθανή τιμή στο μέλλον είναι η σημερινή η οποία και περικλείει όλη την πληροφορία που έχουν οι οικονομικοί δρώντες. Αν δηλαδή κάποιος πουλάει πολλές μετοχές σήμερα, με συνέπεια να πέσει η τιμή τους, αυτόματα θα εμφανιστούν άλλοι που θα τις αγοράσουν, οπότε και η τιμή θα επιστρέψει στα πρότερα επίπεδα. Συνεπώς, σύμφωνα με την αντίληψη αυτή κανείς δεν μπορεί (κατά μέσο όρο πάντα) να κερδίσει από την αγορά παρά μόνο μέσα σε ένα σύντομο χρονικό παράθυρο, πρίν συμβεί η διόρθωση της τιμής.

Τι γίνεται όμως αν ρίξουμε μια πιο κοντινή και χωρίς προκατάληψη ματιά στη χρονοσειρα των διακυμάνσεων της τιμής μια μετοχής ή του S&P500, ή του ΝΙΚΚΕΙ ή του DAX ή του NASDAQ ή όποιου άλλου θέλετε;

Αυτό που παρατηρεί το οξυδερκές μάτι είναι ένα πλούσιο υλικό από patterns. Χοντρικά τα εξής:

1. Η κατανομή των διακυμάνσεων παρουσιάζει “fat tails”, αυτές δηλαδή που κόβει η γκαουσιανή κατανομή, πράγμα που σημαίνει ότι οι μεγάλες διακυμάνσεις (αυτές τελικά που ενδιαφέρουν) έχουν σημαντική πιθανότητα να συμβούν. Οι κατανομές αυτές είναι πολυωνυμικές (power laws).
2. Οι διακυμάνσεις παρουσιάζουν έντονη ομαδοποίηση (clustering), δηλαδή μεγάλες αλλαγές στις τιμές ακολουθούνται χρονικά από εξίσου μεγάλες αλλαγές. Το ίδιο συμβαίνει και με τις μικρές αλλαγές. Μικρές αλλαγές ακολουθούνται από επίσης μικρές αλλαγές. Αν η διακύμανση ήταν απλώς τυχαία, τότε θα είχαμε μια ομοιόμορφη κατανομή στο χρόνο των μικρών και των μεγάλων διακυμάνσεων, πράγμα που δεν σημβαίνει.
3. Οι διακυμάνσεις σε μια χρονική στιγμή δεν είναι ανεξάρτητες από τις διακυμάνσεις σε προθύστερο χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει συσχετισμός μεταξύ τους ή ότι οι τιμές έχουν “μνήμη”. (Στην πραγματικότητα για να ειμαστε ακριβείς αυτό που παρουσιάζει μνήμη, δηλαδή slow decay είναι η autocorrelation του τετραγώνου των τιμών).

Οι προηγούμενες εμπειρικές παρατηρήσεις παραπέμπουν στην εικόνα ότι οι Αγορές αποτελούν ένα complex φαινόμενο, χαρακτηριστικά του οποίου είναι η ύπαρξη μεγάλου αριθμού υποομάδων, οι οποίες δεν είναι ανεξάρτητες αλλά αλληλεπιδρούν και μάλιστα με μη γραμμικό τρόπο. Αν δούμε τα οικονομικά αποτελέσματα σαν απόρροια τέτοιων μη γραμμικών δυνάμεων με τα patterns τα οποία παράγουν, τότε μπορούμε με κατάλληλο modeling να αυξήσουμε την προβλεκτική μας ικανότητα.

Τα περισσότερα εν χρήσει μοντέλα είναι είτε απλώς γραμμικά ή γραμμικά με στοχαστικούς όρους και γιαυτό δεν μπορούν να πιάσουν επερχόμενα κραχ.

