Όλος ο Νότος σε ...εικόνες

 

 

 

Μια μόνο παρατήρηση για το πραγματικό  κόστος εργασίας στην Ελλάδα: Ανάμεσα στο 2005 και 2009, παρατηρείται μείωση της τάξης του 5%. Αν δεν κάνω λάθος, οι υπέρμαχοι της λιτότητας μέχρι τώρα μιλούσανε για υπέρογκες αυξήσεις μισθών. Πού υπάρχει το λάθος; Για μετά το 2009, δεν έχουμε να προσθέσουμε κάτι.

ΠΗΓΗ: SPIEGEL

Ο Κοέλιο στο δρόμο Σαμαρά

Μόνο χαρακίρι που δεν έκανε ο βαθιά απογοητευμένος Υπ. Οικονομικών της Πορτογαλίας τη στιγμή που ανακοίνωνε την παραίτησή του την περασμένη Δευτέρα, παραίτηση, η οποία συνοδευόταν από αντίστοιχης θλίψης επιστολή στην οποία κατέγραφε το μέγεθος της αυτοματαίωσής του για την αποτυχία του να συγκρατήσει την ύφεση σε χαμηλότερα επίπεδα και να ωθήσει τις εισπράξεις φόρων σε υψηλότερα.

Κρίμα, θα λέγαμε, στην περίπτωση που τα αισθήματά του ήταν ειλικρινή, ολόκληρος ΥΠΟΙΚ, έμπειρος τεχνοκράτης και με μακρά θητεία στις Βρυξέλλες, να μην είχε πάρει είδηση ως τα τώρα ότι το παιχνίδι της τρόικας ήταν σικέ και σημαδεμένο, με την έννοια ότι αυτά που ζητούσαν ούτε οι ίδιοι πίστευαν ότι θα ήταν ποτέ εφικτά και πραγματοποιήσιμα.

Σαν τον ευσυνείδητο μαθητή που λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις, από το βάρος της αβεβαιότητας, της ματαιότητας και του άγχους μπιστάει κάτω τα βιβλία και τα παρατάει, έτσι και ο Vitor Gaspar, μπροστά στην επικείμενη εξέταση από την τριμελή επιτροπή της τρόικας, προγραμματισμένης για τις 15 Ιουλίου, καταρρέει και αποχωρεί.

Κι ενόσω, την επομένη, η ορκωμοσία της αντικαταστάτριάς του, Maria Luís Albuquerque, παίζει πρώτο πλάνο στις τηλεοράσεις, κάποιοι λίγοι παρατηρούν ότι στο background ένας δεύτερος υπουργός, ο Paulo Portas, αυτός των εξωτερικών και πρόεδρος του κόμματος-τσόντα, (CDS-PP), του κυβερνητικού συνασπισμού διασχίζει ανύποπτος την οθόνη, παίζοντας νευρικά στα χέρια του το χαρτί της δικής του παραίτησης. Παραίτηση για λόγους ασυμφωνίας με την πολιτική λιτότητας, η οποία όμως δεν γίνεται αποδεκτή, διότι αν γινόταν θα κατέρρεε αυτόματα και η κυβέρνηση και το νευρικό σύστημα της Μέρκελ. Άσε, που κι άλλοι δυο υπουργοί του ιδίου κόμματος, (Αγροτικής Ανάπτυξης και Κοινωνικών Ασφαλίσεων), είχαν ήδη σηκωμένα τα πανιά, έτοιμοι με το πρώτο νεύμα να σαλπάρουν και αυτοί.

Κι όμως ο Schäuble δεν θα μπορούσε να βρει ευπειθέστερο μαθητή από τον Gaspar. Ήταν ο ίδιος, που πέρσι τον Φεβρουάριο, σε κάποιο Eurogroup στις Βρυξέλλες πιάστηκε από κάμερα πορτογαλικού καναλιού, σε στάση απόλυτης ταπείνωσης, να προσπαθεί να αποσπάσει τη χάρη του δασκάλου και αφέντη του, με τα εξής λόγια: «Τα κάνουμε όλα πολύ σωστά. Μου αρέσει πολύ το πρόγραμμα λιτότητας».