Η συμπεριφορά των Αγορών σε περιόδους κραχ ομοιάζει κατά πολύ με τη συμπεριφορά φυσικών συστημάτων πριν από μια μεταβολή φάσης, όπου κι εκεί παρατηρούνται έντονες διακυμάνσεις όλων των μεγεθών, η κατανομή πιθανοτήτων των οποίων ακολουθεί ένα power law της μορφής 1/|x|^α.

Η θεωρία και τα εννοιολογικά και μαθηματικά εργαλεία από το χώρο των κρίσιμων φαινομένων της Φυσικής μεταφερόμενα στην Οικονομία φτιάχνουν τον νέο και πολλά υποσχόμενο κλάδο του Econophysics για τον οποίο θα έχουμε την ευκαιρία να μιλήσουμε σε κάποια άλλη στιγμή.

Μερικές αλήθειες για το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Ελλάδας

Όπως γνωρίζουμε από την εμπειρία μας, το κατά κεφαλή ΑΕΠ μια χώρας, ο πλούτος της δηλαδή, (εδώ gdp), συνδέεται στενά με την ανταγωνιστικότητά της (εδώ GCI), με μια θετική σχέση: όσο πιο ανταγωνιστική, τόσο πιο πλούσια. 

Αν βάλουμε σε ένα γράφημα το gdp στον οριζόντιο άξονα και τον δείκτη ανταγωνιστικότητας στον κάθετο για χώρες απ' όλον τον κόσμο (επάνω) και για χώρες από την Ευρώπη (κάτω), παρατηρούμε ότι αυτές ομαδοποιούνται κατά μήκος της κόκκινης ευθείας γραμμής, η οποία είναι η καλύτερη που μπορούμε να τραβήξουμε, με κάποιες να πέφτουν επάνω της, και κάποιες άλλες να βρίσκονται από πάνω ή από κάτω. 

Η σχέση που συνδέει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ με τον δείκτη ανταγωνιστικότητας δεν είναι γραμμική, αλλά πολυωνυμική, ως εξής:

GCI ~(gdp)^α , όπου α=0.1

Αν πάρουμε τους λογαρίθμους κι από τα δυο μέλη της εξίσωσης έχουμε log(GCI)~αlog(gdp), η οποία σχέση υποδηλώνει ευθεία γραμμή και την οποία βλέπουμε στα δυο γραφήματα επάνω, για το λόγο ότι οι άξονες, αν προσέξατε, είναι σε λογαριθμική κλίμακα.

Ο δείκτης ανταγωνιστικότητας όπως φαίνεται στο WEF 2011-2012, κυμαίνεται ανάμεσα στο 5.74 (Ελβετία) και στο 2.87 (Τσάντ). Για την Ελλάδα, (GRE), η οποία καταλαμβάνει την 90η θέση ανάμεσα σε 142 χώρες, είναι στο 3.92.

Τι παρατηρούμε;

Ότι η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από την κόκκινη γραμμή και μάλιστα στο (b) γράφημα πολύ πιο κάτω απ' αυτήν, γεγονός που υποδηλώνει ότι ο κατά κεφαλή πλούτος που κατέχει, στα περίπου $27000  δεν δικαιολογείται από την ανταγωνιστικότητά της. Με βάση την ανταγωνιστικότητά της, το κατά κεφαλή ΑΕΠ θα έπρεπε να είναι γύρω στα $4000. Όπως φαίνεται καθαρά, και στην περίπτωση αυτή η Ελλάδα είναι κραυγαλέα μοναδική, με μια από τις χαμηλότερες θέσεις στην Ευρώπη, στα ίδια επίπεδα με Σερβία και Βοσνία Ερζεγοβίνη. Η Σλοβενία έχει το ίδιο περίπου κατά κεφαλή ΑΕΠ, αλλά με πολύ μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα. Ενώ η Σερβία με ίδια ανταγωνιστικότητα με την Ελλάδα έχει πολύ χαμήλο gdp per capita.