Η παρούσα κυβερνητική κρίση είναι η πλέον σοβαρή που αντιμετωπίζει η Πορτογαλία από τον Μάιο του 2011, όταν πρωτο-μπήκε στο «Πρόγραμμα» ως αντάλλαγμα για το δάνειο των 78 δις ευρώ. Αν τα πράγματα δεν εξελιχτούν σύμφωνα με τις βουλές της τρόικας, με την κυβερνητική αστάθεια να εντείνεται, που, ανεξάρτητα από την κατάληξη του τωρινού επεισοδίου, είναι και το πιθανότερο να συμβεί, και με τα δημοσιονομικά να εκτροχιάζονται ακόμα περισσότερο, τότε η Πορτογαλία θα πρέπει να ετοιμάζεται για να δεχτεί τις ευεργεσίες ενός δεύτερου δανείου, συνοδευόμενο φυσικά από ένα δεύτερο Μνημόνιο, ενός PSI, ή τη δύναμη πυρός του ακόμα αδοκίμαστου OMT, αν τής κάνει βέβαια τη χάρη ο Ντράγκι. Πάντως καλό είναι να θυμόμαστε ότι στα δυο χρόνια πάνω έγινε και το δικό μας PSI, γεγονός που μας κάνει να υποπτευόμαστε ότι η διετία μπορεί να αποτελεί και το όριο θραύσης των κυβερνήσεων που διαχειρίζονται Μνημόνια και των λαών που τα υφίστανται.

Είναι γνωστό ότι η Τρόικα καμάρωνε για την Πορτογαλία, τον καλύτερό της μαθητή, που κατά την προσφιλή έκφραση της Μέρκελ κατάφερνε να κάνει με επιμέλεια τα μαθήματά της. Μόλις τον Μάη, είχε βγει μάλιστα και στις αγορές, δρέποντας γύρω στα 3 δις Βέβαια, αυτά λέγονταν περισσότερο από ανάγκη να φανούν στον έξω κόσμο, που άρχιζε πλέον να τους αμφισβητεί, καλοί δάσκαλοι και καθοδηγητές, μιας και τ’ αποτελέσματα που είχε να επιδείξει ο μαθητής, μόνο καλά δεν ήταν. Συνοπτικά, το χρέος για το 2014 είχε υπολογιστεί ότι θα ανέβαινε στο 124% του ΑΕΠ, ενώ το δημόσιο έλλειμμα από το 7.4% το 2011, μετά από μια υποχώρηση στο 4.4% το 2012, το πρώτο τρίμηνο του 2013 βρέθηκε να σηκώνει πάλι κεφάλι στο 7.1%. Εν τω μεταξύ η εσωτερική ζήτηση κατέρρεε, οι περικοπές αυγάτιζαν, (€4.8 δις για την επόμενη τριετία) και οι δημόσιες επενδύσεις βρίσκονταν στο ναδίρ. Όσο για τις εξαγωγές, αυτές όντως αυξήθηκαν, όχι όμως τόσο ώστε να αντισταθμίσουν την απώλεια του ΑΕΠ λόγω της ύφεσης, η οποία θα συνεχιστεί και φέτος, στο -2.3%, κατά τους οιωνούς.

Έτσι, παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονταν ώστε η έκβαση του «Προγράμματος» στην Πορτογαλία να αποσυσχετισθεί από αυτή στην Ελλάδα, μετά και τα πρόσφατα γεγονότα δεν υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για το ποια θα είναι και η δική της τύχη. Και πάνω που είχε κάνει τα πρώτα της βήματα στις αγορές τον Μάιο, μαζεύοντας, με βοήθεια είναι αλήθεια και με τσουχτερό επιτόκιο, €3 δις και πάνω που ο Ολλάντ και οι υπόλοιποι ιεροκήρυκες των Βρυξελλών, Μπαρόζο και Ρεν, σήμαναν δεξιά κι αριστερά, τη λήξη της κρίσης στην Ευρωζώνη.

Ο κόσμος όμως στην Πορτογαλία νοιώθει εξουθενωμένος απ’ τη λιτότητα, νοιώθει να χάνει την πίστη του ότι κάποτε κάτι καλό θα βγει απ’ αυτή, και επιπλέον έχει αρχίσει να συζητάει ανοιχτά την πιθανότητα εξόδου από την Ευρωζώνη.