Αντιθέτως η Γερμανία, η οποία πέφτει πολύ πιο πάνω από την ευθεία γραμμή έχει πολύ μικρότερο πλούτο απ' ότι θα έπρεπε με βάση την ανταγωνιστικότητά της. Κανονικά, το gdp θα έπρεπε να βρίσκεται σο επίπεδο των $100,000. 

Παρατηρούμε επίσης ότι το gdp της Νορβηγίας και Λουξεμβούργου δεν δικαιολογείται από την ανταγωνιστικότητά τους, αλλά εδώ ίσως φταίει το πετρέλαιο για τη Νορβηγία και ο financial sector του Λουξεμβούργου, ελέω ΕΕ, που σημαίνει ότι δεν απαιτείται ιδιαίτερα αυξημένη ανταγωνιστικότητα για να κερδίσουν το ψωμί τους. 

Στο παραπάνω γράφημα βλέπουμε τη μεταβολή του ρυθμού ανάπτυξης των ευρωπαικών χωρών το διάστημα 2008-2011 σα συνάρτηση του δείκτη D, που ισούται με τη διαφορά της πραγματικής ανταγωνιστικότητας μιας χώρας από αυτή που θα έπρεπε να έχει βασει του πλούτου της, δηλαδή το D είναι η κάθετη απόσταση από την κόκκινη γραμμή στα δυο πρώτα διαγράμματα. 

Αυτό που παρατηρούμε είναι ότι χώρες με θετικό D είχαν ταχυτερη ανάπτυξη.

Και τέλος, στο επόμενο διάγραμμα βλέπουμε τη θέση της Ελλάδας με βάση το συντελεστή διαφθοράς, corruption perception index (CPI) ο οποίος μεταβάλλεται από το 10 (μηδενική διαφθορά) ως το 1. Η Ελλάδα για το 2011 βρισκόταν στην 80η θέση.

 

Παρ' όλο που η Ελλάδα στον ευρωπαικό χώρο έχει να δείξει τη μεγαλύτερη διαφθορά, εν τούτοις απολαμβάνει ένα εξαιρετικά υψηλό κατά κεφαλή ΑΕΠ.

Τα συμπεράσματα δυστυχώς είναι αρκετά δυσάρεστα. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ, για το 2011 απ' όπου είναι τα στοιχεία, δεν αντιστοιχεί στα επίπεδα ανταγωνιστικότητας και διαφθοράς τα οποία και θα πρέπει να ανέλθουν σε κανονικά για την ΕΕ επίπεδα.

ΥΓ. Τα στοιχεία είναι από 'δω.

Καν' το όπως η Κούβα

Στις αρχές αυτού του χρόνου οι Ραούλ Κάστρο και Ντίλμα Ρουσέφ εγκαινίασαν το νέο υπερσύγχρονο λιμάνι του Μαριέλ, 40 περίπου χλμ δυτικά της Αβάνας, το οποίο κατασκευάστηκε κυρίως με την ευγενική χορηγία της Βραζιλίας, καλύπτοντας τα 1 περίπου δις δολάρια από το συνολικό κόστος. Το συγκεκριμένο λιμάνι φτιάχτηκε έτσι ώστε να μπορεί να δέχεται και τα μεγαλύτερα πλοία που θα περνούν στο κοντινό μέλλον από τη υπό διεύρυνση διώρυγα του Παναμά και στοχεύει να πάρει ένα μεγάλο μέρος των θαλασσίων μεταφορών που χρησιμοποιούν την Καραιβική σαν ενδιάμεσο σταθμό. Με την άρση δε του εμπάργκο απο τις ΗΠΑ θα αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη ισχύ, και είναι κάτι που δεν μπορεί να μην το έχουν κατά νου οι Κάστρο. Φυσικά, δεν έχει έρθει ακόμα αυτή η στιγμή, αλλά όπως δείχνουν τα πράγματα υπάρχουν αρκετές προυποθέσεις ώστε να αρθεί όχι στο πολύ μακρινό μέλλον, μιας και η πρώτη γενιά των σκληροπυρηνικών Κουβανών του Μαιάμι έχει είτε αποδημίσει εις Κύριον είτε έχει αποσυρθεί σε κάποιο από τα γηροκομεία, της περιοχής, η δε δεύτερη γενιά είναι περισσότερο επιεικής προς το καθεστώς, στο βαθμό μάλιστα που το τελευταίο φιλελευθεροποιείται και γίνεται περισσότερο business friendly. Πληθαίνουν δε οι φωνές στις ΗΠΑ που θεωρούν το συγκεκριμένο εμπάργκο αναχρονισμό. Και είναι, αν σκεφτεί κανείς ότι ένας Κουβανός πολύ πιο εύκολα μπορεί να πάει στηνΑμερική, απ' ότι ένας Αμερικανός στην Κούβα. Επιπλέον αν οι αμερικανοί δεν κινηθούν γρήγορα στην άρση του εμπάργκο, στη γωνιά περιμένουν Ρώσοι, Κινέζοι, Ευρωπαίοι, Βραζιλιάνοι κλπ, έτοιμοι να τους φάνε τις δουλειές.