Απ’ ότι φαίνεται, η συγκυβέρνηση αυτή τη φορά, μάλλον θα διασωθεί, αλλά με το χρονικό της ορίζοντα σημαντικά κουτσουρεμένο. Αν ο πιο καλός ο μαθητής δεν μπορεί να κάνει τα μαθήματά του, τι να πουν και οι υπόλοιποι που τους έλαχαν και πολύ πιο δύσκολες ασκήσεις; Μέχρι πότε όμως η Ευρωζώνη θα μπορεί να περνάει τους σκοπέλους χωρίς κάποια στιγμή να μπατάρει;

«Que Se Lixe a Troika»

Το προηγούμενο Σάββατο, κατά το μεσημεράκι, είδα ποτάμια λαού, γέρους νέους και παιδιά να συρρέουν με πανό, συνθήματα και ζωηρές χειρονομίες προς διάφορα κομβικά σημεία της πόλης. Έτσι με το μάτι υπολόγισα ότι θα πρέπει να ήταν κοντά 100,000 στην πλατεία Κοτζιά και τους γύρους δρόμους, πάνω-κάτω 100,000 στην πλατεία Ομονοίας, 100,000 και κάτι στην Πλάκα και το Μοναστηράκι, και όταν μετά από κάμποση ώρα είδα στην τηλεόραση εικόνες από το Σύνταγμα, άκουσα τον εκφωνητή ν’ ανακοινώνει ότι όλοι μαζί θα πρέπει να έφταναν και να ξεπέρναγαν τις 500,000.

Αιτία της πρωτοφανούς αυτής συνάθροισης θα ήταν φαίνεται η προγραμματισμένη επίσκεψη την Δευτέρα, της Τρόικας για την καθιερωμένη μέτρηση των αντοχών μας, που αν για άλλη μια φορά τις εύρισκε να περισσεύουν, σίγουρα θα έστριβε ακόμα μια βόλτα τη βίδα του Μνημονίου.

Μόνο που όταν φόρεσα τα γυαλιά και κοίταξα καλύτερα, η πλατεία δεν ήταν πια το Σύνταγμα, αλλά η Marquês de Pombal, και αυτό που νόμισα για Σταδίου ήταν η Avenida da Liberdade, και αντί για την πλατεία Ομονοίας αναγνώρισα την Terreiro do Paço. Όλα, κεντρικά σημεία της Λισσαβόνας. Μετά η κάμερα πήγε αλλού, σε άλλες πόλεις, καμιά εικοσαριά, όσες πρόλαβα να μετρήσω, που δεν έμοιαζαν όμως, με την Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα, την Πάτρα, τα Γιάννενα και την Καβάλα, αλλά με το Porto, την Amadora, την Coimbra, τη Braga και άλλες. Πλήθος κόσμου κι εδώ. Και τα πανό δεν ήταν στα ελληνικά, αλλά στα πορτογαλέζικα, με το σύνθημα «Que Se Lixe a Troika» να κυριαρχεί, από το όνομα της πλέον δραστήριας ιντερνετικής ομάδας ακτιβιστών που πήρε την πρωτοβουλία του πρωτότυπου και μεγαλειώδους αυτού καλωσορίσματος της τρόικας. «Γαμήστε την τρόικα», είναι η μεταφορά στα ελληνικά, όπως μού εξήγησε φίλος που γνωρίζει τη γλώσσα φαρσί. Και απ’ ότι αντιλήφθηκα, θα πρέπει να λειτούργησε.

Πάει, όνειρο ήταν και τέλειωσε! Κρίμα, όλα τα καλά να συμβαίνουν τόσο μακριά, και μάλιστα σε μια χώρα που ούτε στο δαχτυλάκι δεν μάς φτάνει στην καχεξία των μακροοικονομικών δεικτών.