Το λιμάνι αποτελεί μια από τις στρατηγικές κινήσεις της Κούβας και έχει ενδιαφέρον να δούμε τον τρόπο με τον οποίον κινείται τον τελευταίο καιρό, που δεν είναι άλλος από μια ρεαλιστική (αλλά πολύ προσεκτική) στροφή στην πολιτική, όπως απεικονίζεται στην τάση ανεξαρτητοποίησης από την Βενεζουέλα, ειδικά μετά το θάνατο του Τσάβες, (φαίνεται ότι δεν έχει μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητες του Μαδούρο να επιβιώσει πολιτικά), στο άνοιγμα των αγορών σε ντόπιους και ξένους, στη σταδιακή εγκατάλειψη του διπλού νομίσματος, στην έναρξη συνομιλιών με την ΕΕ για σύσφιξη των εμπορικών συναλλαγών, και στην αναζήτηση ξένων κεφαλαίων και επενδυτών κυρίως στις ασιατικές αγορές, Κίνα και Ιαπωνία.

Ως γνωστόν η Κούβα σαν μέλος της Κομεκόν από το 1972 είχε ευνοηθεί αρκετά από την πρώην Σοβιετική Ένωση, η οποία τής αγόραζε την παραγωγή ζάχαρης ακριβά και τής πουλούσε το πετρέλαιο φτηνά. Με την πτώση της, και ύστερα από μια δραματική δεκαετία η Κούβα βρήκε καινούργιο υποστηρικτή, τον Τσάβες, με το φτηνό πετρέλαιο που τής προμήθευε.

Λόγω δε της μεγάλης στενότητας σε δολάρια, η Κούβα πέρα από τα CUP και CUC, το μετατρέψιμο πέσο, εφηύρε και ένα τρίτο νόμισμα, χρυσή λίρα για τους πιστωτές της, τον Κουβανό γιατρό, του οποίου η ανταλλακτική αξία ανέβαινε όσο ανέβαινε και το (όντως αξιοθαύμαστο) προσδόκιμο ζωής των κατοίκων της. Για το 2014 υπολογίζεται ότι στα ταμεία της Κούβας θα εισρεύσουν περί τα $8 δις μόνο από την αποστολή γιατρών, νοσοκόμων και ιατρικού τεχνικού προσωπικού ανά τον κόσμο. Συγκριτικά αναφέρουμε ότι τα εμβάσματα των 1.2 εκ εξορίστων κουβανών στις ΗΠΑ ανέρχονται στα $2.7 δις ετησίως, ενώ στα $2 δις ανέρχονται και τα έσοδα από τον τουρισμό. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου 30000 κουβανοί στη Βενεζουέλα ενταγμένοι στο πρόγραμμα “Γιατροί για Πετρέλαιο”, ενώ μια πρώτη φουρνιά 7500 γιατρών έχει μεταβεί στη Βραζιλία, μέσω του προγράμματος “Περισσότεροι Γιατροί” για να επανδρώσουν δυσπρόσιτες περιοχές. Δεν έχω αυτή τη στιγμή στοιχεία για το πόσο χρεώνει ο Ραούλ τη Βενεζουέλα, αλλά η Βραζιλία για κάθε γιατρό πληρώνει $4500 το μήνα. Κάνοντας τις πράξεις, βλέπουμε ότι πολύ απλά η Κούβα θα ξεπληρώσει τους Βραζιλιάνους για το λιμάνι του Μαριέλ, σε διάστημα μόνο δύο ετών!

Κουβανούς γιατρούς έχει ζητήσει και το Εκουαδόρ, το οποίο πληρώνει $2500 το κεφάλι, ενώ λόγω της καλύτερης οικονομίας της Νοτίου Αφρικής, ο Κάστρο για κάθε Κουβανό γιατρό χρεώνει $6500. Αν λάβουμε υπ' όψιν μας ότι η Κούβα έχει στείλει γιατρούς σε 66 ανά τον κόσμο χώρες, ακόμα και στην Ευρώπη, δεν είναι δύσκολο να δούμε πώς βγαίνουν τα $8 δις. Αυθόρμητα πάει ο νους μας, στους πόσους έλληνες γιατρούς εκπαιδεύσαμε και στείλαμε στη Γερμανία και αλλού χωρίς να πάρουμε δεκάρα τσακιστή, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Μια άλλη κίνηση της Κούβας είναι ότι το λιμάνι του Μαριέλ δεν θα το διαχειρίζονται Κουβανοί, αλλά η εταιρία PSA της Σιγκαπούρης, για το λόγο ότι διαθέτει αξιόλογη εμπειρία στον τομέα αυτό. Το δε εργατικό δυναμικό θα είναι κουβανοί κατά 99% με μισθούς που θα καθορίζονται από το γραφείο εργασίας της Κούβας.

Επίσης, στο λιμάνι θα λειτουργεί Ελεύθερη Ζώνη, όπου με τον νέο επενδυτικό νόμο για ξένους που ψηφίστηκε πρόσφατα στη βουλή, οι εταιρίες που θα εγκατασταθούν θα πρέπει να ανήκουν στους τομείς της βιοτεχνολογίας, της πληροφορικής, των ηλεκτρονικών κλπ, με σκοπό τη μεταφορά know-how και τεχνολογίας, ώστε να δράσουν ως καταλύτες για την ανάπτυξη του νησιού. 

Κατ' αναλογία με μάς, αντι να συνεχίζουμε να γκρινιάζουμε με την COSCO, ή με τον όποιον έρθει στο μέλλον να αναλάβει κάποιο από τα λιμάνια που έχουν βγει στο σφυρί, θα μπορούσαμε να θέταμε εξ αρχής όρους τέτοιους που να μεγιστοποιούν την ωφέλεια. Αν δεν ξέρουμε πώς να το κάνουμε, ας ρωτήσουμε τους κουβανούς...

Πόσο κόστισαν τα Ολυμπιακά έργα στο Ελληνικό;

Στις 25 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Πάντζας, Δριτσέλη, Δούρου, Βαλαβάνη, Κανελλοπούλου, Σακοράφα, Βρούτσης, Δρίτσας, Γάκης, Βαμβακά, Γεωργοπούλου, Πετράκος, Καφαντάρη, Κουράκης και Μεϊκόπουλος, στα πλαίσια του κοινοβουλευτικού ελέγχου είχαν καταθέσει ερώτηση στο αρμόδιο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ σχετικά με το συνολικό κόστος κατασκευής των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων στην περιοχή του Ελληνικού.