Η Πορτογαλία βέβαια, πήρε το «δωράκι» της των 78 δις ευρώ ένα χρόνο μετά από μας, τον Μάιο του 2011, και ίσως γι αυτό να μετράει ύφεση μόνο τρία χρόνια. Αλλά και η ύφεση δεν είναι τόσο σπουδαία, μόνο 3.2% για πέρσι και 1.5% για το 2011. Πού τα εξάρια και τα εφτάρια τα δικά μας. Και η ανεργία είναι μόνο στο 17.6%, και των νέων στο 40%. Ψίχουλα δηλαδή, μπρος τα δικά μας, τα μπόλικα. Και οι φόροι, τι να πεις, αυξήθηκαν όσο ένας μισθός, κι όχι τρεις όπως το έκαναν οι κουβαρντάδες εδώ. Κατά τα άλλα, το σχέδιο διάσωσης είναι copy paste του δικού μας, αποδεικνύοντας γι’ ακόμα μια φορά την ατροφία του τροϊκανού πνεύματος. Τέταρτος κύκλος μέτρων λιτότητας, με κόψιμο μισθών και συντάξεων, με ταυτόχρονη αύξηση φόρων, με απολύσεις, κλείσιμο επιχειρήσεων, νοσοκομείων, σχολείων, με ιδιωτικοποιήσεις, η δημόσια επιχείρηση ηλεκτρισμού μόλις πρόσφατα πήγε στους Κινέζους, με ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, μείωση του χρόνου προειδοποίησης από αιφνίδια απόλυση σε 12 μόνο ημέρες, από 30 που ίσχυε, και με πρόσθετα μέτρα 4δις ευρώ για τα επόμενα δυο χρόνια.

Οι Πορτογάλοι ξύπνησαν όμως για τα καλά. Και μάλιστα έξυπνα, με πρωτότυπους και ελκυστικούς τρόπους αντίδρασης, δείγμα των κοινωνικών και πολιτισμικών μεταβολών που έφερε η κρίση. Ένα μίγμα χιούμορ, αυθορμητισμού και νοσταλγίας.

Το τραγούδι «Grândola, Vila Morena», που έδωσε το σύνθημα της επανάστασης των γαρυφάλλων, ξανατραγουδήθηκε μετά από 40 χρόνια, στις 15 Φλεβάρη από ομάδα ακτιβιστών στο κοινοβούλιο, κατά τη διάρκεια ομιλίας του πρωθυπουργού, και χτύπησε φλέβα. Ξύπνησε μνήμες και ο συμβολισμός του έγινε ξανά επίκαιρος, δρώντας ενωτικά. Έκτοτε το τραγούδι αυτό δεν λείπει από καμιά συγκέντρωση.

Οι Πορτογάλοι ανακάλυψαν ξανά, μετά από τριάντα χρόνια, τη δύναμη της πολιτικής τοιχογραφίας σε δημόσιους χώρους. Στις 24 Φεβρουαρίου, σε κάλεσμα των ομάδων «για την καταπολέμηση της εργασιακής ανασφάλειας» και «των επισφαλώς εργαζομένων», ανταποκρίθηκαν δεκάδες, από παππούδες μέχρι παιδιά, οι οποίοι σε ατμόσφαιρα πανηγυριού κάθισαν και ζωγράφισαν τεράστιες προσόψεις κτηρίων με θέμα την κρίση, καθώς και με καλέσματα για τη διαδήλωση της 2 Μαρτίου χώρια από κόμματα και εργατικές ενώσεις. Παρ’ όλα αυτά η αντίστοιχη ΓΣΕΕ τους υποστήριξε και συμμετείχε. Αλλά η πρωτοβουλία και η οργάνωση ανήκε για πρώτη φορά στους ίδιους τους πολίτες.

Μια άλλη ομάδα, με το όνομα «Λευκή Επανάσταση» κατέβασε την ιδέα, οι καταναλωτές αντί για το δικό τους όνομα, να γράφουν επάνω στις αποδείξεις το όνομα και το ΑΦΜ του πρωθυπουργού και άλλων αξιωματούχων, ως αντίδραση στην απόφαση της κυβέρνησης να επιβάλει συλλογή αποδείξεων για την πάταξη της φοροδιαφυγής. Όμως την πάτησε. Το ΑΦΜ του Κοέλιο κυκλοφόρησε σαν αστραπή σε κάθε e-mail και σε κάθε κινητό, με αποτέλεσμα να φαίνεται στην εφορία σαν να έχει καταναλώσει εκατομμύρια ευρώ, προφανώς αδικαιολόγητα με βάση τα εισοδήματά του.

«Όλοι αυτοί αποτελούν μειοψηφία», αποφάνθηκε ο Κοέλιο. «Ας μη συγχέουμε το δέντρο με το δάσος». Η απάντηση δεν άργησε να έρθει. «Είμαστε το δάσος», έγραφε ένα τεράστιο πανό, αναγγέλλοντας τη διαδήλωση του περασμένου Σαββάτου.

Που έμοιαζε όντως, μ’ ένα τεράστιο και πολύ πυκνό δάσος.