Η απάντηση ήρθε γρήγορα, σε λιγότερο από ένα μήνα και έχει ως εξής:

Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας στον Άγιο Κοσμά (Α’ Φάση)

Προϋπολογισμός Έγκρισης με ΦΠΑ 18%=12.418.256,76 ευρώ

Τελικό κόστος με ΦΠΑ 18%=18.076.762.48 ευρώ

Υπέρβαση=5.658.506 ευρώ ή 45.5%

Ολυμπιακό Κέντρο Ιστιοπλοΐας στον Άγιο Κοσμά (Β’ Φάση)

Προϋπολογισμός Έγκρισης με ΦΠΑ 18%=79.548.979,09 ευρώ

Τελικό κόστος με ΦΠΑ 18%=98.221.865,03 ευρώ

Υπέρβαση=18.672.886  ευρώ ή 23.4%

Κατασκευή ολυμπιακών εγκαταστάσεων Baseball, Softball, Hockey και των έργων υποδομής και ανάπλασης

Προϋπολογισμός Έγκρισης με ΦΠΑ 18%=96.787.079 ευρώ

Τελικό κόστος με ΦΠΑ 18%=102.278.957 ευρώ

Υπέρβαση=5.491.878  ευρώ ή 5.6%

Κατασκευή ολυμπιακών εγκαταστάσεων Καλαθοσφαίρισης, Χειροσφαίρισης, και Ξιφασκίας

Προϋπολογισμός Έγκρισης με ΦΠΑ 18%=57.810.625 ευρώ

Τελικό κόστος με ΦΠΑ 18%=90.389.183 ευρώ

Υπέρβαση=32.578.558 ευρώ ή 56.3%

Κατασκευή Κανό-Σλάλομ

Προϋπολογισμός Έγκρισης με ΦΠΑ 18%=22.971.618 ευρώ

Τελικό κόστος με ΦΠΑ 18%=34.449.317 ευρώ

Υπέρβαση=11.477.699 ευρώ ή 49.9%

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΤΕΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ=343.416.084 ευρώ

Δηλαδή 343 και μισό εκατομμύρια πεταμένα κυριολεκτικά απ' το παράθυρο. Όσα δε, δεν ρήμαξαν από μόνα τους, τώρα με την ανάπλαση του Ελληνικού, θα σβήσουν εντελώς από το χάρτη.

Επίσης ενδιαφέρον έχουν και οι υπερβάσεις από το προυπολογισμένο κόστος. Αυτές κυμαίνονται γύρω στο 50%, εκτός της υπέρβασης των γηπέδων Softball-Baseball και Hockey που όλως παραδοξως βρίσκεται μια τάξη μεγέθους χαμηλότερα.

Οι υπερβάσεις αυτές δίνουν και το στίγμα για την υπέρβαση και του συνολικού κόστους των ένδοξων-άδοξων Ολυμπιακών αγώνων 2004.

 

Τα τρία χαρούμενα κορίτσια της Λατινικής Αμερικής

Η πάνω φωτογραφία είναι από το σήμερα. Τραβήχτηκε στις 11 Μαρτίου 2014 στο Προεδρικό Μέγαρο Cerro Castillo την ημέρα ανάληψης των καθηκόντων της Μισέλ Μπασελέ, νεοεκλεγείσης Προέδρου της Χιλής. Στ' αριστερά της βλέπουμε την Κριστίνα Κίρσνερ, Πρόεδρο της Αργεντινής, χαρούμενη όσο ποτέ, ιδίως μετά την απόφαση του Paris Club να επανεκκινήσει τις συνομιλίες για τη διευθέτηση του εναπομείναντος χρέους της χώρας, ύψους $10 δις. Στα δεξιά, η πετυχημένη Βίλμα Ρουσέφ της Βραζιλίας.

Και από κάτω, οι παλιοί κακοί καιροί, αν και όχι τόσο μακρινοί. Κάτω από τη Μπασελέτ, στο μέσον της φωτογραφίας, φιγουράρει ο Αουγούστο Πινοσέτ (1974-1990), στα δεξιά του ο Χόρχε Ραφαέλ Βιντέλα της Αργεντινής (1976-1981) και στα αριστερά του βρίσκεται (μάλλον)ο Ερνέστο Γκάισελ (1974-1979) ένας από τους πολλούς δικτάτορες της Βραζιλίας που εναλλάσσονταν στην εξουσία πραξικοπηματικά ανάμεσα στο 1964 και 1985.

Βρε πώς αλλάζουν οι καιροί!

Πόσο ζεστό χρήμα (κι όχι εγγυήσεις) πήραν οι τράπεζες από το 2009 μέχρι σήμερα;

Α. Προνομιούχες μετοχές Αλογοσκούφη

Από απάντηση του υπουργείου Οικονομικών, κατόπιν ερώτησης του Μανόλη Γλέζου, σύμφωνα με το άρθρο 1 του 3723/2008 το Ελληνικό Δημόσιο ανέλαβε προνομιούχες μετοχές των πιστωτικών ιδρυμάτων, έναντι καταβολής σε αυτές Ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου λήξεως 21.05.2014 και 23.07.2014 (κι όχι μετρητών). Το συνολικό ποσό των αναλαμβανομένων μετοχών σήμερα ανέρχεται σε 4.473.585.000 ευρώ και κατανέμεται ως εξής:

1. ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ της ΕΛΛΑΔΟΣ: αναληφθείσες προνομιούχες μετοχές αξίας 1.350.000.000 ευρώ.
2. Alpha Bank : 940.000.000 ευρώ.
3. Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο: 224.960.000 ευρώ.
4. EFG Eurobank: 950.125.000 ευρώ.
5. Τράπεζα Πειραιώς : 750.000.000 ευρώ.
6. Τράπεζα Αττικής: 100.200.000 ευρώ.
7. Proton Bank: 80.000.000 ευρώ.
8. FBBank: 50.000.000 ευρώ.
9. Πανελλήνια Τράπεζα: 28.300.000 ευρώ.
ΣΥΝΟΛΟ: 4.473.585.000 ευρώ.

B. Από το ΤΧΣ για την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού των τραπεζών που έχουν εκκαθαριστεί και για το κεφάλαιο που χορηγήθηκε σε μεταβατικά πιστωτικά ιδρύματα:

Τα κεφάλαια για την κάλυψη του funding gap δεν θεωρούνται αύξηση κεφαλαίου, όμως δεν παύουν να είναι τμήμα των κεφαλαίων που δανείστηκε το ελληνικό κράτος για την ενίσχυση των τραπεζών και κατά συνέπεια επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος.



Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις στον ελληνικό τραπεζικό χώρο έγιναν ως εξής:

ΕΤΕ: FBB, Pro Bank
EFG Eurobank: TT, Proton Bank
ALPHA BANK: Εμπορική
ΠΕΙΡΑΙΩΣ: ΑΤΕ, Μillennium, Γενική, Τρ. Κύπρου, Ελληνική, CPB (πρώην Marfin)


C. Από το ΤΧΣ για την πρώτη ανακεφαλαιοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών

Έλαβαν σε δις ευρώ

ALPHA: 4.021 
ΕΤΕ: 8.677
ΕUROBANK: 5.839
ΠΕΙΡΑΙΩΣ: 6.985


Κάνοντας τη σούμα Α+Β+C
4,473+14,724+25,522
Το συνολικό ποσό που πήραν οι τράπεζες από το 2009 ανέρχεται σε
44,719 δις ευρώ.

Υ.Γ Το ΤΧΣ, κατά την 31/12/2013 είχε στη διάθεσή του ομόλογα EFSF (το λεγόμενο μαξιλάρι) ονομαστικής αξίας €10.932.903.000 και ταμειακό υπόλοιπο €488.766.493.
Οποιοδήποτε περαιτέρω ποσό αφορά μόνο εγγυήσεις.